Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

 ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

Nyamenle Ɛzonlenlɛ Mɔɔ Yɛ Ahunlundwolɛ

Nyamenle Ɛzonlenlɛ Mɔɔ Yɛ Ahunlundwolɛ

Me ngakula nu, ɛnee adwenletane, ɛzulolɛ yɛɛ nyianezelɛ gyegye me. Ɛnee me nye la kɛ Baebolo ne bakyekye me rɛle la ati, mengɔle Kateleke Asɔne mɔɔ wɔ yɛ ɛkɛ ne la bie kɛ ɔbaboa yeamaa meade ninyɛne bo. Kɛmɔ meannyia bie la ati, menvale me adwenle menziele nwɔhoalilɛ zo.

Yeangyɛ yɛɛ menvale me nwo menwulale agbɔkɛ nu ɛkpundinlɛ nee nwonane nu anwosesebɛ ninyɛne nu a. Awieleɛ ne, membukele ɛleka bie mɔɔ bɛkpundi bɛ agbɔkɛ nu la wɔ San Leandro, mɔɔ wɔ California, U.S.A. la, na me nee anwosesebɛma mɔɔ nuhua ko liele Ym. America konimlilɛ ne la yɛle gyima. Me agbɔkɛ yɛle mgbole ɛdeɛ, noko yeammaa meannyia mɔɔ mehyia nwo la.

MƆƆ MEMKPONDƐLE LA YƐLE NVASOƐ

Me gɔnwo bie mɔɔ wɔ me gyimalilɛleka ne la, ɛnee ze kɛ mekulo kɛ mete Baebolo ne abo la ati, ɔhanle kɛ ɔbamaa meanwu awie bie mɔɔ ɔze ye la. Aleɛ hyenle la, Gyihova Dasevolɛ bie rale me sua nu. Ɔvale dɔnehwele nna ɔgyinlanle Baebolo ne azo ɔbuale me kpuyia ne mɔ. Menganle kɛ ɔzia ɔrɛla ye nɔsolɛ nu, na yɛzuzule Baebolo ne anwo toonwo nɔɔzo bulu nee nwiɔ. Me nye liele mɔɔ menzukoale la anwo na membizale ye kɛ saa aleɛ kye a mebahola me nee ye ahɔ na meanwu kɛzi ɔdi daselɛ la a. Kɛzi ɔkola ɔbuke Baebolo ne anu na ɔfa ɔbua menli ne kpuyia ne mɔ la zinle me nwo. Menwunle ye zɔ la, menzile kpɔkɛ kɛ yemɔ a mekulo kɛ meyɛ a!

Yemɔti mendɔnenle me gyima ne na me nee adekpakyelɛnli ɛhye, kɛmɔ bɛfa bɛfɛlɛ Gyihova Alasevolɛ dahuu azonvolɛ la, yɛle ɛzonlenlɛ gyima ne. Wɔ May 1948, bɛzɔnenle me wɔ nyianu bie mɔɔ bɛyɛle ye wɔ Cow Palace Arena wɔ San Francisco, mɔɔ wɔ California la anu. Nzinlii medame noko menyɛle adekpakyelɛnli.

Mekɛ zɔhane, menganle mengilele Alasevolɛ ne mɔ kɛ bɛhɔkpɔla me mame. Ɔdiele edwɛkɛ ne na yeangyɛ ɔrayɛle Gyihova Dasevolɛ. Ɛnee ye abusua ne dwazo tia ye ɛdeɛ, noko ɔlile nɔhalɛ ɔmanle Nyamenle kɔkpula kɛ ɔwule wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anzi la. Yeannyia Alasevolɛ bieko wɔ yɛ abusua ne anu.

