1-3. Akin et linmad Corinto si apostol Pablo, tan anto ran subok so arapen to diman?

 BANDAD sampot la na 50 C.E., tan walad Corinto si apostol Pablo. Mayaman ya syudad so Corinto tan ditan oonla iray totoo pian mansaliw tan manlako. Dakel ditay manaayam ya Griego, Romano, tan Judio. a Pero aglinmay Pablo ed Corinto pian mansaliw odino manlako tan agmet ditan linma pian mananap na trabaho. Linma ditan lapud mas importantin rason​—pian mamasyan ipulong so Panarian na Dios. Kailangan nen Pablo’y napanayaman, pero agto labay so magmaliw ya pabelat ed arum. Agto labay ya isipen na totoo ya lapud ipupulong toy Salita na Dios et obligado la ran mangiter na kuarta ed sikato pian walay pambilay to. Kanian antoy gawaen to ey?

² Marunong ya manggaway tolda si Pablo. Aliwa itan ya mainomay ya kimey pero labalabay ton gawaen itan pian nasuportaan toy sarili to. Makaanap kasi trabaho si Pablo ed sayan bip-busy ya syudad? Makalmo kasi komportablen napanayaman to? Anggano wala ra yan subok, ag-alingwanan nen Pablo so manunan kimey to, say panagpulong.

³ Ompapaway ya nambayag ni Pablo ed Corinto tan mabungabunga so impanpulong to diman. Antoy naaralan tayo ed saray ginawa nen Pablo ed Corinto ya makatulong ed sikatayo pian mamasya tayo met ya ipulong so Panarian na Dios ed teritorya tayo?

4, 5. (a) Iner so nanayaman nen Pablo legan ya walad Corinto, tan antoy trabaho to diman? (b) Akin et nagmaliw a managgaway tolda si Pablo?

⁴ Ag-abayag kasabi nen Pablo ed Corinto, walay akabat ton maparawes ya sanasawa​—sakey a Judion laki ya manngaran na Aquila tan say asawa ton si Priscila, o Prisca. Linmad Corinto iyan sanasawa lapud samay ganggan nen Emperador Claudio ya “taynan na amin a Judio so Roma.”  (Gawa 18:1, 2) Aglabat pinaayam nen Aquila tan Priscila si Pablo ed abung da noagta impila da met ed trabaho da. Oniay nabasa tayo: “Lapud parehoy anapan da, sikatoy [si Pablo] akiayam ed abung da tan nankimey a kaiba ra, ta managgaway tolda so anapan da.” (Gawa 18:3) Nanayam si Pablo ed abung na sayan maomaong ya sanasawa legan na impanpulong to ed Corinto, tan ditan to insulat so pigaran sulat to ya nagmaliw ya parte na Biblia. b

⁵ Akin et nagmaliw a managgaway tolda si Pablo anta de-aral tan “imbangat a mismo nen Gamaliel”? (Gawa 22:3) Nen unonan siglo, agnababaingan iray Judion atateng ya ibangat iray ananak da na sakey ya kimey likud ed atagey ya edukasyon ya naawat da. Posiblin ugaw ni labat si Pablo et amta to lay manggaway tolda ta binmaleg ed Tarso ed Cilicia ya kabkabat ed tela ya cilicium ya uusaren ed panaggaway tolda. Anto ray pigaran gagawaen na managgaway tolda? Nayarin sikaton mismo so manggawa na tela ya usaren ed panaggaway tolda odino sikatoy mankatli o mandait ed satan ya masagapsap tan anawet ya tela pian makagaway tolda. Aliwan mainomay iratan.

6, 7. (a) Antoy pangipapasen nen Pablo ed panaggaway tolda, tan panon tayon amta ya ontan met so pangipapasen di Aquila tan Priscila? (b) Panon ya naalig na saray Kristiano natan so alimbawa di Pablo, Aquila, tan Priscila?

