1. Deskribien so kaukolan ya akaren nen Jonas, tan say nalilikna to legan ya manasingger ed Ninive.

DAKEL so panaon nen Jonas ya makapannonot. Masulok ya 800 kilometro so kaarawi na laen to, anganko et manga sakey bulan to nin akaren. Nepeg ton pilien so rota to​—walay mas antikey, balet wala met so medyo arawi ya aliwan mapeligro. Dakel ya lawak tan kapalandeyan so dalanen to. Kaukolan ton akaren so maawa-awang a Desierto na Sirya, baliwen iray ilog a singa say baleg ya Ilog Eufrates, tan mananap na napiugipan to diad saray nadalan ton baley tan baryo ed Sirya, Mesopotamia, tan Asirya. Diad ilalabas na agew, sankanonot ton sikatoy manasingger lan manasingger ed syudad ya tatakotan ton maong​—say Ninive.

2. Panon ya imbangat nen Jehova si Jonas ya ag-ibatikay asainmin to?

² Amta nen Jonas ya agto la natakasan iyan asainmin to. Sinali to la ’tan dati. Singa naaralan tayod imbeneg ya kapitulo, maanos ya imbangat nen Jehova si Jonas panamegley na maksil a bagyo tan angibaki na baleg a sira ya mangiliktar ed sikato. Kayari taloy agew, si Jonas et inyula na sayan sira diad gilig na dayat. Mandinayew a maong si Jonas ed sayan agawa kanian mas determinado lan ontulok natan.​—Jon., kap. 1, 2.

3. Anton kualidad so impanengneng nen Jehova ed si Jonas, tan antoy onlelesan tepet?

³ Sanen ingganggan lamet nen Jehova si Jonas ya onlad Ninive, tinmulok la tan ginapoan to lay andukey a pambiahe to paarap ed bukig. (Basaen so Jonas 3:1-3.)  Balet, talaga kasin anguman lay Jonas lapud impandisiplina nen Jehova? Alimbawa, sikatoy kinasian nen Jehova, agto inabuloyan ya nalener, agto dinusa anggano nanrebelde, tan inikdan to ni ingen na komaduan tsansa pian sumpaley pagagawa to. Kayari na sarayan agawa, naaralan kasi nen Jonas ya kasian met so arum? Lapud ag-itayo perpekto, no maminsan et mairap so mangipanengneng na panangasi. Anto kasi naaralan tayod Jonas nipaakar ed saya? Nengnengen tayo.

4, 5. Akin et tinukoy nen Jehova so Ninive bilang “baleg” a syudad, tan anton kualidad to so nanengneng tayod satan?

⁴ Agnatatalosan nen Jonas no akin ya importantid si Jehova so syudad na Ninive. Diad libron Jonas, amitlon tinukoy nen Jehova so Ninive bilang “baleg” a syudad. (Jon. 1:2; 3:2; 4:11) Akin ya diad pakanengneng nen Jehova et “baleg” odino importante iyan syudad?

 ⁵ Say Ninive et sakey ed saray sankaunaan a syudad ya inletneg nen Nimrod kayari na samay Delap. Maaligwas tan maawang itan, ya nayarin sakop to so piga-pigara nin syudad. Tan no akaren manlapud sampot anggad sampot et nasabi toy taloy agew. (Gen. 10:11; Jon. 3:3) Angkakabaleg so templo ed Ninive, malalapar so padir to, tan dakel ditan so mararakep ya paalagey. Balet, aliwan satan so rason no akin ya importante iyan syudad ed si Jehova. Say importante ed sikato et saray totoo ditan. Diad saman a panaon, baleg so populasyon na Ninive. Anggano ontan lay inkauges da, inaro ira nen Jehova. Mablid sikato so bilay na kada too kanian labalabay to ya magbabawi ira komon tan manggawa iray maong.

6. (a) Akin et lalon mankebbiew si Jonas kasabi tod Ninive? (Nengnengen met so footnote.) (b) Anto ray nanengneng tayon kualidad nen Jonas diad impanpulong to?