MENYIALE RAALƐ MƆƆ MEBAGYA YE KENLEBIE LA

Wɔ 1950, mengɔle Grand Junction, mɔɔ wɔ Colorado, ɛleka mɔɔ menyiale Billie la. Bɛwole ye 1928 na ɔnyinle wɔ mekɛ mɔɔ Ezukoa Edwɛkɛ Nu Anwongyelelɛ ne rale la. Ɛnee ye mame, Minnie, fa kɛnlaneɛ mɔɔ bɛgua kilazinli wɔ nu la kenga Baebolo ne kile ye nɔsolɛ biala. Billie lile ɛvolɛ nna la, ɛnee ɔkola kenga na ɔze Baebolo nu edwɛkɛ dɔɔnwo kpalɛ. Wɔ 1940 ne awieleɛ, ye mame nee Alasevolɛ ne mɔ zukoale Baebolo ne na ɔnwunle kɛ bɛnyɛ awie mɔ amumuyɛ wɔ hell, na ɔle alesama azie zo. (Nolobɔvo ne 9:5, 10) Minnie nee ɔ hu rayɛle Alasevolɛ.

Wɔ 1949, Billie vi kɔlegyi mɔɔ wɔ Boston la rale na ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔsukoa Baebolo ne kpalɛ. Kɛ anrɛɛ ɔbayɛ sukulu kilehilevolɛ la, ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔyila  ye ngoane zo yeamaa Nyamenle. Bɛzɔnenle ye wɔ 1950 maanle maanle avinli nyianu mɔɔ Gyihova Alasevolɛ yɛle wɔ Yankee Stadium mɔɔ wɔ New York la. Yeangyɛ biala, yɛyiale, yɛgyale na yɛbɔle dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne abo.

Yɛbɔle ɔ bo wɔ Eugene, mɔɔ wɔ Oregon la, na yɛnyianle agɔnwolɛma dɔɔnwo. Wɔ 1953, yɛhɔle Grants Pass, mɔɔ wɔ Oregon la kɛ yɛkaboa asafo ekyi bie mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la. Zɔhane ɛvolɛ ne ɛlɛkɔ awieleɛ la, bɛvɛlɛle yɛ kɛ yɛhɔ Gilead sukulu ne mɔɔ tɔ zo 23 la bie, ɛhye le Gyihova Alasevolɛ sukulu mɔɔ bɛfa bɛtete edwɛkpatɛlɛvolɛma, mɔɔ bikye South Lansing, mɔɔ wɔ New York, kɛyɛ mayɛle 250 wɔ New York City sɔlɔ adɔleɛ la.

EDWƐKPATƐLƐVOLƐ GYIMA WƆ BRAZIL

Yɛwiele Gilead sukulu ne la, ye siane nnu anzi wɔ December 1954, me nee Billie yɛvole alepile yɛhɔle Brazil. Yɛdule la ye dɔnehwele ko anzi, engyine ne ko gyegyele yɛ, noko yɛholale yɛdwule aze wɔ Bermuda mɔɔ yɛanyɛ ngyegyelɛ a. Esiane bie ati yɛdwule aze wɔ Cuba na mekɛ mɔɔ yɛlile dɔnehwele 36 wɔ adendulɛ ne anu mɔɔ ɛnee yɛvɛ la, yɛdwule Gyihova Alasevolɛ ɔfese ne mɔɔ wɔ Rio de Janeiro, Brazil la.

Belemgbunlililɛ Asalo mɔɔ lumua wɔ Bauru, ɛleka mɔɔ yɛliele nee nwolɛ sɛkɛlɛneɛ mɔɔ menyɛle wɔ 1955 la

Yɛlile mekɛ ekyi wɔ ɛkɛ la, me nee Billie yɛɛ edwɛkpatɛlɛvolɛma nwiɔ yɛhɔle Bauru, mɔɔ wɔ São Paulo la kɛ yɛkabuke edwɛkpatɛlɛvolɛ sua fofolɛ wɔ ɛkɛ. Ɛnee menli mɔɔ wɔ sua ne azo la bo 50,000, na yɛdayɛ a ɛnee yɛle Alasevolɛ mɔɔ lumua wɔ ɛkɛ a.