⁶ Aliwan manuna ed bilay nen Pablo so panaggaway tolda. Gagawaen to labat itan pian nasuportaan toy sarili to legan ton ipupulong so maong a balita ya “anggapoy bayar.” (2 Cor. 11:7) Si Aquila tan Priscila ey, anto kasi pangipapasen da ed trabaho da? Bilang Kristiano tan singa si Pablo aliwa met itan ya manunad bilay da. Diad tua nen inmalis lay Pablo ed Corinto nen  52 C.E., intilak met nen Aquila tan Priscila so negosyo da tan tinumbok day Pablo ed Efeso, tan nausar so abung da diman bilang pasen ya pantitiponan na kongregasyon. (1 Cor. 16:19) Sinmabi panaon ya pinmawil irad Roma, insan linma ra lamet ed Efeso. On, inyuna na sayan maseseg ya sanasawa so Panarian tan akaparaan ira ya iyuna so pankaukolan na arum, kanian misatsalamat ed sikara so “amin a kongregasyon na saray nasyon.”​—Roma 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Aaligen met na saray Kristiano natan so alimbawa di Pablo, Aquila, tan Priscila. Mantratrabaho met iray maseseg ya agagi tayo natan pian ag-ira “magmaliw a pabelat” ed arum. (1 Tes. 2:9) Nakomendaan ya maong so dakel ya payunir ta mantratrabaho iray part-time odino mangaawat iray sideline pian nasuportaan day sarili da ed sankaimportantian ya kimey ed bilay da​—say panagpulong a kimey. Singa si Aquila tan Priscila, dakel met natan so lingkor nen Jehova ya  mamapatuloy ed saray manangasikaso na sirkito ed abung da. Amta na ‘saramay niyugali da lay mamarawes’ ya makapabiskeg tan makapaliket itan ya gawaen.​—Roma 12:13.

8, 9. Antoy ginawa nen Pablo nen kokontraen na saray Judio so panagpulong to, tan iner la natan so pampulongan to?

⁸ Nantrabaho labat si Pablo pian nasuportaan toy panagpulong to, apatunayan itan nen sinmabi Silas tan Timoteo manlapud Macedonia. (2 Cor. 11:9) Wala ray awit dan dakdakel ya regalon nanlapud saray agagi kanian “anggapo lay ginawa nen Pablo noag say manpulong.” (Gawa 18:5, Maung a Balita) Pero anggano masetseseg ya manpupulong si Pablo, kokontraen nin siansia na saray Judio. Kanian pian nipanengneng nen Pablo ya anggapoy eebatan to ed saray Judion agmangawat ed manangisalbay bilay ya mensahe nipaakar ed Kristo, impagpag nen Pablo iray kawes to tan oniay imbaga to ed saray Judion onkokontra ed sikato: “Ebatan yon mismo so dala yo. Anggapoy kasalanan ko. Manlapud natan et onla ak lad saray aliwan Judio.”​—Gawa 18:6; Eze. 3:18, 19.

⁹ Iner lay pampulongan nen Pablo natan ey? Pinmayag si Titio Justo ya ipausar so abung to. Nayarin sakey ya Judion proselita si Titio Justo tan kaabay labat na sinagoga so abung to, kanian inmalis ditan si Pablo. (Gawa 18:7) Akiayam nin siansia si Pablo ed si Aquila tan Priscila legan ya walad Corinto, pero dia lad abung nen Justo so pambabangatan to.

