Iñiyniyuqkunamanta yachakunapaq

Allin yuyayniyuq warmi

ABIGAILQA, qusanpa juknin kamachinta may mancharisqa jamuchkaqta rikuytawan juk jatun llakiypi kachkasqankuta repararqa. ¿Imarayku chay kamachi may mancharisqa kachkarqa? Imaraykuchus payqa 400 soldados espadaswan Abigailpa qusanta, wasinpi qharis kaqkunata ima wañuchiq jamuchkasqankuta yacharqa. ¿Imarayku?

Qusan Nabal, mana allinta ruwasqanrayku. Payqa tukuywan may saqra runapuni karqa, imatapis wampujinapuni ruwaq. Chayjina runa kasqanrayku chay soldadospa kamachiqninkuman allinta ruwasqanman saqrata kutichirqa. Ajinata ruwaspataq mayta pantarqa, imaraykuchus chay kamachiqqa may sumaq maqanakuq karqa jinallataq soldadosninpis. Chayrayku Nabalpa juknin kamachin —ichá ovejasninta michiqnin— Abigailman imatachus qusan Nabal ruwasqanta willaq rirqa, pay allinta umachakuspa imallatapis ruwananpaq. Chaywanpis, ¿imatataq juk warmi familianta, kamachisninta ima salvananpaq ruwayta atinman karqarí?

Niraq kay tapuyman kutichichkaspa, kay tapuykunamanraq kutichina: ¿imayna warmitaq Abigail karqarí? ¿Imaraykutaq chayjina chʼampaypi rikukurqa? Iñiyniyuq kasqanmanta, ¿imatá yachakusunman?

Allin yuyayniyuq, kʼachitataq

Abigailqa, may kʼacha warmi karqa, qusantaq mana paypaqjinachu karqa. Ichá Nabalqa, manchay qhapaq runa kasqanrayku may kasqanta yuyakurqa. Chaywanpis wak runasqa mana paymanta allintachu parlaq kanku. Bibliaqa, payllamanta jina saqra runa kasqanmanta parlan, chayraykutaq sutinpis “ancha wampu runapuni” niyta munan. Mana yachakunchu nacekusqan pʼunchaychus chayri tiempo pasasqanmanjinachus mana allin yuyaywan imatapis ruwasqanrayku jinata sutichasqankuta. Nabalqa, “phiña runa, saqrataq karqa” mana parlapayanapaqjina, chantapis anchata alcoholta ukyaq, chayrayku tukuypis mayta chiqnikuq kanku (1 Samuel 25:2, 3, 17, 21, 25).

Chaywanpis Nabalmanta nisqaqa, Abigail may kʼacha warmi karqa. Sutintaq “Tatayqa Kusikun”, niyta munan. Mayqin tatapis ususin kʼachita kasqanmanta mayta kusikunman, kʼacha kaykunasniyuq kanantapis munanman. Llakikunapaqjina, wakin kuti kʼachitas kaqkunaqa, mana kʼacha kaykunata, nisunman allin yuyayniyuq, mana manchachikuq, iñiyniyuq ima kayta, kawsayninkupi rikuchinkuchu. Chaywanpis Abigailqa, kʼachita karqa, kʼacha kaykunatapis rikuchillarqataq. Paymanta parlaspataq Bibliaqa, “allin yuyayniyoj” kasqanta nin (1 Samuel 25:3).

Chaywanpis, ¿imaraykutaq Abigail chayjina saqra runawan casarakurqarí? Imaraykuchus Abigailpa tiemponpiqa, tatas wawasninku pikunawanchus casarakunankuta akllapuq kanku. Abigailpa tatasnin manapis payta casarachinankupaq Nabalta akllapurqankuchu, ichá Nabalwan casarakunanpaq Abigailta tanqarqanku pay qhapaq runa kasqanrayku. Chaywanpis Nabalwan casarakusqanqa mana allinchu karqa.

Allin yuyayniyuq tatasqa, qhariwarmi kawsayta wawasninkuman may jatunpaq qhawanankuta yachachinku. Chayrayku mana qullqirayku wawasninkuta casarachinkuchu, nitaq ancha waynallaraq chayri sipasllaraq kachkaptinku pillawanpis riqsinakunankupaq tanqankuchu (1 Corintios 7:36, NM). Chaywanpis Abigailqa, Nabalwan casarasqaña kachkarqa,  allin warmi kananpaqtaq mayta kallpachakurqa.

