Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

Loke Tres Homber en Busca di e Berdad den Siglo 16 a Haya Sa

Loke Tres Homber en Busca di e Berdad den Siglo 16 a Haya Sa

“KICO ta berdad?” Esey ta loke Poncio Pilato, gobernador Romano di Judea, a puntra Hesus ora e tabata husga Hesus. (Juan 18:38) Pilato no tabata busca pa sa kico ta e berdad; ta bofon e tabata haci. Con nos por sa esey? Wel, ta parce cu pa Pilato e berdad tabata cualkier cos cu un hende a siña for di chikito of loke el a scoge pa kere. Awendia, hopi hende tambe ta pensa manera Pilato, esta, cu no tin un manera pa haya sa kico ta e berdad.

Den siglo 16, hopi hende religioso na Europa tabata puntra nan mes kico nan mester a acepta como berdad. For di infancia, nan a lanta ta tende di e maximo autoridad di Papa y di otro doctrinanan di Iglesia Catolico. Tambe nan a haya nan mes confronta cu ideanan nobo di Reformacion * cu a plama den Europa e tempo ey. Den kico nan mester a kere? Con nan por a haya sa kico ta berdad?

Aunke cu den e temporada ey tabatin varios hende cu tabata determina pa haya sa kico ta e berdad, nos ta bay enfoca riba tres persona cu a haci esey. * Kico nan a haci pa nan haya sa kico ta falso y kico ta berdad? Kico nan a descubri? Laga nos wak.

“BIJBEL SO TA CONTENE E BERDAD”

Wolfgang Capito tabata un homber jong cu un creencia firme den Dios. El a studia medicina, ley y teologia. Na aña 1512, Capito a bira pastoor di un parokia y despues el a sirbi como kapelaan di e arsobispo di Mainz.

Na prome instante, Capito a purba di debilita e fervor di e reformistanan kendenan tabata predica un mensahe cu a cuestiona doctrina catolico. Toch el a join nan poco tempo despues. Kico el a haci? Segun e historiador James M. Kittelson, Capito a opina cu e mihor manera pa evalua e doctrinanan di Iglesia ta di compara nan cu Bijbel “pasobra ta Bijbel so ta contene e berdad.” Haciendo esey, Capito a conclui cu tanto e doctrina catolico di veneracion di santo como e transustanciacion no ta basa riba Bijbel. Segun e siñansa di transustanciacion, e pan y e biña cu Hesus a parti pa su discipelnan ta bira su curpa y su sanger mes durante Santo Sacrificio di Misa.  (Mira e cuadro “ Wak si e Cosnan Cu Nan A Tende Tabata Asina.”) Na aña 1523, Capito a renuncia su puesto halto y a bay biba na Strasburgo, un di e stadnan caminda e Reformacion a cuminsa.

E cas di Capito na Strasburgo a bira e luga caminda personanan cu no tabata di acuerdo cu doctrinanan catolico tabata topa pa papia tocante hopi topico religioso y siñansanan di Bijbel. Aunke algun reformista ainda tabata promove e doctrina di Trinidad, e buki The Radical Reformation ta bisa cu Capito su obranan si “no a bisa nada di e doctrina di Trinidad.” Dicon no? Pasobra Capito a keda hopi impresiona cu e manera cu e teologo Spaño Miguel Servet a uza textonan di Bijbel pa refuta Trinidad. *

Pa Wolgang Capito, Iglesia a fracasa pasobra nan a “laga Bijbel un banda.”

Capito tabata cauteloso pa bisa kico el a pensa di e doctrina di Trinidad, ya cu ken cu a nenga e doctrina aki lo por a perde su bida. Pero, for di e documentonan cu Capito a skirbi ta bisto cu e tabata duda den e doctrina di Trinidad hasta prome cu el a conoce Servet. Algun tempo despues, un pastoor catolico a skirbi cu Capito y su compañeronan “tabata combersa den secreto tocante e misterionan di mas profundo di religion; [y nan] a rechasa esun di Santisimo Trinidad.” Un siglo despues, Capito tabata un di e promenan riba lista di escritornan prominente cu no tabata di acuerdo cu e doctrina di Trinidad.

Pa Capito, Bijbel tabata e fuente di berdad. El a bisa: “Bijbel y e ley di Cristo semper mester ta e unico guia riba tereno di teologia.” Segun Dr. Kittelson, Capito “a insisti cu e fayo di mas grandi cu e teologonan a comete ta di laga Bijbel un banda.”

Martin Cellarius, conoci tambe como Martin Borrhaus, un homber jong cu a keda na cas di Capito na aña 1526, tambe tabatin un deseo sincero pa siña e berdad for di e Palabra di Dios.

“CONOCEMENTO DI E DIOS BERDADERO”

Portada di Martin Cellarius su buki On the Works of God, den cua el a compara doctrinanan di Iglesia cu Bijbel

Cellarius a nace na aña 1499. E tabata un studiante diligente di teologia y filosofia, y despues el a bira docente na Wittenberg, Alemania. Como cu e Reformacion a cuminsa na Wittenberg, no a tarda mucho pa Cellarius cera conoci cu Martin Luther y varios otro reformista cu kier a cambia e doctrinanan di Iglesia. Awor, con Cellarius por a distingui simpel pensamento di hende for di e berdadnan di Bijbel?

Segun e buki Teaching the Reformation, Cellarius a bisa cu un hende por haya un bon comprondemento di e Scritura “ora e lesa Bijbel cu hopi atencion, compara e textonan cu otro, haci oracion y arepenti.” Kico Cellarius a siña for di su analisis di Bijbel?

