1, 2. (a) Ke go hloka toka gofe mo go feletšego moo Josefa a ilego a lebeletšana le gona? (b) Jehofa o ile a lokiša bjang ditiro tša go hloka toka?

E BE e le go hloka toka mo go feletšego. Lesogana le lebotse le be le se na bosenyi bjo le bo dirilego, lega go le bjalo le ile la ikhwetša le tswaleletšwe kgolegong, le latofaditšwe ka maaka a boitekelo bja go kata. Eupša le be le sa thome go kopana le go hloka toka. Nywageng ya pejana ga moo, ge le be le e-na le nywaga e 17, lesogana le, Josefa, le be le ile la ekwa ke barwarre ba lona, bao ba bego ba šetše ba le kgaufsi le go le bolaya. Ka nako yeo le ile la rekišwa bokgobeng nageng e šele. Ge le le moo, le ile la gana dikgoketšo tša mosadi wa mong wa lona. Mosadi yo a gannwego ka lenyatšo o ile a loga leano la tatofatšo ya maaka, gomme ke kamoo le ilego la tsena kgolegong ka gona. Ka manyami, go be go bonagala go se na yo a bego a ka phophothela Josefa.

² Lega go le bjalo, Modimo yo e lego “morati wa toko le toka” o be a lebeletše. (Psalme 33:5, NW) Jehofa o ile a gata mogato wa go lokiša ditiro tša go hloka toka, a phethola ditaba ka tsela yeo e lego gore Josefa o ile a feleletša a lokolotšwe. Go feta moo, Josefa—monna yo a bego a lahletšwe “kxolexong”—mafelelong o ile a bewa boemong bja boikarabelo bjo bogolo le go newa kgodišo e sa tlwaelegago. (Genesi 40:15; 41:41-43; Psalme 105:17, 18) Mafelelong, Josefa o ile a phagamišwa, gomme o ile a diriša boemo bja gagwe bjo bo phagamego go tšwetša pele morero wa Modimo.—Genesi 45:5-8.

3. Ke ka baka la’ng e se mo go makatšago gore ka moka ga rena re nyaka go swarwa ka tsela ya toka?

³ Pego e bjalo ke yeo e ipiletšago dipelong tša rena, na ga go bjalo? Ke mang go rena yo a sa kago a bona go hloka toka  goba a ba mohlaselwa wa gona? Ka kgonthe, ka moka ga rena re kganyoga go swarwa ka tsela ya toka le ya go se bebe sefahlego. Se ga se makatše ka ge Jehofa a re neile dika tšeo di bonagatšago semelo sa gagwe, gomme toka ke se sengwe sa dika tša gagwe tše dikgolo. (Genesi 1:27) Gore re tsebe Jehofa gabotse, re swanetše go kwešiša tsela yeo a ikwago ka gona ka toka. Ka go rialo re ka kgona go tšeela godimo kudu ditsela tša gagwe tše dibotse gomme ra tutueletšega go batamela kgaufsi le yena.

4. Go ya ka pono ya batho, toka gantši e kwešišwa bjang?

⁴ Go ya ka pono ya batho, toka gantši e kwešišwa e le feela tirišo ya go se bebe sefahlego ya melao. Puku ya Right and Reason—Ethics in Theory and Practice e bolela gore “toka e kgokagane le molao, boikarabelo le ditshwanelo gomme e ela meputso ya yona ka teka-tekano goba ka mo go swanetšego.” Lega go le bjalo, toka ya Jehofa e akaretša se se fetago tirišo ya go itiragalela feela ya melao ka go ithola kgwara.

5, 6. (a) Tlhaloso ya mantšu a leleme la mathomo leo le fetoletšwego e le “toka” ke efe? (b) Gore Modimo ke wa toka go bolela’ng?

⁵ Bophara le go iša ga toka ya Jehofa di ka kwešišwa gakaone ka go hlahloba mantšu a leleme la mathomo ao a dirišitšwego ka Beibeleng. Mangwalong a Sehebere, go akaretšwa mantšu a mararo a magolo. Lentšu leo gantši le fetolelwago e le “toka” le ka fetolelwa gape e le “se se swanetšexo.” (Genesi 18:25) Mantšu a mangwe a mabedi gantši a fetolelwa e le “toko.” Mangwalong a Bakriste a Segerika, lentšu leo le fetolelwago e le “toko” le hlaloswa e le “seka sa go ba yo a lokilego goba wa toka.” Ka gona, ge e le gabotse ga go na phapano magareng ga toko le toka.—Amosi 5:24.