“Paytaj manchay phiña simiwan paykunata kuticherqa”

Abigailpa qusan Nabalqa, Diosman chiqa sunqu Davidta phiñachirqa. Jehovaqa, Saulpa cuentanmanta rey kananpaq profeta Samuelniqta Davidta akllarqa (1 Samuel 16:1, 2, 11-13). Davidqa, Saúl wañuchiyta munasqanrayku, 600 kamachisninwan chʼin pampaman ayqirqa.

Nabalqa, Maón llaqtapi tiyakurqa, Carmel llaqtap qayllanpitaq, may chhika uywasniyuq, ichá jallpʼasniyuq ima karqa. * Chay lugarqa 3.000 ovejasninta michinanpaq may allin karqa, imaraykuchus achkha pasto karqa. Chaywanpis chay lugarpa ura ladonpiqa Parán chʼin pampa kachkarqa; Inti lluqsimuq ladopitaq, urqusta wasarispa mar Salado nisqa kachkarqa. Chay lugarespitaq David, kamachisnin ima, qaqa juskʼuspi tiyakurqanku, kʼita animalestataq wañuchispa mikhuq kanku. Ichá chay pampapi Nabalpa kamachisninwan tinkullaqpuni kanku.

¿Davidpa kamachisnin Nabalpa ovejasninta qhichukapuqchu kanku? Mana, astawanqa sumaqta jarkʼarqanku, jinallataq kamachisnintapis (1 Samuel 25:15, 16). Chaytaq Nabalpa kamachisninpaq may allin karqa, imaraykuchus chay lugarespi imaymana phiña animales karqa, chantá chay lugar Israel llaqtap fronteranpi kachkasqanrayku, wak suyumanta runas suwakuq jamuq kanku. *

Chantapis ichá Davidqa, chay chʼin pampapi kamachisninpaq mikhunata churapuyta mana atillaqchu. Chayraykutaq Nabalman chunka kamachisninta kacharqa paypaq, kamachisninpaq ima mikhunata qurichikunanpaq. Davidqa, ovejasta rutuy tiempopi kamachisninta kacharqa, imaraykuchus chay tiempopiqa raymita ruwaq kanku may achkha mikhunataq kaq. Chantapis Davidqa, imatachus Nabalman ninanpi sumaqta tʼukurirqa, Nabal paymanta kuraq kasqanraykutaq tatanmanjina jatunpaq qhawaspa kamachisninwan “wawayki jina noqaqa kanipis”, nispa nichirqa. Chayta uyarispa, ¿imatataq Nabal ruwarqa? (1 Samuel 25:5-8.)

¡Nabalqa mayta phiñakurqa! Juknin kamachin Abigailman nisqanmanjina, payqa Davidpa kamachisninta “manchay phiña simiwan [...] kuticherqa”. David patronninmanta ayqichkaq kamachilla kasqanta nirqa, manataq tʼantata, yakuta, kankasqa aychata ima quriyta munarqachu. Ichapis Nabalqa, Sauljina Davidta mayta chiqnikuq. Chaywanpis Jehová Diosqa, Davidta mayta munakuq, ayqichkaq kamachitajina qhawananmantaqa, Israel llaqtamanta reytajina qhawarqa (1 Samuel 25:10, 11, 14).

David imatachus Nabal nisqanta yachaytawan, mayta phiñakurqa kamachisnintataq, “armasta oqharikuychej”, nispa kamachirqa. Paypis armanta uqharikuspa 400 kamachisninwan Nabalta, wasinpi kaq tukuy qharista ima wañuchiq rirqa (1 Samuel 25:12, 13, 21, 22). David phiñakusqan entiendenapaqjinalla kaptinpis, imatachus ruwayta munasqanqa mana allinchu karqa. Imaraykuchus Bibliaqa, “runaj phiñakuynenqa mana Diospa cheqan kaynintachu ruwan”, nispa niwanchik (Santiago 1:19, 20).  Chaywanpis, ¿imatá Abigail wasinpi kaqkunata salvananpaq ruwayta atinman karqari?

‘Sumaqta umachakusqaykimanta bendecisqa kay’

Abigailqa, imatachus qusan ruwasqantaqa allinchayta munarqa. Qusanmanta nisqaqa Abigail wakkunata uyariyta yacharqa. Nabalpa kamachinqa, Nabal “ancha rumi sonqo” chantá “mana imatapis parlarikuna jinachu” kasqanta nirqa (1 Samuel 25:17). * Nabalqa may kasqanta yuyakusqanrayku mana pitapis uyariyta munaqchu. Kunan tiempopipis payjina runas kallankutaq. Chayrayku Nabalpa kamachinqa, Nabalman willananmantaqa Abigailman willarqa.

