1-3. Ke ka baka la’ng moapostola Paulo a tlile Korinthe, gona o lebeletšane le ditlhohlo dife?

 KE MAFELELONG a 50 C.E. Moapostola Paulo o Korinthe, e lego motse o humilego wa tša kgwebo woo o nago le Bagerika ba bantši, Baroma le Bajuda. a Paulo ga se a tla motseng wo go tlo reka goba go rekiša dilo goba go tlo nyaka mošomo. O tlile Korinthe ka lebaka la bohlokwa kudu—go nea bohlatse ka Mmušo wa Modimo. Lega go le bjalo, Paulo o nyaka lefelo la bodulo, gomme o ikemišeditše go se be morwalo wa tša ditšhelete go ba bangwe. Ga a nyake go nea batho ba bangwe kgopolo ya gore o letetše gore ba mo thekge ka tša ditšhelete ka baka la bodiredi bja gagwe. O be a tla dira’ng?

² Paulo o tseba modiro o itšego wa diatla—go dira ditente. Go dira ditente ga go bonolo, eupša o ikemišeditše go diriša diatla tša gagwe e le gore a ka iphediša. Na o be a tla hwetša mošomo motseng wo wa leemaema? Na o tla hwetša lefelo leo le swanetšego la bodulo? Gaešita le ge a lebeletšane le ditlhohlo tše, Paulo ga a hlokomologe modiro wa gagwe o mogolo, e lego bodiredi.

³ Mafelelong Paulo o ile a dula Korinthe ka nakwana gomme bodiredi bja gagwe moo bo bile le mafelelo a mabotse kudu. Ke’ng seo re ka ithutago sona medirong ya Paulo ge a le Korinthe seo se ka re thušago go nea bohlatse bjo bo tletšego ka Mmušo wa Modimo tšhemong ya gabo rena?

4, 5. (a) Paulo o be a dula kae ge a be a le Korinthe, gomme o be a dira modiro ofe wa boiphedišo? (b) Go ka ba go tlile bjang gore Paulo e be modiri wa ditente?

⁴ Nakwana ka morago ga go fihla Korinthe, Paulo o ile a kopana le banyalani bao ba nago le moya wa go amogela baeng—Mojuda yo a bitšwago Akhwila le mosadi wa gagwe e lego Perisila goba Perisika. Banyalani bao ba be ba hudugetše Korinthe ka baka la ge Mmušiši Kelaudio a be a “laetše gore Bajuda ka moka ba tloge Roma.” (Dit. 18:1, 2) Akhwila le Perisila ba ile ba amogela Paulo legaeng la bona ba ba ba šoma le yena. Re bala gore: “Ka ge a be a dira modiro o swanago le wa bona [Paulo] o ile a dula legaeng la bona gomme a šoma le bona, ka ge modiro wa bona e be e le go dira ditente.” (Dit. 18:3) Legae la banyalani bao ba borutho  le ile la fetoga lefelo la Paulo la bodulo nakong ya bodiredi bja gagwe Korinthe. Ge a be a dula le Akhwila le Perisila, go ka direga gore Paulo o ngwadile a mangwe a mangwalo ao ka morago a ilego a ba karolo ya dipuku tša Beibele. b

⁵ Go tla bjang gore Paulo, monna yo a rutilwego “ke Gamaliele ka boyena,” a tsebe le mošomo wa go dira ditente? (Dit. 22:3) Go bonagala Bajuda ba lekgolong la pele la mengwaga ba bone go sa ba theoše seriti go ruta bana ba bona mošomo wa diatla, gaešita le ge bana bao ba ka ba ba bile ba hweditše thuto e oketšegilego. Ka ge a be a etšwa Tareso kua Tsilitsia, e lego lefelo leo le tumilego ka lešela la go dira ditente leo le bitšwago cilicium, go bonagala Paulo a ithutile mošomo wo ge e be e sa le yo mofsa. Go dira ditente go be go akaretša eng? Mošomo wo o be o ka akaretša go logaganya lešela le la go dira tente goba go sega le go roka lešela leo le le thata le la go tia e le gore go ka dirwa ditente. Ka tsela le ge e le efe, mošomo wo o be o le thata.

6, 7. (a) Paulo o be a lebelela bjang mošomo wa go dira ditente, gona ke eng seo se bontšhago gore Akhwila le Perisila ba be ba na le pono e swanago le ya gagwe? (b) Bakriste lehono ba latela bjang mohlala wa Paulo, Akhwila le Perisila?