⁶ Ka gona, ge Beibele e bolela gore Modimo ke wa toka, e re botša gore o dira se se lokilego le ka go se bebe sefahlego le gore o dira bjalo ka go se feto-fetoge, a sa hlaole motho. (Ba-Roma 2:11) Ka kgonthe, ga go kgonege go nagana gore o be a ka dira ka tsela e fapanego. Elihu yo a botegago o itše:  “Modimo ó kxolê le bokxôpô; Yo-matla-ohle ó kxolê le xo foša [“go dira ka go hloka toka,” NW].” (Jobo 34:10) Ka kgonthe, ga go kgonege gore Jehofa a ‘dire ka go hloka toka.’ Ka baka la’ng? Ka baka la mabaka a mabedi a bohlokwa.

7, 8. (a) Ke ka baka la’ng Jehofa a sa kgone go dira ka go hloka toka? (b) Ke eng seo se tutuetšago Jehofa gore e be wa toko goba wa toka ditirišanong tša gagwe?

⁷ Sa pele, ke yo mokgethwa. Go etša ge re bone go Kgaolo 3, Jehofa ke yo a sekilego le yo a lokilego ka mo go feletšego. Ka baka leo, ga a kgone go dira ka go se loke goba ka go hloka toka. Ela hloko se se bolelwago ke seo. Bokgethwa bja Tatago rena wa legodimong bo re nea mabaka ohle a go holofela gore le ka mohla a ka se ke a swara bana ba gagwe gampe. Jesu o be a e-na le kholofelo e bjalo. Bošegong bja mafelelo bja bophelo bja gagwe bja lefaseng, o ile a rapela gore: “Tata, Wene Mokxêthwa! Ba O nneilexo bôná [baapostola] ba lôtôlê, ba dulê bà le Leineng la xaxo.” (Johane 17:11) ‘Tate yo Mokgethwa’—ka mangwalong tsela yeo ya go bitša motho e dirišwa go Jehofa a nnoši. Se ke se swanetšego, ka gobane ga go na tate wa motho yo a ka bapišwago le Yena ka bokgethwa. Jesu o be a e-na le tumelo e feletšego ya gore barutiwa ba gagwe ba be ba tla šireletšega ka diatleng tša Tate, yo e lego yo a sekilego le yo a hlwekilego ka mo go feletšego e bile a le kgole ka mo go feletšego le bobe bjohle.—Mateo 23:9.

⁸ Sa bobedi, lerato le le se nago boithati ke karolo ya motheo ya semelo sa Modimo. Lerato le bjalo le mo tutueletša go ba yo a lokilego goba wa toka ditirišanong tša gagwe le ba bangwe. Eupša go hloka toka ka dibopego tša gona tše dintši—go akaretša le lehloyo la merafo, kgethollo le go beba sefahlego—gantši go bakwa ke megabaru le boithati, e lego dilo tše di ganetšanago le lerato. Mabapi le Modimo wa lerato, Beibele e re kgonthišetša gore: “Jehofa o lokile, gomme o rata tša go loka.” (Psalme 11:7, PK) Jehofa o bolela ka yena  gore: “Nna Morêna ke rata tokô.” (Jesaya 61:8) Na ga se mo go homotšago go tseba gore Modimo wa rena o thabela go dira se se lokilego le sa toka?—Jeremia 9:23.

9-11. (a) Ke kgokagano efe e lego gona magareng ga toka ya Jehofa le kgaugelo ya gagwe? (b) Toka ya Jehofa gotee le kgaugelo ya gagwe di bonagala bjang tseleng yeo a dirišanago le batho ba sebe ka gona?

⁹ Toka ya Jehofa, go swana le karolo e nngwe le e nngwe ya semelo sa gagwe sa moswana-noši, ke e phethagetšego, ga e hlaelelwe ka selo. Moše ge a reta Jehofa o ngwadile gore: “Yêna Lentšwê, yo tirô-phethexi, ka xe ’tsela tša’xwe tšohle di lokile, Yêna Modimo wa therešô, Mo-ila-bokxôpô, Moloki, Yêna Mosiami.” (Doiteronomio 32:3, 4) Ponagatšo e nngwe le e nngwe ya toka ya Jehofa ga e na bosodi—ga se e tlogelelago kudu goba e šoro kudu.

¹⁰ Go na le kgokagano ya kgaufsi magareng ga toka ya Jehofa le kgaugelo ya gagwe. Psalme 116:5, (PK) e re: “Jehofa ke Yo kgaugelo, o lokile [“wa toka,” The New American Bible], gomme Modimo wa rena ke Yo lešoko.” Ee, Jehofa ke wa toka le yo a gaugelago. Dika tše pedi tše ga di thulane. Go diriša ga gagwe kgaugelo ga go hwefole toka ya gagwe, bjalo ka ge eka ge e ba a be a ka se e diriše, toka ya gagwe e be e tla ba e šoro kudu. Go e na le moo, dika tše pedi tše gantši di bontšhwa ke yena ka nako e swanago, gaešita le tirong e swanago. Nagana ka mohlala.