10. Panon tayon nibaga ya aliwan saray aliwan Judio labat so pulongan nen Pablo?

¹⁰ Nen imbaga nen Pablo ya onla la ed saray aliwan Judio, labay to kasin ibaga ya ibaliwala to lay amin ya Judio tan saray Judion proselita anggan saramay mangawat ed mensahe to? Andi! Singa bilang, “si Crispo a manangasikaso na sinagoga et nagmaliw a mananisia ed Katawan, ontan met ed interon sankaabungan to.” Ompapaway ya dakel ed saray Judion nanlapud samay sinagoga so nagmaliw ya Kristiano ta oniay ibabaga na Biblia: “Dakel ed saray taga Corinto ya akadngel so anisia tan abautismoan.” (Gawa 18:8) Kanian nagmaliw ya pasen ya pantitiponan na balon kongregasyon ed Corinto so abung nen Titio Justo. No base ed mantutumbokan ya agawa so impangisulat ed sayan salaysay ed Gawa, ya singa dati lan gagawaen nen Lucas, ompapaway ya nagmaliw ya Kristiano iray Judio odino saray proselita kayarin impagpag nen Pablo so kawes to. Labay ton ibaga et akaparaan si Pablo ya onadapta, tan pulongan to so siopaman ya malabay ya ondengel ed sikato.

11. Panon ya aaligen na saray Tasi nen Jehova natan so alimbawa nen Pablo no pupulongan da iray membro na Kakristianoan?

¹¹ Dakel ya totoo natan so membro na Kakristianoan tan maksil so impluensya ed sikara na simbaan da. Diad interon mundo, mansasagpot ya maong iray misionero na saratan ya simbaan pian ondakel so membro da. Kaslakan ed saramay mangibabagan Kristiano ira et unor-unor labat ed saray tradisyon na relihyon da, ya singa saray Judio ed Corinto nen unonan siglo. Pero bilang  Tasi nen Jehova, singa si Pablo et siansia nin maseseg tayon pupulongan irayan totoo pian dugay natalosan da ed saray nababasa da ed Biblia. Anggano kontraen da tayo odino pasegsegangen itayo na saray lider na relihyon da, gagawaen ti nin siansiay anggaay nayarian tayo ya tulongan ira. Labay tayon anapen iramay mapaabeban totoo ya labay dan naamtaan so katuaan nipaakar ed Dios ta nayarin “maseseg ira parad Dios, balet aliwan unong ed suston kakabatan.”​—Roma 10:2.

12. Anton panamaseguro so naawat nen Pablo panamegley na pasingawey?

¹² No bilang ta manaalangan si Pablo ya ituloy so pampupulong to ed Corinto, nayarin abalang lanlamang itan ed samay labi ya nampanengneng ed sikato so Katawan ton si Jesus ed sakey ya pasingawey, ya inkuan to: “Agka natatakot, noagta mantultuloy kan mansalita tan agka ontutunda, ta wala ak ed sika tan anggapoy mamasakit ed sika; ta dakel so totook ed sayan syudad.” (Gawa 18:9, 10) Talagan makapaseseg itan ya pasingawey! Pinaseguroan ya mismo nen Jesus si Pablo ya protektaan to ed saramay mamubusol ed sikato ta dakel nin totoo so labay nen Jesus ya napulongan nen Pablo. Antoy reaksion nen Pablo ed satan ya pasingawey? Oniay nabasa tayo: “Sikatoy nanayam diman a sakey taon tan anem bulan, ya imbabangat tod sikara so salita na Dios.”​—Gawa 18:11.

13. Antoy nayarin anonotan nen Pablo legan ya onaasingger ed panangukoman, pero akin et makaseguro ya aliwan ontan so nagawa ed sikato?

¹³ Kayari na manga sakey taon ya impanayam nen Pablo ed Corinto, walay agawa ya mas akakombinse ed sikato ya talagan susuportaan nen Jesus. “Nankakasakey iray Judio a sinmumpad si Pablo tan sikatoy inyakar dad panangukoman,” ya tatawagen ya beʹma. (Gawa 18:12) Ibabaga na arum ya say beʹma et sakey ya stage ya gawad kolor asul tan amputin marmol ya dakdakel so akaukit ya dekorasyon diad paliber to, tan posiblin asingger itan ed tindaan na Corinto. Nayarin mantitipon so dakel ya totoo ed maawang ya arapan na beʹma. Manisia so arum ya historian ya say panangukoman et pigaran kupbang labat manlapud  sinagoga kanian asingsingger labat ed abung nen Justo. Legan ya onaasingger si Pablo ed beʹma, nayarin say anonotan to et amay impantupak ed si Esteban, say sankaunaan ya Kristianon martir. Tan “inabobonan nen Saulo [say datin tawag ed si Pablo] so impamatey dad si Esteban.” (Gawa 8:1) Ontan met kasi nagawa ed si Pablo? Andi ta oniay im-promise ed sikato nen Jesus: “Anggapoy mamasakit ed sika.”​—Gawa 18:10.