Abigailqa, qusan mana allintachu ruwasqanta yachaytawan, “usqhayllata” chay chʼampayta allinchayta maskʼarqa. Chaytaq, Abigail ima chʼampaytapis usqhayllata allinchaq kasqanta rikuchiwanchik. Chayrayku Bibliaqa, Davidman, kamachisninman ima, tʼantata, vinota, kankasqa aychata, trigo jankʼata, uvas kʼisasta, higo kʼisasta, tortillasta ima Abigail usqhayllata apasqanta niwanchik. Wasinpi ruwanasninta sumaqta juntʼaq kasqanrayku, imaschus kapusqanta sumaqta yachaq. Mana iskaychakuspa nisunman Abigailqa Proverbios libropi sumaq warmimanta parlasqan warmijina kasqanta (Proverbios 31:10-31). Chantá kamachisninta regaloswan ñawpachkanankuta kamachirqa, paytaq qhipankuta rirqa. Biblia nin: “Chay tukuyta ruwarqa qosanman mana willaspalla”, nispa (1 Samuel 25:18, 19).

¿Kay ninayanchu, Abigail qusanta mana jatunpaq qhawasqanta? Mana, Nabal Diospa akllasqan Davidta pisipaq qhawasqanrayku, Nabal, kamachisnin ima wañunanku karqa. Abigail mana ni imata ruwanmanchu karqa chayqa, ichá chay runas wañusqankumanta juchayuq kanman karqa. Chayrayku Abigail qusanta kasunanmantaqa, Diosta kasukunan, Diosman chiqa sunqu kanan ima, astawan allin kasqanta yacharqa.

Abigailqa, Davidta, kamachisninta ima rikuytawankama burronmanta uraykuspa pampakama kʼumuykurqa (1 Samuel 25:20, 23). Llampʼu sunquwantaq perdonta, chantá qusanmanta, wasinpi tiyakuqkunamanta ima khuyakunanta, mañakurqa. ¿Imatataq Abigail Davidman nirqarí?

Abigail nirqa: “Chay juchaqa noqaj pataypi kachun, wiraqochiy. Chaywampis mañarikuyki parlarejta saqenawaykita, nisqasniytataj uyarinawaykita. Qan ama kasuychu Nabaltaqa. Payqa ancha sajra runa, sutinman jina. Payqa ancha wampu runapuni. Imatapis payqa wampu jinapuni ruwan”, nispa. Kayta nispaqa, ichá Nabalta wañuchispa Diospa ñawpaqinpi juchallikunan, mana allinchu kasqanta nichkarqa. Chantapis Abigailqa, Davidta Diospa akllasqantajina qhawarqa chayrayku David “Diospa sutimpi maqanakushasqa[nta]” nirqa. Chantapis Davidta Dios reytajina churanantapis sumaqta yachallarqataq chayrayku payman nirqa: “Dios [...] Israelpa kamachejnin kanaykipaj churasojtin”, nispa. Chantapis, ‘sunqunta mana nanachikunanpaq’, mana juchayuqkunata mana wañurachinanta nillarqataq (1 Samuel 25:24-31). Chayta nispaqa, ¡may allin yuyaywan parlachkarqa!

¿Imatá David Abigailman kutichirqa? Abigailpa regalosninta japʼikuytawan David jinata nirqa: “Bendecisqa kachun Israelpa Señornin Tata Diosqa pay kachamususqanmanta noqata taripawajta. Qampis bendecisqallataj kay,  sumajta umachakusqaykimanta. Jinamanta qan jarkʼawarqanki wañuchimunay kashajtin”, nispa. Davidqa, Abigail mana manchachikuspa usqhayllata payman jamusqanta may allinpaq qhawarqa, chantá Abigailpa nisqan Diospa ñawpaqinpi mana juchallikunanpaq yanapasqanta nirqa. Llampʼu sunquwantaq, “allillanta ripuy wasiykiman [...] uyariykiña niwasqasniykita”, nispa nillarqataq (1 Samuel 25:32-35).