⁶ Sanen akasabin siansiay Jonas ed Ninive, anganko et lalon mankebbiew ta baleg manayay populasyon to, masulok ya 120,000. * Sanagew ya nanakar anggad akasabid sentro na syudad, ompan lapud panaanap toy dugarugan pasen ya napangigapoan tod pangiyabawag toy mensahe to. Panon to kasin makapitalosan ed sarayan totoo? Nanaral kasi lenguahe na saray Asiryano? O inikdan nen Jehova na abilidad pian makapansalitay lenguahe ra? Agtayo amta. Nayari lagin say lenguahe ton Hebreo so inusar to balet walay angipatalos ed saray taga Ninive. Basta say amta tayo, simpli labat iyan mensahe to tan seguradon agnagustoan na anggan siopa diman: “Apataplo ya agew a manlapu ed natan, et say Ninive nabagbag.” (Jon. 3:4) Makmakpel tan paulit-ulit to itan ya inyabawag. On, makapadinayew so impanengneng nen Jonas ya pakpel tan pananisia. Saratan ya kualidad et kakkaukolan met na saray Kristiano natan.

7, 8. (a) Antoy reaksion na saray taga Ninive ed mensahe nen Jonas? (b) Antoy ginawa na ari na Ninive nen abalitaan toy inyabawag nen Jonas?

⁷ Nala nen Jonas so atension na saray taga Ninive. Anganko et aluto-luto lad isip to ya sikatoy busolen tan sakitan da ni ingen. Balet makapakelaw so agawa. Dinmengel ira! Maples ya kinmayat so mensahe to. Ag-abayag et pantotongtongan la na interon  syudad so impasakbay ton kadederal. (Basaen so Jonas 3:5.) Mayaman o mairap, laki o bii, ugaw o matatken, amin da et nagbabawi. Nanayunal ira. Tan akasabi itan a balita ed ari.

⁸ Anggan say mismon ari et nagbabawi. Lapud takot to ed Dios, inmepas ed trono to, inekal toy magarbon kawes to, tan nansulong met na magaspang ya abel singa saramay sakop to, tan ‘inyurong to ni ingen ed dapol.’ Ingganggan na ari tan na saray opisyal to ya amin a totoo et agmangan nisay oninum, tan mansulong iray magaspang ya abel, anggan saray ayayep. * Mapaabeba ton inamin ya talagan mauges tan maruksa iray sakop to. Imbalikas to met so paniilalo to ya nakasian ira na tuan Dios no nanengneng toy pagbabawi ra, tan inkuan to: ‘Siopa ta so makaamta no say Dios paulyan to naani so masibeg ya sanok to, pian agtayo natawtaw?’​—Jon. 3:6-9.

9. Antoy ibabaga na arum nipaakar ed impagbabawi na saray taga Ninive, balet panon tayon amta ya nalilingo irad satan?

⁹ Wala ray mangibabaga ya singa imposiblin nagbabawin tampol iray taga Ninive. Balet unong ed saray iskolar na Biblia, ag-itan pankelawan ta saray totoo nensaman ya singa saray taga Ninive et maanito tan magmainomay ya manguman so nonot da. Sakey ni, anggan si Jesu-Kristo et sinalambit toy impagbabawi na saray taga Ninive. (Basaen so Mateo 12:41.) Segurado si Jesus ed satan ya imbaga to, ta sikatoy manbibilay la ed tawen sanen agawa itan. (Juan 8:57, 58) Diad tua, anggapoy kanepegan tayon isipen ya imposiblin magbabawi so siopaman​—anggano diad pakanengneng tayo et sankaugsan la ’tan a too. Si Jehova labat so makabasay puso.

10, 11. (a) Antoy reaksion nen Jehova ed impagbabawi na saray taga Ninive? (b) Akin et nibaga tayon agnalilingoy Jehova ed panangukom to?

¹⁰ Antoy reaksion nen Jehova nen nagbabawi iray taga Ninive? Oniay insulat nen Jonas: “Anengneng na Dios so saray gawa ra, a nagbabawi ra ed saray mauges a dalan da; et say Dios imbabawi  to so mauges ya imbaga to nensaman a gawaen komon ed sikara; et agto ginawa.”​—Jon. 3:10.

¹¹ Labay kasin ibaga na saya ya alingoy Jehova ed desisyon to ya ukomen so Ninive? Andi. Ibabaga na Biblia ya ayadyari so hustisya nen Jehova. (Basaen so Deuteronomio 32:4.) Anengneng to ya talagan anguman iray taga Ninive. Kanian naandi lay sanok to, tan nandesisyon ya agla ra nepeg a dusaen. Imbes, pankanawnawa iya pian ipanengneng toy panangasi ed sikara.

12, 13. (a) Panon ya impanengneng nen Jehova ya sikatoy makatunongan tan mapangasi? (b) Akin et aliwan palso imay impropesiya nen Jonas?