14, 15. (a) Antoy inyakusa na saray Judio ed si Pablo, tan akin et sinumpal ya tampol nen Galio so kaso? (b) Antoy agawa ed si Sostenes, tan antoy posiblin resulta na satan ya agawad sikato?

¹⁴ Antoy agawa nen inawit day Pablo ed panangukoman? Say ukom ed saman et say prokonsul ed Acaya ya si Galio​—say kuya na Romanon philosopher ya si Seneca. Oniay inyakusa na saray Judio ed si Pablo: “Sayan too et kokombinsien to ray totoo a mandayew ed Dios diad paraan a kontra ed ganggan.” (Gawa 18:13) Papapawayen na saray Judio ya kokontraen nen Pablo so ganggan ta kokombinsien to ray arum ya Judio ya magmaliw ya Kristiano. Balet amta nen Galio ya anggapoy ginawa nen Pablo ya “kasalanan” tan agmet akagaway “krimen.” (Gawa 18:14) Aglabay nen Galio so mibabali ed problema na sarayan Judio kanian sinumpal to lay kaso anggano agni akapansalitay Pablo. Lapud satan ya agawa, agaylay pasnok na saray mangaakusa ed sikato! Kanian impangget day pasnok da ed si Sostenes, say posiblin sinmalat ed si Crispo bilang manangasikaso na sinagoga. Inerel day Sostenes “tan pinepekpek dad arap na panangukoman.”​—Gawa 18:17.

¹⁵ Akin et agpinigilan nen Galio imay grupo na totoon nampepekpek ed si Sostenes? Say amta nen Galio et si Sostenes so lider na samay grupo na magugulon totoo ya inmataki ed si Pablo, kanian inisip to ya duga labat itan ya nagawad sikato. Antokaman so tuan rason, posiblin balibali so resulta na satan ya agawa. Diad unonan sulat nen Pablo ed kongregasyon na Corinto, ya insulat to kayari pigaran taon, tinawag ton agi so sakey ya lakin manngaray Sostenes. (1 Cor. 1:1, 2) Kasin sikato met may Sostenes ya pinepekpek ed Corinto? No on, nayarin akatulong so agawad sikato pian magmaliw ya Kristiano.

16. Panon ya makatulong ed panagpulong tayo imay imbaga na Katawan ya “Mantultuloy kan mansalita tan agka ontutunda, ta wala ak ed sika”?

¹⁶ No natandaan yo ni, pinaseguroan labat nen Jesus si Pablo nen ag-inawat na saray Judio so ipupulong to, kuan to: “Agka natatakot, noagta mantultuloy kan mansalita tan agka ontutunda, ta wala ak ed sika.” (Gawa 18:9, 10) Balibalin nonoten iratan ya salita lalo la no agmet awaten na totoo so mensahe tayo. Agtayo lilingwanan ya makabasay puso si Jehova tan iyaasingger to ed sikato iramay walaan na dugan kipapasen na puso. (1 Sam. 16:7; Juan 6:44) Talagan makapaseseg itan ed sikatayo pian itultuloy tayo so panagpulong tayo! Kada taon, nilasus nilibo so nababautismoan, kanian nilasus ed kada agew. Parad saray onuunor ed ganggan nen Jesus ya ‘ibangat iray totoo ed amin a nasyon,’ oniay im-promise to: “Wala ak ed sikayo ed amin ya agew anggad kaunoran a parte na sistema na mundo.”​—Mat. 28:19, 20.