⁶ Paulo ga se a ka a lebelela go dira ditente e le mošomo wa gagwe o mogolo bophelong. O be a dira mošomo wo e le feela gore a iphediše ge a le bodireding, a bolela ditaba tše dibotse “ka ntle le tefo.” (2 Bakor. 11:7) Akhwila le Perisila ba be ba lebelela mošomo wa bona bjang? Ka ge e be e le Bakriste, ga go na pelaelo gore ba be ba lebelela mošomo wa bona wa boiphedišo go etša Paulo. Ge e le gabotse, ge Paulo a be a tloga Korinthe ka 52 C.E., Akhwila le Perisila le bona ba ile ba tloga moo gomme ba ya le yena Efeso, moo legae la bona e ilego ya ba lefelo la go swara diboka bakeng sa phuthego ya lefelong leo. (1 Bakor. 16:19) Ka morago, ba ile ba boela Roma ke moka ba tla ba boela gape Efeso. Banyalani ba bao ba fišegago ba be ba  etiša pele dikgahlego tša Mmušo gomme ka go rata ba ile ba ikgafela go hlankela ba bangwe, ka go re’alo ba lebogwa ke “diphuthego tšohle tša ditšhaba.”—Baroma 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Bakriste ba mehleng yeno ba latela mohlala wa Paulo, Akhwila le Perisila. Badiredi ba mafolofolo lehono ba šoma ka thata ‘e le gore ba se ke ba rweša ba bangwe morwalo o boima.’ (1 Bathes. 2:9) Ke mo go retegago gore bagoeledi ba bantši ba Mmušo ba nako e tletšego ba šoma mošomo wa nakwana goba mošomo wa dihla tše itšego e le gore ba ka iphediša ge ba dira modiro wa bona wa bohlokwa e lego bodiredi bja Bokriste. Go etša Akhwila le Perisila, bahlanka ba bantši ba Jehofa bao ba nago le moya wa go amogela baeng ba amogela balebeledi ba tikologo magaeng a bona. Ka gona bao ba “[latelago] tsela ya go amogela baeng ka borutho,” ba tseba kamoo go dira bjalo go kgothatšago e bile go agago ka gona.—Baroma 12:13.

8, 9. Paulo o ile a arabela bjang ge go nea ga gagwe bohlatse bjo matla go Bajuda go be go ganetšwa, gomme o ile a ya kae e le gore a ka dira boboledi?

⁸ Taba ya gore Paulo o be a lebelela mošomo wa gagwe wa boiphedišo e le selo seo se mo thušago go phetha bodiredi bja gagwe e ile ya ba molaleng ge Silase le Timotheo ba etla le dimpho tše dintši ba etšwa Matsedonia. (2 Bakor. 11:9) Gateetee Paulo o ile “a swarega kudu ka lentšu [“a diriša nako ya gagwe ka moka boboleding,” The Jerusalem Bible].” (Dit. 18:5) Lega go le bjalo, go nea ga Paulo bohlatse bjo matla go Bajuda go ile gwa ganetšwa kudu. Ka go se nyake go ba le boikarabelo bja go gana ga bona go amogela molaetša wo o phološago maphelo wa mabapi le Kriste, Paulo o ile a hlohlora diaparo tša gagwe gomme a botša baganetši ba gagwe ba Bajuda gore: “Madi a lena a a be godimo ga dihlogo tša lena. Nna ke hlwekile. Go tloga bjale go ya pele ke tla ya go batho ba ditšhaba.”—Dit. 18:6; Hes. 3:18, 19.

⁹ Ka gona, ga bjale Paulo o be a tla bolela ditaba tše dibotse kae? Monna yo a bitšwago Titio Justose, yo go bonagalago a be a sokologetše tumelong ya Sejuda yoo ntlo ya gagwe e bego e batagane le sinagoge, o ile a amogela Paulo ntlong ya gagwe. Ka go re’alo Paulo o ile a tloga sinagogeng gomme a ya ntlong ya Justose. (Dit. 18:7) Paulo o be a dula legaeng la Akhwila le Perisila ge a be a le Korinthe, eupša ntlo ya Justose e be e le moo moapostola yo a bego a dula gona ge a phetha modiro wa gagwe wa boboledi.