Na juli di aña 1527, Cellarius a publica loke el a descubri den un buki titula On the Works of God. El a skirbi cu e sacramentonan di iglesia, manera transustanciacion, tabata simbolico. Segun Profesor Robin Barnes, Cellarius su buki tambe “ta duna un splicacion di profecianan biblico cu ta papia di un tempo di calamidad y sufrimento mundial, sigui despues pa un periodo di renobacion y felicidad universal.”—2 Pedro 3:10-13.

E remarkenan di Cellarius tocante Hesucristo ta remarcabel. Aunke Cellarius no a bay directamente contra di Trinidad, el a mustra cu tin un diferencia entre e “Tata Celestial” y “su Yiu Hesucristo.” Ademas, el a skirbi cu Hesus tabata un di e tantisimo dios- y yiunan di e Dios Todopoderoso.—Juan 10:34, 35.

Robert Wallace a bisa den su buki Antitrinitarian Biography (1850) cu Cellarius su obranan no  a bay tras di e ideanan comun di su epoca tocante e siñansa di Trinidad. * Esey a pone varios experto yega na e conclusion cu Cellarius a rechasa Trinidad. Nan a describi Cellarius como un di e instrumentonan cu Dios a uza pa “siña otronan tocante e Dios berdadero y Cristo.”

SPERANSA PA UN CAMBIO

Mas o menos na aña 1527, e teologo Johannes Campanus tambe a bay biba na Wittenberg. El a ser considera un di e mihor analistanan di Bijbel di su epoca. Aunke Campanus tabata den e stad caminda Reforma a cuminsa, toch e no tabata satisfecho cu e ideanan di Martin Luther. Dicon no?

Campanus no tabata di acuerdo cu e doctrina di transustanciacion. Tampoco e no tabata di acuerdo cu e doctrina di Martin Luther cu ta bisa cu, na e Cena di Señor, e pan y e biña ta cuminsa existi pareu cu e curpa y sanger di Cristo. Segun e escritor André Séguenny, Campanus tabata kere cu “e pan nunca no ta cambia, pero como sacramento e ta representa e curpa di Cristo den un manera simbolico.” Durante e conferencia di Marburg na aña 1529, un debate caminda nan a papia tocante e cuestionnan aki, Campanus no tabatin mag di papia di loke el a siña for di e Scritura. Despues di esey, su compañeronan reformista na Wittenberg a rechas’e.

Johannes Campanus su buki Restitution, den cua el a cuestiona e doctrina di Trinidad

Loke mas a molestia e reformistanan tabata Campanus su creencia tocante e Tata, e Yiu y spirito santo. Den su buki Restitution di aña 1532, Campanus a bisa cu Hesus y su Tata ta dos persona diferente. El a splica cu e Tata y e Yiu “ta un” mescos cu un esposo y su esposa “ta un carni.” Pues, nan ta uni, pero nan ta dos persona. (Juan 10:30; Mateo 19:5) Campanus a splica cu e Scritura ta uza e mesun ehempel pa mustra cu e Tata tin autoridad riba e Yiu: “E homber ta e cabes di e muher, y Dios ta e cabes di Cristo.”—1 Corintionan 11:3, Beibel Santu.

Awor, kico di e spirito santo? Un biaha mas Campanus a uza Bijbel. El a skirbi cu no tin niun texto di Bijbel cu ta mustra cu spirito santo ta un di tres persona. El a compronde cu spirito santo ta Dios su poder den accion of su forsa activo cu e ta uza manera un herment pa cumpli cu su boluntad.—Genesis 1:2.

Pa Luther, Campanus tabata un blasfemado y enemigo di e Yiu di Dios. Un otro reformista a exigi pa ehecuta Campanus. Pero Campanus no a laga nada strob’e. Segun The Radical Reformation, “Campanus tabata convenci cu Iglesia su creencia tocante Trinidad a causa su caida.”

Nunca Campanus tabatin e intencion di lanta un grupo religioso. El a bisa cu ta envano el a busca e berdad “cerca diferente secta y cerca tur e herehenan [esta, hende cu ta bay contra doctrina di Iglesia].” Pues, el a spera cu Iglesia Catolico lo a bolbe na e siñansanan cristian berdadero. Sinembargo, algun tempo despues, autoridadnan catolico a aresta Campanus y probablemente el a  pasa un 20 aña den prizon. Historiadornan ta pensa cu el a muri alrededor di aña 1575.

“HACI SIGUR DI TUR COS”

Un estudio di Bijbel diligente ta loke a yuda Capito, Cellarius, Campanus y otro hende pa haya sa kico ta berdad y kico ta falso. No tur e conclusionnan cu nan a saca tabata completamente di acuerdo cu Bijbel. Pero, a pesar di esey, e hombernan humilde aki a analisa e Scritura y a balora e berdad cu nan a siña.

Apostel Pablo a urgi cristiannan: “Haci sigur di tur cos; tene duro na loke ta excelente.” (1 Tesalonicensenan 5:21) Pa yuda bo den bo buskeda pa e berdad, testigonan di Jehova a publica un buki sumamente util cu e titulo: Kico Bijbel Ta Siña Realmente?    

^ par. 3 Reformacion ta un movemento cu a cuminsa na 1517. Den e tempo ey hopi hende a rebela contra Iglesia Catolico Romano. Como consecuencia, religionnan a lanta manera paddenstoel.

^ par. 8 Wak e articulo “Miguel Servet y Su Buskeda pa e Berdad” den e ¡Despertad! di mei 2006, publica pa testigonan di Jehova.

^ par. 17 E buki ta bisa cu ora Cellarius a uza e palabra “dios” pa referi na Cristo, “el a skirbi deus y no Deus. El a skirbi Deus, pues cu [e prome] letter capital, solamente pa referi na e Dios Supremo.”