Yɛbɔle ɔ bo kɛ yɛkɔ menli azua nu, noko Kateleke ɛsɔfo ne bɔle ɔ bo kɛ ɔdwazo yeatia yɛ gyima ne. Ɛnee ɔdi yɛ nzi na ɔbɔ suamenlema kɔkɔ kɛ bɛmmatie. Noko, dapɛne ekyi anu, abusua kpole bie mɔɔ yɛ nee bɛ zukoale Baebolo ne la liele nɔhalɛ ne dole nu na nzinlii bɛzɔnenle bɛ. Yeangyɛ awie mɔ noko bɔle ɔ bo kɛ bɛsukoa debie.

Abusua ne mɔɔ bɛzɔne bɛ la lɛ bɛ busuanli bie mɔɔ nea anyelielɛleka bie azo a. Menyɛle ngyehyɛleɛ kɛ mebayɛ nyianu wɔ nwɔhoalilɛleka ne. Mekɛ mɔɔ ɛsɔfo ne hanle kɛ bɛpɛ ngyehyɛleɛ ne anu la, kpanyinli ne nee menli ne yiale na ɔhanle kɛ: “Saa bɛpɛ nu a, mebagyakyi gyima!” Bɛliele nyianu ne bɛdole nu.

Ɛvolɛ bieko anu wɔ 1956, bɛmanle yɛhɔle maangyeba nyianu mɔɔ bɛyɛle ye wɔ Santos, mɔɔ wɔ São Paulo la bie. Asɛɛ Alasevolɛ 40 mɔɔ wɔ yɛ asafo ne anu la vale keteke hɔle bie. Yɛziale yɛrale Bauru la, menyianle kɛlata bie mɔɔ kile kɛ bɛkpa me kɛ neavolɛ adenduvo mɔɔ bahɔkpɔla Gyihova Alasevolɛ asafo ngakyile a. Yemɔti membɔle ɛvolɛ asɛɛ 25 gyima bo wɔ Brazil, na memkpɔsale zɔhane maanle kpole ne ɛleka dɔɔnwo.

Wɔ ɛvolɛ ko anu ala, yɛnyianle Belemgbunlililɛ nolobɔlɛma ekpunli mɔɔ bɔ mɔdenle la wɔ Bauru

KƐZI ƐNEE ƐZONLENLƐ GYIMA NE DE LA

Zɔhane mekɛ ne, ɛnee adendulɛ ɛnla aze. Awieleɛ ne, asɛɛ yɛvale kale, keteke nee basekɛ yɛɛ yɛdiale yɛhɔle maanle ne ɛleka biala. Sua ko mɔɔ yɛlumuale yɛhɔle zo la a le Jaú, mɔɔ wɔ São Paulo la. Ɛsɔfo ne dwazole tiale yɛ wɔ ɛkɛ ne.

Ɔhanle kɛ, “Ɛnrɛhola ɛnrɛha edwɛkɛ ne ɛnrɛhile ‘me mboane’ ne!”

Yɛbuale kɛ, “Tɛ wɔ ɛdeɛ ɔ. Bɛle Nyamenle ɛdeɛ.”

Yɛyɛle ngyehyɛleɛ kɛ yɛye video mɔɔ fane yɛ ewiade amuala gyima ne anwo mɔɔ ati se The New World Society in Action la, noko ɛsɔfo ne boɔboale ɛlɔnema bie anloa kɛ bɛrabo yɛ. Ndɛndɛ ne ala, yɛbɔle kpolisima amaneɛ. Mekɛ mɔɔ ɛsɔfo ne nee ye asɔnema rale nwɔhoalilɛleka ne la, bɛnwunle kɛ kpolisima dɔɔnwo gyigyi ɛkɛ na bɛdende bɛ etu ne wɔ bɛ nwo zo. Menli dɔɔnwo ne anye liele video ne anwo kpole.