10. Ke’ng seo se bontšhago gore Paulo o be a se a ikemišetša go dira boboledi go batho ba ditšhaba feela?

¹⁰ Na mantšu a Paulo a gore o be a tla ya go batho ba ditšhaba, a be a bolela gore o tlošitše tlhokomelo ya gagwe ka mo go feletšego go Bajuda ka moka le go batho bao ba bego ba sokologetše tumelong ya Sejuda, gaešita le go bao ba thabelago? Ga go bonagale go be go le bjalo le gatee. Ka mohlala, “Krispo, e lego molaodi yo a okamelago wa sinagoge, o ile a dumela go Morena, yena le ba lapa la gagwe ka moka.” Go molaleng gore ba bantši ba bao ba bego ba eya sinagogeng ba ile ba tlatša Krispo, ka ge Beibele e re: “Ba bantši ba Bakorinthe ba ba kwelego ba dumela gomme ba kolobetšwa.” (Dit. 18:8) Ka go re’alo, ntlo ya Titio Justose e ile ya fetoga lefelo leo phuthego ya Bokriste yeo e bego e sa tšwa go thewa ya Korinthe e bego e kopanela go lona. Ge e ba pego ya puku ya Ditiro e ngwadilwe go ya ka mokgwa wa Luka wa go ngwala—ke gore go ya ka tatelano ya ditiragalo—gona go sokologa ga Bajuda bao goba batho bao ba bego ba sokologetše tumelong ya Sejuda go diragetše ka morago ga ge Paulo a hlohlorile diaparo tša gagwe. Ka go re’alo tiragalo ye e be e tla bontšha gabotse gore moapostola yo o be a ikemišeditše go fetofetoga le maemo.

11. Lehono Dihlatse tša Jehofa di ekiša Paulo bjang ge di eya bathong bao ba lego Bojakaneng?

¹¹ Dinageng tše dintši lehono, dikereke tša Bojakane di theilwe ka go tia gomme di na le tutuetšo e matla go ditho tša tšona. Mafelong a mangwe go dikologa lefase, baromiwa ba Bojakane ba dirile gore batho ba bantši ba sokologe. Batho bao ba ipolelago gore ke Bakriste gantši ba tlemilwe ke setšo, go etša ge go be go le bjalo ka Bajuda ba lekgolong la pele la mengwaga ba Korinthe. Lega go le bjalo, go etša Paulo, le rena Dihlatse tša Jehofa ka phišego re ya bathong ba  bjalo, gomme ra ba thuša go oketša tsebo ya Mangwalo yeo ba ka bago ba na le yona. Gaešita le ge ba re ganetša goba baetapele ba bona ba bodumedi ba re tlaiša, ga re lahlegelwe ke kholofelo. Gare ga bao ba “[fišegelago] Modimo; eupša e sego go ya ka tsebo e nepagetšego,” go ka ba go na le baloki ba bantši bao go nyakegago gore ba tsongwe le go hwetšwa.—Baroma 10:2.

12. Paulo o hwetša kgonthišetšo efe ponong?

¹² Ge e ba Paulo a be a na le pelaelo le ge e le efe ya go tšwela pele ka bodiredi bja gagwe Korinthe, e swanetše go ba e ile ya fela bošegong bjoo Morena Jesu a iponagaditšego go yena ponong a mmotša gore: “Se boife, eupša tšwela pele o bolela gomme o se ke wa homola, gobane ke na le wena gomme ga go na motho yo a tlago go go hlasela e le gore a go gobatše; gobane ke na le batho ba bantši motseng wo.” (Dit. 18:9, 10) A pono e kgothatšago gakaakaang! Morena ka boyena o ile a kgonthišetša Paulo gore o be a tla mo šireletša gore a se gobale le gore go be go na le batho ba bantši bao ba swanelegago motseng woo. Paulo o ile a arabela bjang ponong yeo? Re bala gore: “O ile a dula moo ngwaga le dikgwedi tše tshela, a ruta lentšu la Modimo gare ga bona.”—Dit. 18:11.

13. Ke tiragalo efe yeo go ka diregago gore Paulo o ile a nagana ka yona ge a batamela sedulo sa kahlolo, eupša o be a na le lebaka lefe la go letela mafelelo a fapanego?

¹³ Ka morago ga go dula Korinthe mo e ka bago ngwaga, Paulo o hwetša bohlatse bjo bo oketšegilego bja gore Morena o tla mo thekga. “Bajuda ba kwana gore ba tsogele Paulo matla ba mo iša sedulong sa kahlolo,” seo se bitšwago beʹma. (Dit. 18:12) Ka ge batho ba bangwe ba nagana gore e be e le sethala sa mmabole wa mmala o motalalerata le o mošweu seo se kgabišitšwego ka diswantšho tšeo di kgwarilwego, go ka direga gore sedulo seo se bitšwago beʹma se be se le kgauswi le borekišetšo bja Korinthe. Lefelo leo le bulegilego ka pele ga beʹma e be e le le legolo ka mo go lekanego gore lešaba le legolo la batho le ka bokana go lona. Dilo tšeo di utolotšwego ke baepi ba marope di šišinya gore sedulo seo sa kahlolo se ka ba se be se le dikgato tše mmalwa feela go tloga sinagogeng, ka go re’alo se le dikgato tše mmalwa go tloga ntlong ya Justose. Ge Paulo a batamela beʹma, go ka direga gore o ile a nagana ka go kgatlwa ga Stefano ka maswika, yoo ka dinako tše dingwe  go bolelwago ka yena e le mohwelatumelo wa mathomo wa Mokriste. Paulo yoo ka nako yeo a bego a tsebja e le Saulo, o ile a dumelelana le go “bolawa ga Stefano.” (Dit. 8:1) Na ga bjale selo se se swanago se be se tla diragalela Paulo? Aowa, ka gobane o holofeditšwe gore: “Ga go na motho yo a tlago go go . . . [gobatša].”—Dit. 18:10.