¹¹ Batho ka moka ba abetše sebe gomme ka go rialo ba swanelwa ke kotlo ya sebe—e lego lehu. (Ba-Roma 5:12) Eupša Jehofa ga a thabišwe ke lehu la badiradibe. Ke “Modimo, Ra-mabobo, Ra-dikxauxêlô, Ra-lešôkô.” (Nehemia 9:17) Lega go le bjalo, ka ge e le yo mokgethwa, ga a kgone go hlokomologa go se loke. Ka gona, a ka bontšha bjang kgaugelo bathong bao ba abetšego sebe? Karabo e hwetšwa go e nngwe ya ditherešo tša bohlokwa tša Lentšu la Modimo: tokišetšo ya Jehofa ya topollo bakeng sa go phološwa ga batho. Go Kgaolo  14 re tla ithuta ka mo go oketšegilego mabapi le tokišetšo ye e lerato. Ka nako e swanago, ke ya toka ka mo go tseneletšego e bile ke ya kgaugelo ka tsela e phagamego. Ka yona Jehofa o kgona go bontšha kgaugelo e lerato go badiradibe bao ba itsholago mola a dutše a kgomaretše ditekanyetšo tša gagwe tša toka e phethagetšego.—Ba-Roma 3:21-26.

12, 13. (a) Ke ka baka la’ng toka ya Jehofa e re batametša go yena? (b) Ke phetho efe yeo Dafida a ilego a e fihlelela mabapi le toka ya Jehofa, gomme se se ka re homotša bjang?

¹² Toka ya Jehofa ga se seka seo se hlokago maikwelo seo se re lelekelago kgole, eupša ke seka se lerato seo se re batametšago go yena. Beibele e hlalosa ka mo go kwagalago sebopego sa kwelobohloko sa toka ya Jehofa goba toko ya gagwe. Anke re ahla-ahleng tše dingwe tša ditsela tše di thabišago pelo tšeo ka tšona Jehofa a dirišago toka ya gagwe.

¹³ Toka ya Jehofa e phethagetšego e mo tutuetša gore a bontšhe go botegela bahlanka ba gagwe. Mopsalme Dafida o ile a iponela ka noši sebopego se sa toka ya Jehofa. Go tšwa phihlelong ya gagwe ka noši le go ithuteng ga gagwe ka ditsela tša Jehofa, ke phetho efe yeo Dafida a ilego a e fihlelela? O itše: “[Jehofa ke morati wa toka, NW]; baxauxêlwa ba xaxwe xa’ ba lahle; ó tlo ba lôtôla neng le neng.” (Psalme 37:28) A kgonthišetšo e homotšago gakaakang! Modimo wa rena le ka mohla a ka se ke a lahla bao ba mmotegelago ka go se kwanantšhe. Ka gona re ka ithekga ka go ba ga gagwe yo a lego kgaufsi le ka tlhokomelo ya gagwe e lerato. Toka ya gagwe e kgonthišetša se!—Diema 2:7, 8.

14. Go kgomega ga Jehofa ka bahlaki go bonagala bjang Molaong woo a ilego a o nea Isiraele?

¹⁴ Toka ya Modimo e kgomega ka dinyakwa tša bao ba tlaišegago. Go kgomega ga Jehofa ka bahlaki go bonagala Molaong woo a ilego a o nea Isiraele. Ka mohlala, Molao o ile wa dira dithulaganyo tše di kgethegilego bakeng sa go kgonthišetša gore ditšhiwana le bahlologadi ba a hlokomelwa.  (Doiteronomio 24:17-21) Ka go lemoga kamoo bophelo bo bego bo ka ba thata ka gona bakeng sa malapa a bjalo, Jehofa ka boyena o ile a fetoga Moahlodi le Mošireletši wa bona yo e lego tate, yena “yo a ahlolelago dišuana le bahlologadi.” (Doiteronomio 10:18, PK; Psalme 68:5) Jehofa o ile a lemoša ba-Isiraele gore ge ba be ba ka hlakiša basadi le bana bao ba sa kgonego go iphemela, ka ntle le pelaelo o be a tla kwa sello sa ba bjalo. O itše: “Boxale bya-ka bo tlo tuka.” (Ekisodo 22:22-24) Gaešita le ge kgalefo e se se sengwe sa dika tše dikgolo tša Jehofa, o hlohleletšwa ke ditiro tša ka boomo tša go hloka toka gore a be le pefelo e lokilego, kudu-kudu ge bao ba hlakišwago e le ba nyatšegago le ba ba sa kgonego go iphemela.—Psalme 103:6.