¹² Papapawayen na saray lider na relihyon ya say Dios et maruksa, anawet so puso to, tan anggapoy pibabali to. Balet diad tua, si Jehova et makatunongan tan mapangasi. Antis ton dusaen iray mauges, mangibabaki ni na saray propeta to pian pasakbayan ira, ta labalabay to ran magbabawi tan manguman, ya singa ginawa na saray taga Ninive. (Eze. 33:11) Inkuan nen Jehova ed si propetan Jeremias: ‘Anggano nansalita ak nipaakar ed sakey a nasyon, tan nipaakar ed sakey a panarian, pian bagoten ko tan buyaken ko tan sikato so deralen ko, no satan a nasyon a sinalitak et ompawil manlapud inkauges da, magbabawi ak ed mauges ya ninonot ko a gawaen ed sikara.’​—Jer. 18:7, 8.

¹³ Labay to kasin ibaga ya palso imay propesiya nen Jonas? Andi; say gagala na satan et pian napasakbayan iray taga Ninive ed pansumpalan da no ag-ira manguman. Pinasakbayan ira na Dios lapud kaugsan da, balet nagbabawi ira lanlamang. Kanian no pawilen lamet na saray taga Ninive so mauges ya gawa ra, dusaen ira na Dios. Tan ontan a mismo so agawa diad kaunoran.​—Sof. 2:13-15.

14. Antoy reaksion nen Jonas sanen kinasian nen Jehova iray taga Ninive?

¹⁴ Anto kasi reaksion nen Jonas sanen agdineral nen Jehova so Ninive? Oniay nabasa tayo: “Si Jonas apatabang a mapalpalalo, tan apasnokan.” (Jon. 4:1) Tan nampikasi ni ingen, ya ditan et singa to kokorihien so Makapanyarin-amin! Mas maong ni kuno no agla inmalis ed baley to. Tan inkuan ton diad gapo ni labat et amta to lan aglanlamang deralen nen Jehova so Ninive, tan satan kunoy rason no akin ya tinmakas paonlad Tarsis. Insan akikasin ompatey la komon, ta mas maong ni kunoy ompatey nen say manbilay.​—Basaen so Jonas 4:2, 3.

15. (a) Akin et asyodotan tan apasnokay Jonas? (b) Panoy impideneng nen Jehova ed propeta to?

¹⁵ Akin, anto tay problema nen Jonas a? Agtayo amta no antoy linmad nonot to, basta say amta tayo, inyabawag tod amin a  taga Ninive so kaderal da, tan anisia ira. Balet natan, agmet lanlamang manaya itan nagawa. Agkasi say talagan panaaburidoan to et ompan nakantiawan tan ibaga ran palson propeta? Antokaman so rason, sikatoy ag-aliketan ed impagbabawi na totoo tan ed panangasi nen Jehova. Asyodotan ni ingen, kaskasian toy sarili to, ta say pakalikna to et aderaderal so reputasyon to. Balet lapud mapangasi Dios lanti, say maong iran kualidad nen Jonas so siansia nin ninengneng to. Anggano agnirespeto nen Jonas si Jehova, agto dinusa. Imbes, sikatoy mauy-uyamon tinepetan nen Jehova: “Maong ta ed sika so pampasnok mo?” (Jon. 4:4) Inmebat kasi Jonas? Anggapoy ibabaga na Biblia.

16. Diad anto ran paraan ya ompan kukuestionen tayo lay Dios, tan antoy naaralan tayo ed agawad si Jonas?

¹⁶ Natural labat ya singa balawen tayoy Jonas ed sayan ginawa to. Balet tandaan tayo ya lapud ag-itayo perpekto, no maminsan et mainomay tayon kuestionen so desisyon na Dios. Singa bilang, isipen na arum ya agkomon inabuloyan nen Jehova so sakey a trahedya, odino dusaen to la komon iray mauges, odino nensaman to la komon dineral iyan sistema na mundo. Ipapanonot na samay agawad si Jonas ya no bilang kuestionen tayoy desisyon nen Jehova, seguradon sikatayo so nalilingo, aliwan Sikato.

17, 18. (a) Antoy ginawa nen Jonas sanen tinaynan toy Ninive? (b) Antoy epektod si Jonas na saramay ginawa nen Jehova ya milagro?

¹⁷ Maing-ingongot ya tinaynan na sayan propeta so Ninive, balet agsinmempet. Imbes, linmad saray kapalandeyan diad mamabukig ya ditan et nabantag toy Ninive. Nanggaway nasiroman to insan nantalaran no antoy nagawad satan a syudad. Anganko et iilaloan to nin naderal itan. Panon kasin ibangat nen Jehova iyan propetan anawet so puso to pian magmaliw a mapangasi?