14, 15. (a) Bajuda ba ile ba latofatša Paulo ka eng, gona ke ka baka la’ng Gallio a ile a phumola molato woo? (b) Sostene o ile a diragalelwa ke eng, gomme a ka ba a ile a fetoga’ng?

¹⁴ Go ile gwa direga’ng ge Paulo a fihla sedulong sa kahlolo? Maseterata yo a bego a dula sedulong seo e be e le molaodi wa selete sa Akaya, yo a bitšwago Gallio, e lego mogolwago radifilosofi wa Moroma e lego Seneca. Bajuda ba ile ba latofatša Paulo ka gore: “Motho yo o tutueletša batho go rapela Modimo ka tsela yeo e lwantšhanago le molao wa Mmušo.” (Dit. 18:13) Bajuda ba be ba bolela gore Paulo o be a sokolla batho ka mo go sego molaong. Lega go le bjalo, Gallio o ile a bona gore Paulo ga se a dira tiro e “fošagetšego” e bile o be a se na molato le ge e le ofe wa “bosenyi bjo bogolo.” (Dit. 18:14) Gallio o be a se a ikemišetša go tšea karolo dingangišanong tša Bajuda. Gaešita le pele ga ge Paulo a ka bolela lentšu le letee la go ikemela, Gallio o ile a phumola molato woo! Balatofatši bao ba ile ba galefa o šoro. Ba ile ba ntšhetša kgalefo ya bona go Sostene, yo mohlomongwe a bego a tšere maemo a Krispo a go ba molaodi yo a okamelago wa sinagoge. Ba ile ba swara Sostene gomme “ba mo itia pele ga sedulo sa kahlolo.”—Dit. 18:17.

¹⁵ Ke ka baka la’ng Gallio a se a ka a thibela lešaba leo gore le se ke la itia Sostene? Mohlomongwe Gallio o ile a nagana gore Sostene e be e le moetapele wa sehlopha sa bahlolampherefere seo se bego se le kgahlanong le Paulo, ka go re’alo o be a hwetša seo se bego se mo swanetše. Go sa šetšwe gore seo se be se le bjalo goba aowa, go bonagala tiragalo yeo e bile le mafelelo a mabotse. Lengwalong la gagwe la pele leo le yago phuthegong ya Korinthe, leo le ngwadilwego mengwaga e mmalwa ka morago, Paulo o bolela ka Sostene yo a itšego e le ngwanabo rena. (1 Bakor. 1:1, 2) Na yo e be e le yena Sostene yo a ilego a itiwa Korinthe? Ge e ba go le bjalo, phihlelo yeo e bohloko e ka be e ile ya thuša Sostene gore a fetoge Mokriste.

16. Mantšu a Morena ao a rego, “tšwela pele o bolela gomme o se ke wa homola, gobane ke na le wena,” a ba le mafelelo afe bodireding bja rena?

¹⁶ Gopola gore e bile ka morago ga gore Bajuda ba gane boboledi bja Paulo moo Morena Jesu a ilego a kgonthišetša Paulo gore: “Se boife, eupša tšwela pele o bolela gomme o se ke wa homola, gobane ke na le wena.” (Dit. 18:9, 10) Re swanetše go dula re gopola mantšu ao, kudukudu ge molaetša wa rena o ganwa. Le ka mohla o se ke wa lebala gore Jehofa o bona dipelo gomme a gogela ba dipelo tše di lokilego go yena. (1 Sam. 16:7; Joh. 6:44) Ruri yeo ke kgothatšo e matla bakeng sa gore re dule re le mafolofolo bodireding! Ngwaga le ngwaga go kolobetšwa batho ba dikete tše makgolo, e lego batho ba makgolo letšatši le lengwe le le lengwe. Go bao ba latelago taelo ya gore ba “dire batho ba ditšhaba ka moka barutiwa,” Jesu o nea kgonthišetšo ye: “Ke na le lena matšatši ka moka go fihla bofelong bja tshepedišo ya dilo.”—Mat. 28:19, 20.