15, 16. Ke pontšho efe e makatšago e le ka kgonthe ya go se bebe sefahlego ga Jehofa?

¹⁵ Jehofa gape o re kgonthišetša gore ke “e a sa bebexo sefahloxô, e a sa amoxelexo seatla se kobong.” (Doiteronomio 10:17) Ka go se swane le batho ba bantši bao ba nago le matla goba tutuetšo, Jehofa ga a tutuetšwe ke lehumo la dilo tše di bonagalago goba ponagalo ya ka ntle. Ke yo a sa bebego sefahlego ka mo go feletšego goba go kgetholla. Ela hloko pontšho e makatšago e le ka kgonthe ya go se bebe sefahlego ga Jehofa. Sebaka sa go ba barapedi ba gagwe ba therešo, re e-na le tebelelo ya bophelo bjo bo sa felego, ga se newe feela ba sego kae bao ba kgethilwego. Go e na le moo, “dithšabeng ka moka ó kxahlwa ke ba ba mmoifaxo, xe ba dira tše di lokilexo.” (Ditiro 10:34, 35) Tebelelo ye e kgahlišago e bulegetše bohle go sa šetšwe boemo bja bona bja tša leago, mmala wa letlalo la bona goba naga yeo ba dulago go yona. Na yeo ga se toka ya therešo ka botse bja yona bjo bo feletšego?

¹⁶ Go na le sebopego se sengwe sa toka ya Jehofa e phethagetšego seo se swanelwago ke gore re se ele hloko le go se hlompha: tsela yeo a swarago ka gona bao ba tshelago ditekanyetšo tša gagwe tša go loka.

17. Hlalosa lebaka leo ka lona go hloka toka mo go lego lefaseng le go sa latolego toka ya Jehofa.

¹⁷ Ba bangwe ba ka ipotšiša gore: ‘Ka ge Jehofa a sa hlokomologe go se loke, re ka hlalosa bjang tlaišego yeo e sego ya toka le mekgwa e gobogilego yeo e apareditšego kudu lefaseng la mehleng yeno?’ Go hloka toka mo go bjalo ga go latole toka ya Jehofa. Ditiro tše dintši tša go hloka toka lefaseng le le kgopo, ke ditla-morago tša sebe seo batho ba se abetšego go Adama. Lefaseng leo batho ba sa phethagalago ba kgethilego ditsela tša bona ka noši tša sebe, ditiro tša go hloka toka di atile—eupša di ka se tšee nako e telele.—Doiteronomio 32:5.

18, 19. Ke eng se se bontšhago gore Jehofa a ka se ke a kgotlelelela sa ruri bao ba tshelago melao ya gagwe ya go loka ka boomo?

¹⁸ Le ge Jehofa a bontšha kgaugelo e kgolo go bao ba batamelago kgaufsi le yena ka potego, a ka se ke a kgotlelela ka mo go sa felego boemo bjo bo tlišago kgobogo leineng la gagwe le lekgethwa. (Psalme 74:10, 22, 23) Modimo wa toka ga a kwerwe; a ka se ke a šireletša badiradibe ba ka boomo kahlolong e šoro yeo e swanelago tsela ya bona. Jehofa ke “Modimo yo mabobo le kxauxêlô, wa xo se fêlê pelo, wa botho byo boxolo le therešô . . . A se kê a lesa xo ôtla mosenyi.” (Ekisodo 34:6, 7) Ka go dumelelana le mantšu a, Jehofa ka dinako tše dingwe o ile a hwetša go nyakega gore a phethe kahlolo godimo ga bao ba robago melao ya gagwe ya go loka ka boomo.