¹⁸ Diad sanlabi et amatubo si Jehova na tabyayong. Kabangon nen Jonas, anengneng to iyan mabunabunan tanaman, malalapar so bulong to kanian mas masirom ni nen samay ginawa ton tarong. Linmigsay Jonas. “Mapalalo so liket” to lapud mamilagron intubo na satan a tanaman. Ompan inisip to ni ingen ya paneknek itan ya sikatoy bebendisyonan tan aabobonan na Dios. Balet, ginawa itan nen Jehova aliwan pian nasiroman si Jonas tan napakepay pasnok to. Noagta labay ton sabiey puso nen Jonas. Kanian nanggaway arum nin milagro. Angibaki so Dios na bigis ya amatey  ed samay tanaman. Insan amasiplog na “dagem ya ampetang a nanlapu ed bukig” anggad “apunaw” si Jonas. Lalo laingen ya naalipanesay Jonas tan impikasi to lamet ya ompatey la komon.​—Jon. 4:6-8.

19, 20. Panon ya inusar nen Jehova imay tanaman a tabyayong pian mikatunongan ed si Jonas?

¹⁹ Agaylay pasnok nen Jonas lapud inatey may tanaman, kanian tinepetan nen Jehova si Jonas no wala tay kanepegan ton onsanok. Balet imbes ya magbabawi, nanrason ni ingen ya imbaga ton: “Maong ed siak so pampasnok ya angga ed ompatey ak.” Pankanawnawa la ’ya sirin nen Jehova ya ibangat si Jonas.​—Jon. 4:9.

²⁰ Akikatunongan so Dios ed sayan propeta to. Tinepetan to no akin ya akasian nen Jonas so sakey a tanaman ya sanlabi labat ya tinmubo, anta aliwan sikato met so nantanem o amabaleg. Insan inkuan na Dios: ‘Et siak, agko ta kasian so Ninive, say baleg a syudad, ya kawalaan na masulok a sanlasus tan duamplo a libo a  totoo ya agda amta so lima ra a kawanan tan lima ra a kawigi; likud nid dakel a baka?’​—Jon. 4:10, 11. *

21. (a) Anton punto so labay ya idanet nen Jehova ed si Jonas? (b) Panon itayon natulongan na samay istorya nen Jonas pian nausisa tayoy sarili tayo?

²¹ Atalosan mo ta so punton idadanet nen Jehova? Agbalot nansagpotan o nanlingetan nen Jonas imay tanaman. Si Jehova balet et sikato so Lapuan na bilay na saray taga Ninive tan manusustuni ed sikara, ya singa gagawaen tod amin ya pinalsa to diad dalin. Akin kasi et mas pinabli ni nen Jonas so sakey a tanaman nen say bilay na 120,000 a totoo, puera ni ray ayayep da? Agkasi say nononoten to labat et say sarili to? Ta ni, kinawanan to imay tanaman daput no pinanabangan to. Agkasi say rason no akin ya sinmanok ed Ninive et agto labay ya naderal so reputasyon to, tan labay ton nasumpal imay impasakbay to? Natulongan itayo na istorya nen Jonas ya usisaen so mismon awawey tayo. Agta amin tayo et walay tendensia tayon magmaliw ya makasarili no maminsan? Misalsalamat itayo ta maan-anos itayon babangatan nen Jehova ya nonoten met so pankaabigan na arum, magmaliw ya mas maabagey, tan mas mapangasi​—ya singa sikato!

22. (a) Antoy epekto ed si Jonas na impangibangat nen Jehova nipaakar ed panangasi? (b) Anton kualidad so nepeg tayon naaralan?

²² Say tepet balet et, akaaral kasi Jonas ed sarayan amin ya agawa? Anampot so salaysay na libron Jonas ed samay tepet nen Jehova​—ya singa bitin ta agnaebatan. Ompan wala ray manisip ya agbalot itan inebatan nen Jonas. Balet diad tua, wadtan lay ebat to​—samay mismon libro ya inngaran ed sikato. Papaneknekan na saray ebidensya ya si Jonas so angisulat ed satan. Imadyin mo pa iyan propeta ya akasempet la, tan isusulat to iyan salaysay. Nayari pa lagin say naimadyin tayo et sakey ya lakin mas matatken, mas marunong, tan mas mapaabeba la, ya anganko et manpeyeng legan ton isusulat iray mismon lingo to, say agto intulok, tan say inkaawet na puso to. On, akaaral si Jonas ed marundunong ya impangibangat nen Jehova. Naaralan toy magmaliw ya mapangasi. Sikatayo ey?​—Basaen so Mateo 5:7.