17, 18. Paulo a ka ba a ile a nagana ka eng ge a be a sesela Efeso?

¹⁷ Ga go kgonthišetšwe ge e ba boemo bja kgopolo bja Gallio ka balatofatši ba Paulo bo feleleditše ka gore go be le nako ya khutšo phuthegong ya Bokriste yeo e bego e sa tšwa go thewa ya Korinthe. Lega go le bjalo, Paulo o dutše moo “matšatši a mmalwa” pele a ka šadiša bana babo ba Korinthe gabotse. Ka seruthwane sa 52 C.E., o ile a dira dithulaganyo tša go sesela Siria a tloga a le boemakepeng bja Kenkerea, moo e ka bago dikhilomithara tše 11 ka bohlabela bja Korinthe. Lega go le bjalo, pele a tloga Kenkerea, Paulo “o ile a kota moriri wa hlogo ya gagwe gore e be o mokopana, gobane o be a dirile keno.” c (Dit. 18:18) Ka morago ga moo, o ile a sepela le Akhwila le Perisila gomme ba sesa go selaganya Lewatle la Aegean go ya Efeso kua Asia Minor.

¹⁸ Ge Paulo a be a sesa go tloga Kenkerea, go ka direga gore o be a tšama a nagana ka nako ya ge a be a le Korinthe. O be a na le dilo tše dintši tše dibotse tšeo a bego a di nagana le mabaka a mantši a go ba le kgotsofalo e tseneletšego. Tirelo ya gagwe ya dikgwedi tše 18 moo e bile le mafelelo a mabotse kudu. Go be go theilwe phuthego ya pele ya Korinthe, yeo e bego e kopanela ntlong ya Justose. Gare ga bao e bilego badumedi e be e le Justose, Krispo le ba lapa la gagwe gotee le ba bangwe ba bantši. Paulo o be a rata kudu batho bao e bego e sa tšwa go ba badumedi ka ge a ba thušitše go fetoga Bakriste. Ka morago o be a tla ba ngwalela gomme a ba hlalosa e le lengwalo la go mmolelela leo le ngwadilwego ka pelong ya gagwe. Le rena re ikwa re le kgauswi kudu le bao re bilego le tokelo ya go ba thuša go amogela borapedi bja therešo. Ke mo go kgotsofatšago gakaakaang go bona ‘mangwalo a bjalo ao a phelago a go re bolelela’!—2 Bakor. 3:1-3.

19, 20. Paulo o ile a dira’ng ge a fihla Efeso, gona re ithuta’ng go yena mabapi le go phegelela dipakane tša moya?

¹⁹ Ge Paulo a fihla Efeso, gateetee o ile a swarega ka modiro wa gagwe o mogolo. O ile “a tsena ka sinagogeng gomme a fa Bajuda mabaka.” (Dit. 18:19) Mo lebakeng le Paulo ga se a dula nako e telele Efeso. Gaešita le ge ba ile ba mo kgopela gore a dule nako e teletšana, “ga se a ka a dumela.” Ge a be a šadiša Baefeso gabotse, o ile a ba botša gore: “Ke tla boa go lena gape; ge e ba Jehofa a rata.” (Dit. 18:20, 21) Ga go na pelaelo gore Paulo o be a bona gore go be go na le modiro o montši wa boboledi woo o swanetšego go dirwa Efeso. Moapostola yo o be a rerile go boa gape, eupša o ile a kgetha go tlogela ditaba ka diatleng tša Jehofa. Na wo ga se mohlala o mobotse woo re swanetšego go dula re naganišiša ka ona? E le gore re phegelele dipakane tša moya, re swanetše go gata mogato wa pele. Lega go le bjalo, ka mehla re swanetše go ithekga ka tlhahlo ya Jehofa gomme re nyake go dira dilo ka go dumelelana le thato ya gagwe.—Jak. 4:15.

²⁰ Paulo o ile a tlogela Akhwila le Perisila Efeso, a tšea leeto la ka lewatleng ke moka a theogela Kesarea. Go bonagala a ile a “rotogela” Jerusalema gomme a dumediša phuthego ya moo. (Ntlha ya go ithuta ya Ditiro 18:22, nwtsty-E.) Ka morago ga moo Paulo o ile a ya legaeng la gagwe, e lego Antiokia ya Siria. Leeto la gagwe la bobedi la boromiwa le be le fihlile mafelelong ka katlego. O be a letetšwe ke eng leetong la gagwe la mafelelo la boromiwa?