Masz wrażenie, że twojemu sześcioletniemu dziecku kompletnie brak samokontroli. Gdy zobaczy coś, co mu się spodoba, chce to mieć natychmiast! W chwilach złości daje upust emocjom. Zastanawiasz się: „Czy takie zachowanie jest u dziecka normalne? Czy to tylko etap przejściowy, z którego wyrośnie? A może czas zacząć go uczyć panowania nad sobą?”.

Dzisiejszy świat umniejsza znaczenie samokontroli. „Wszechobecna atmosfera pobłażliwości sprawia, że dorośli i dzieci nieustannie słyszą, żeby robić to, na co ma się ochotę” — pisze dr David Walsh. „Wszyscy — od mających dobre intencje domorosłych ekspertów udzielających porad życiowych po zwykłych naciągaczy — jednym głosem powtarzają, że powinniśmy dogadzać swoim chęciom” *.

Samokontroli należy uczyć już od wczesnego dzieciństwa. Badacze przeprowadzili pewien eksperyment w grupie czterolatków: każdemu dziecku dali po cukierku i powiedzieli, że może albo zjeść go od razu, albo trochę poczekać i w nagrodę za cierpliwość otrzymać drugi cukierek. Gdy dzieci dorosły i kończyły szkołę średnią, okazało się, że te, które w wieku czterech lat przejawiały panowanie nad sobą, teraz lepiej radziły sobie z emocjami, relacjami międzyludzkimi i nauką.

Zaniedbania wychowawcze mogą drogo kosztować. Według naukowców przeżyte doświadczenia mogą powodować zmiany połączeń w mózgu dziecka. Zdaniem dra Dana Kindlona oznacza to, że „jeśli rozpieszczamy dzieci i nie uczymy ich czekać na swoją kolej albo odkładać przyjemności na później czy opierać się pokusie, to w ich układzie nerwowym może nie dojść do zmian, które wiążemy z siłą charakteru” *.

Świeć przykładem. Jak ty sobie radzisz z okazywaniem samokontroli? Czy przypadkiem dziecko nie widzi cię, jak tracisz cierpliwość w korku, wciskasz się w kolejkę w sklepie lub przerywasz innym w pół słowa? Doktor Kindlon podkreśla: „Najbardziej bezpośrednią metodą pomagania dzieciom w rozwijaniu samokontroli jest dawanie dobrego przykładu”. Zasada biblijna: Rzymian 12:9.

Mów o konsekwencjach. Uwzględniając wiek dziecka, uświadamiaj mu korzyści wynikające z opierania się impulsom, a także cenę, jaką zapłaci, gdy im ulegnie. Załóżmy, że dziecko się złości, bo ktoś je źle potraktował. W takiej sytuacji pomóż mu się opanować i zastanowić: „Czy odpłacenie tym samym coś tu poprawi, czy tylko zaszkodzi? Czy istnieje inne wyjście — na przykład policzenie do dziesięciu i poczekanie, aż emocje opadną? A może lepiej po prostu odejść?”. Zasada biblijna: Galatów 6:7.

Dopinguj. Chwal dziecko za samokontrolę. Tłumacz mu, że poskramianie swoich zachcianek, choć nie zawsze przychodzi łatwo, świadczy o sile! Biblia ostrzega: „Człowiek, który nie powściąga swego ducha, jest jak miasto, do którego się wdarto — pozbawione muru” (Przysłów 25:28). Z kolei ktoś „nieskory do gniewu jest lepszy niż mocarz” (Przysłów 16:32).

Ćwiczcie. Pobawcie się w odgrywanie scenek, które możecie zatytułować na przykład „Co byś zrobił?” albo „Dobry wybór, zły wybór”. Omówcie możliwe sytuacje i odegrajcie różne sposoby reagowania, określając je jako „dobre” lub „złe”. Warto zaangażować wyobraźnię: użyć maskotek, obrazków lub innych rekwizytów, żeby ćwiczenia były nie tylko pouczające, ale też przyjemne. Dąż do tego, by dziecko zrozumiało, że lepiej być opanowanym niż porywczym. Zasada biblijna: Przysłów 29:11.

Bądź cierpliwy. Biblia mówi: „Głupota jest przywiązana do serca chłopca” (Przysłów 22:15). Nie oczekuj więc od dziecka, że rozwinie samokontrolę z dnia na dzień. „To długi, powolny proces, w którym odnotowujemy postęp, załamanie i znowu postęp” — podaje Madeline Levine w książce Jak dobrze uczyć dzieci (tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki). Na pewno jednak warto zdobyć się na ten wysiłek. Dalej czytamy: „Dziecko, które umie się powstrzymać (...) z większym prawdopodobieństwem odrzuci narkotyki w dwunastym roku życia albo seks w czternastym”.