Ɛnee asɔne ɛkpɔlɛ nee dwazotia kɔ zo wɔ ɛleka  biala mɔɔ yɛzonlenle la. Kɛ neazo la, wɔ Brusque mɔɔ bikye Blumenau, mɔɔ wɔ Santa Catarina la, yɛyiale adekpakyelɛma nwiɔ mɔɔ ɛlɛsonle wɔ ɛleka mɔɔ dwazotia ne anu yɛ se la. Noko debie kpalɛ vi bɛ abotane nee kpundiigyinlanlɛ ne anu rale. Kɛkala, ɛvolɛ mɔɔ bo 50 la ɛne, bɛlɛ asafo mɔɔ bɔ mɔdenle la 60 wɔ zɔhane maanzinli ne anu yɛɛ Nyianu Asalo kɛnlɛma wɔ Itajaí sua ne mɔɔ bikye ɛkɛ la azo!

Yɛ gyima ne anu debie mɔɔ yɛ anyelielɛ la a le mekɛ kpalɛ mɔɔ yɛ nee yɛ mediema Alasevolɛ bɔle nu yɛle gyima zieziele ɛleka mɔɔ yɛbayɛ nyianu mgbole la. Wɔ 1970 ne anu, menyianle adenle kɛ mebanlea nyianu kpole bie azo wɔ Morumbi Stadium ɛkɛ ne. Bɛzɛlɛle asafo kɛyɛ ɛya ko kɛ biala ɛye menli bulu ɛmaa bɛziezie ɛkɛ ne nɔsolɛ ne kolaa na bɛayɛ nyianu ne.

Mekɛ mɔɔ menli mɔɔ bɔ bɔlo ne ɛlɛfi ɛkɛ ne nɔsolɛ ne la, bie mɔ dele kɛ bɛlɛgolo yɛ nwo kɛ, “Nea mraalɛ ngyikyi mɔɔ dedɛ sane nee ninyɛne mɔɔ bɛfa bɛkyikyi azɛlɛ nwo wɔ bɛ sa nu la.” Noko, ɔkadwu nɔɔzo bulu nee nwiɔ la, bɛmanle ɛkɛ ne yɛle bɔkɔbɔkɔ! Kpanyinli mɔɔ nea ɛkɛ ne la hanle kɛ, “Me menli ne mɔ a anrɛɛ bɛbava dapɛne na bɛayɛ mɔɔ Alasevolɛ ne mɔ ɛyɛ wɔ dɔnehwele ekyi bie anu la!”

YƐZIALE YƐHƆLE UNITED STATES

Me papa wule wɔ 1980, na yeangyɛ yɛziale yɛrale United States kɛ yɛbanlea me mame wɔ Fremont, mɔɔ wɔ California la. Ɛnee yɛkpuda azua nu nɔsolɛ na yɛkɔ zo yɛyɛ adekpakyelɛ gyima na yɛboa Portugal menli mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la. Nzinlii, yɛhɔle ɛleka mɔɔ bikye San Joaquin Valley, na yɛkpondɛle menli mɔɔ ka Portugal aneɛ wɔ ɛleka kpole ne mɔɔ vi Sacramento kɔ Bakersfield la. Kɛkala, asafo kɛyɛ bulu mɔɔ ka Portugal aneɛ la wɔ California.

Me mame wule wɔ 1995 la anzi, yɛhɔle Florida na yɛnleanle Billie papa toonwo ɔwule. Ye mame wule wɔ 1975. Wɔ 2000 ne anu, yɛhɔle maanle ne ɛsɛlɛ mɔɔ wɔ boka zo wɔ Colorado nyiakɛ adɔleɛ la, na yɛhanle edwɛkɛ ne yɛhilele America Ekulomeni mɔɔ bɛwɔ Navajo nee Ute ɛleka ne mɔ la dahuu. Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ, Billie wule wɔ February 2014.

Nea kɛzi me nye ɛlie kɛ wɔ ɛvolɛ 65 mɔɔ ɛze ɛhɔ la, menyiale Gyihova Dasevolɛ bie mɔɔ gyinlanle Baebolo ne azo buale me kpuyia dɔɔnwo ne la! Me nye ɛlie kpole kɛ meneanle kɛ mɔɔ Baebolo ne kilehile la a ɔhanle la. Ɛhye a manle menzonlenle Nyamenle mɔɔ yɛ ahunlundwolɛ la a.