¹⁹ Ka mohlala, ela hloko ditirišano tša Modimo le Isiraele ya bogologolo. Gaešita le ge ba be ba dudišegile Nageng ya Kholofetšo, ba-Isiraele ba ile ba wela go se botegeng leboelela. Gaešita le ge ditsela tša bona tše di gobogilego di be di “šexamiša” Jehofa, ga se a ka a ba lahla gatee-tee. (Psalme 78:38-41) Go e na le moo, ka kgaugelo o ile a nea dibaka tša gore ba fetoše tsela ya bona. O ile a lopa ka gore: “Xa ke kxahlwe ke lehu la mo-dira-dibe. Se se nkxahlaxo ké xe mo-dira-dibe à boa, a lahla tsela yeo ya xaxwe, a phela. Boang! Boang! Le lahlê ditsela tša lena tše mpe. Le hwêla’ng, lena ba moloko wa  Isiraele?” (Hesekiele 33:11) Ka ge a lebelela bophelo e le bja bohlokwa, Jehofa o ile a romela baporofeta ba gagwe leboelela e le gore ba-Isiraele ba ka furalela ditsela tša bona tše mpe. Ka kakaretšo, batho ba dipelo tše thata ba ile ba gana go theetša le go itshola. Mafelelong, ka baka la leina la gagwe le lekgethwa le sohle seo le se emelago, Jehofa o ile a ba gafela diatleng tša manaba a bona.—Nehemia 9:26-30.

20. (a) Ditirišano tša Jehofa le Isiraele di re ruta’ng ka yena? (b) Ke ka baka la’ng tau e le seswantšhetšo se se swanetšego sa toka ya Jehofa?

²⁰ Ditirišano tša Jehofa le Isiraele di re ruta mo gontši ka yena. Re ithuta gore mahlo a gagwe a bonago gohle a bona go se loke le gore o kgonwa kudu ke seo a se bonago. (Diema 15:3) Gape ke mo go kgothatšago go tseba gore o tsoma go bontšha kgaugelo ge e ba go e-na le motheo wa go dira bjalo. Go oketša moo, re ithuta gore toka ya gagwe le ka mohla ga e dirwe ka lephaku-phaku. Ka baka la go se fele pelo ga Jehofa, ka phošo batho ba bantši ba phetha ka gore a ka se tsoge a phethile kahlolo malebana le ba kgopo. Eupša seo e tloga e se therešo, ka gobane ditirišano tša Modimo le Isiraele di bile di re ruta gore go se fele pelo ga Gagwe go na le mellwane. Jehofa o emela go loka ka go tia. Ka go se swane le batho ba bantši bao ba gogelago morago go dirišeng toka, le ka mohla ga a ke a hloka sebete sa go emela se se lokilego.  Ka mo go swanetšego, tau e le seswantšhetšo sa toka yeo e nago le sebete, e tswalanywa le go ba gona ga Modimo le sedulo sa gagwe sa bogoši. * (Hesekiele 1:10; Kutollo 4:7) Ka gona, re ka kgodišega gore o tla phethagatša kholofetšo ya gagwe ya go fediša go hloka toka lefaseng. Ee, tsela ya gagwe ya go ahlola e ka akaretšwa ka mokgwa o latelago: go ema ka go tia moo go nyakegago, go bontšha kgaugelo mo go kgonegago.—2 Petro 3:9.

21. Ge re naganišiša ka tsela yeo Jehofa a dirišago toka ka gona, ke ka tsela efe re swanetšego go nagana ka yena, gomme ka baka la’ng?

²¹ Ge re naganišiša ka tsela yeo Jehofa a dirišago toka ka gona, ga se ra swanela go nagana ka yena e le moahlodi yo šoro le yo thata yo a tshwenyegilego feela ka go ahlola bafoši. Go e na le moo, re swanetše go nagana ka yena e le Tate yo lerato eupša e le yo a emago a tiile yo ka mehla a dirišanago le bana ba gagwe ka tsela e kaone ka mo go kgonegago. Ka ge e le Tate wa toka goba yo a lokilego, Jehofa o leka-lekanya go ba yo a emago a tiile bakeng sa se se lokilego le kwelobohloko e lerato baneng ba gagwe ba lefaseng, bao ba nyakago thušo ya gagwe gotee le tebalelo.—Psalme 103:10, 13.

22. A hlahlwa ke toka ya gagwe, Jehofa o dirile gore re kgone go ba le tebelelo efe, gomme ke ka baka la’ng a dirišana le rena ka tsela ye?

²² Re ka leboga kudu gakaakang gore toka ya Modimo e akaretša se se fetago go fo ahlola bafoši! A hlahlwa ke toka ya gagwe, Jehofa o dirile gore re kgone go ba le tebelelo e thabišago e le ka kgonthe—bophelo bjo bo phethagetšego bjo bo sa felego lefaseng leo “xo axilexo tokô.” (2 Petro 3:13) Modimo wa rena o dirišana le rena ka tsela ye ka gobane toka ya gagwe e tsoma go phološa go e na le go ahlola. Ka kgonthe, go kwešiša bogolo bja toka ya Jehofa gakaone go re batametša go yena! Dikgaolong tše di latelago, re tla hlahloba kamoo Jehofa a bonagatšago seka se seo se kgahlišago.