17, 18. Antoy nayarin sankanonot nen Pablo nen paonla lad Efeso?

¹⁷ Agtayo segurado no kasin amay desisyon nen Galio so tinmulong pian niwalay kareenan ed balon Kristianon kongregasyon ed Corinto. Pero say segurado et “dakel nin agew” ya nanayam ed Corinto si Pablo antis ya nampatanir ed saray agagi diman. Legan na spring nen 52 C.E., implano nen Pablo so manbiahe paonlad Sirya manlapud daongan na Cencrea, manga 11 kilometro ed bandad east na Corinto. Pero antis ya onalis ed Cencrea, “impakatli toy buek to, ta walay sinambaan to.” c (Gawa 18:18) Kayari na satan, impila nen Pablo si Aquila tan Priscila ed biahe to tan bineltang day Dayat na Aegeano paonlad Efeso ed Asia Minor.

¹⁸ Legan ya manbiabiahe Pablo paalis ed Cencrea, seguro sankanonot to ray agawad sikato ed Corinto. Malikeliket ta dakel so agawan balibali ed sikato diman. Mabungabunga so 18 bulan ya impanpulong to diman. Niletneg met lay sankaunaan ya kongregasyon ed Corinto, tan say pantitiponan da et diad abung nen Justo. Dakel so nagmaliw ya Kristiano, kaiba lay Justo, si Crispo tan say sankaabungan to, tan arum ni ra. Inar-aro nen Pablo irayan balon Kristiano ta sikatoy tinmulong ed sikara pian naalmo day katuaan. Diad tua, sikara may tutukoyen nen Pablo ya sulat na rekomendasyon ya akaukit ed puso to diad samay komaduan sulat to ed saray tagad Corinto. Ontan tayo met, inar-aro tayo iramay totoon atulongan tayo ya makaalmo ed dugan panagdayew. Balibali ed liknaan ya nanengneng iray agagin singa “sulat na rekomendasyon”!​—2 Cor. 3:1-3.

19, 20. Antoy ginawan tampol nen Pablo kasabi to ed Efeso, tan antoy naaralan tayo ed sikato no wala ray spiritual goal tayo?

¹⁹ Kasabi nen Pablo ed Efeso, nampulong ya tampol. Sikatoy “linmoob ed sinagoga tan akikatunongan ed saray Judio.” (Gawa 18:19) Pero aganggano labat diman. Anggano kekerewen na saray taga diman ya manbayag ni “sikatoy ag-inmabuloy.” Nen manpatanir la, oniay imbaga tod saray tagad Efeso: “Ompawil ak lamet ed sikayo, no linawa nen Jehova.” (Gawa 18:20, 21) Amta nen Pablo ya dakel ni kaukolan ton pulongan ed Efeso. Diad tua, labay to ni ompawil diman pian nituloy toy kimey to pero nandesisyon ya ipalima lan amin iratan ed si Jehova. Balibalin nonoten itan ya alimbawa! No wala ray spiritual goal tayo, kaukolan tayoy manggaway paraan pian naabot tayo iratan. Pero dapat, lanang tayon mantiwala ed panangigiya nen Jehova tan gawaen tayo no antoy linawa to.​—Sant. 4:15.

²⁰ Intilak nen Pablo si Aquila tan Priscila ed Efeso, insan la linmugan ed barko ya paonlad Cesarea. Ompapaway ya “tinmatdang” o linma ed Jerusalem tan kinumusta toy kongregasyon diman. (Nengnengen so study note diad Gawa 18:22, nwtsty.) Insan la sinmempet ed Antioquia na Sirya. Dakdakel so balibalin agawa ed komaduan impanbiahe nen Pablo bilang misionero. Nengnengen tayo so nagawad si Pablo ed sampot ya pambiahe to bilang misionero.