“Noqaqa paypa kamachin kani”

Ichapis Abigailqa, wasinman kutimpuchkaspa Davidwan parlasqanpi tʼukurirqa. Ichá repararqa qusanmanta nisqaqa Diosman chiqa sunqu David may kʼacha kasqanta. Chaywanpis mana ajina runawanchu casarasqa kasqanpi, mana anchata tʼukurirqachu, imaraykuchus imayna runachus qusan kasqanta tikrachinanpaq mana ni imata ruwayta atisqanta yacharqa. Biblia nin: “Chantá Abigailqa kutiporqa, maypichus Nabal kasharqa, chayman”. Chaytaq sumaq warmi kayta munallaspapuni qusanwan khuska kananpaq kutipusqanta rikuchiwanchik. Chantapis Davidman regalosta apasqanta qusanman willanan karqa, imaraykuchus qusanqa yachananpuni karqa. Pay mana willaptin wak runamanta yachananqa mana allinchu kanman karqa, chayrayku payqa willaytapuni munarqa. Chaywanpis wasinman chayaspa mana willayta atirqachu imaraykuchus qusanqa juk jatun fiestata ruwachkarqa phiri machasqataq kachkarqa (1 Samuel 25:36).

Chayrayku Abigailqa, qʼayantinkama mana ni imatapis nirqachu Nabal machasqa kasqanmanta yuyayninman kutirinankama, chayta ruwaspaqa, allin yuyayniyuq kasqanta rikuchirqa.Chantá mana manchachikuq kasqantapis rikuchillarqataq, imaraykuchus qusanqa, yuyayninpiña kachkaspa imatachus warmin ruwasqanta yachaspa paypaq mayta phiñakunman karqa. Chayta yachaspapis Abigailqa imatachus ruwasqanta qusanman sutʼita willarqa. Ichapis payqa, paypaq phiñakunanta suyarqa, chaywanpis qusanqa, “wayraj qosqan jina mana kuyurej rikhurerqa” (1 Samuel 25:37).

¿Imaraykutaq ajina rikhurirqa? Mana yachakunchu imaraykuchus, chaywanpis Nabalqa chunka pʼunchayninman wañurqa, Dios ‘Nabalta unquchisqanrayku’ (1 Samuel 25:38, 39). Ajinamanta Abigailpa chay saqra runawan casarasqa kasqanmanta llakiynin tukukapurqa. Ichá kunan tiempopi Diosqa mana Abigailtajinachu juk chʼampaymanta salvawasunchik. Chaywanpis Abigailpa kawsayninqa, familiapi qusa warminta ñakʼarichisqanta Jehová Dios mana qhawasqallantachu, manaqa maychus tiemponpi chiqan kaqmanjina chayta allinchananta rikuchiwanchik.

Abigailpaqqa qusan wañupusqan may allin karqa, chantá Jehová Diosqa payta wakjinamanta bendecillarqataq. David, Nabal wañupusqanta yachaspa wakin kamachisninta Abigailman kacharqa paywan casarakuyta munasqanta willachispa. ¿Imatataq Abigail kutichirqa? Pay nirqa: “Noqaqa paypa kamachin kani, kamachisnimpa chakisninkuta mayllanaypaj”, nispa. Chayta nispaqa, Davidwan casarakuspapis mana jatunchakuytachu munasqanta rikuchichkarqa. Chantá usqhayllata wakichikuspa Davidwan tinkuq rirqa paywantaq casarakurqa (1 Samuel 25:39-42).

¿Chay ninayanchu chaymantapacha manaña ni ima llakiyniyuq Abigail kasqanta? Mana, imaraykuchus Davidqa wak warmiyuqña karqa, Ahinoamtaq sutikurqa. Chayrayku ichapis Abigailqa, Diosta yupaychaq wakin warmisjina, achkha warmisniyuq qhariwan casarakusqanrayku chʼampayniyuq kallarqataq. * Chantapis David manaraq rey kachkaspa, achkha chʼampaykunataraq atipanan karqa. Chaywanpis ima chʼampaypipis Davidwan khuska kasqanrayku, paypaq wawayuq kasqanrayku ima, Davidqa Abigailta mayta munakurqa, chayrayku juk kuti amalecitas Abigailta presochasqatajina apakapuptinku, chay runasmanta kacharichimurqa (1 Samuel 30:1-19). Chiqamanta nisunman Jehová Diosjina, Davidpis, allin yuyayniyuq, mana manchachikuq, chiqa sunqu ima warmita may jatunpaq qhawasqanta.

[Sutʼinchaykunasnin]

[28 paginapi dibujo/foto]

Qusanmanta nisqaqa, Abigail uyariyta yacharqa

[29 paginapi dibujo/foto]

Davidwan parlachkaspa Abigailqa, llampʼu sunqu, mana manchachikuq, allin yuyayniyuq ima kasqanta rikuchirqa