1, 2. ¿Maymanmi Mariawan Joseyqa viajarqaku? ¿Imanasqataq Mariaqa sasachakurqa viajasqankupi?

MARIAQA asnopi tukuy punchaw risqanwanmi amirunña. Joseyñataqmi asnota aysaspan Belen llaqtaman pusachkan. Mariaqa kaqmantam sienten wiksanpi wawa kuyurisqanta.

² Onqokunanpaq punchawkunapiñam Mariaqa tarikurqa (Luc. 2:5). Yaqapaschá chakrapi llamkaqkunaqa tapukurqaku wiksayoq warmi imanasqa viajasqanmanta. ¿Imanasqataq Mariaqa Nazaret llaqtamanta karu-karuta viajarqa?

3. ¿Ima kamachikuytam Mariaqa chaskirqa? ¿Imatam yachachiwanchik paypa iñiynin?

³ Ñawpaq killakunapim Mariaqa Diospa Churinta wachakunanpaq kamachikuyta chaskirqa (Luc. 1:35). Wachakunanpaq hichpatañam Mariaqa viajarqa. Chaypi tukuy pasasqanwanmi Mariaqa iñiyniyoq kasqanta qawachirqa. ¿Imataq yanaparqa tukuy sonqonwan Diospi hapipakunanpaq?

4, 5. a) ¿Imanasqataq Mariawan Joseyqa Belenman rirqaku? b) ¿Ima willakuytaq cumplikurqa rey Augustopa kamachisqanwan?

⁴ Viajarqakuqa manam Mariawan Joseyllachu. Chay punchawkunapim rey Cesar Augusto kamachirqa huklaw llaqtayoqkunaqa nacesqanku llaqtaman rispa padronachikunankupaq. ¿Imatataq Joseyqa ruwarqa? Bibliam nin: “Chaymi Davidpa castanmanta kasqanrayku Josey rirqa Galilea lawpi Nazaret llaqtamanta Judea lawpi Belen llaqtakama”, nispa (Luc. 2:1-4).

⁵ Rey Augustoqa manam kikinpa tanteasqanman hinallachu kamachirqa padronachikunankupaqqa. Bibliaqa qanchis pachak wata ñawpaqtaraqmi willakurqaña Cristoqa Belen llaqtapi nacenanmanta. Nazaret llaqtapa hichpallanpim karqa Belen sutiyoq huk llaqta. Ichaqa Bibliam nirqa ‘Efrata sutiyoq Belen llaqtachapi’ Cristoqa nacenanta (leey Miqueas 5:2). Nazaretmanta  Belenman chayanankupaqqa 150 kilometrotam rinanku karqa. Rey Davidpa mirayninmanta kasqankuraykum Joseyqa chaykama rinan karqa orqonkunata, hatun ñanninkunata.

6, 7. a) ¿Imanasqataq Mariapa viajayninqa sasa karqa? b) ¿Imanasqataq Mariaqa qosanpa tanteasqanman hina imatapas ruwarqa? (Uray patanpi willakuytapas qawariy.)

⁶ ¿Imatataq Mariaqa ruwarqa? ¿Reypa kamachisqanta kasukuspachu Joseypa tanteasqanman hina ruwarqa? Mariapaqqa llumpay sasachá karqa chay punchawkunapi viajayninqa. Chay killapiqa usyay tiempopa tukupaynin kaptinmi paraytaña qallarirqa. Bibliam willakun Galilea llaqtamanta Joseyqa Belen llaqtaman seqasqanmanta, chay llaqtaqa karqa orqo lawpim otaq alturapim. Chay llaqtamanqa achka punchawpichá chayarqaku. Mariaqa onqokunanpaqña punchawkunapi kasqanwanchá sama-samarispa rirqaku. Wakin warmikunaqa wasinpichá qepakunman aylluwan otaq amistadninwan onqokusqan horapi yanapachikunanpaq. Mariam ichaqa valorchakuspan viajarqa.

⁷ Bibliam nin: ‘Joseymi rirqa padronachikunanpaq, warmin Mariaqa [onqokunanpaqñam] kachkarqa’, nispa (Luc. 2:4, 5). Mariaqa Joseywan casarasqa kaspanmi paypa tanteasqanman hinaña imatapas ruwarqa. Jehova Diosmi tantearqa qariqa familianpi uma otaq nanachikuq kananpaq, chay kamachikuyman  hinam Mariaqa qosanta respetaspan tanteasqankunapi yanaparqa. * Jehova Diospi iñiyninmi yanaparqa kasukuq kananpaq.

8. a) ¿Imakunaraqtaq Mariataqa kallpancharqa Belenman viajananpaq? b) ¿Imanasqataq Mariata qatipakuyninchikqa allinpuni kanman?

⁸ ¿Imapiwanraqmi Mariata kallpancharqa kasukunanpaq? ¿Mariaqa yacharqachu Cristoqa Belenpi nacenanta? Bibliaqa manam imatapas chaymantaqa willawanchikchu. Chay tiempopi runakunaqa chaynataq religionpi umalliqkunaqa yacharqakum Diospa willachisqanman hina Cristoqa maypi nacenanta. Mariapas yaqapasmi chaymantaqa yacharqa (Mat. 2:1-7; Juan 7:40-42). Mariaqa allintapunim yacharqa Diospa Palabranmanta (Luc. 1:46-55). Payqa yaqapaschá viajarqa qosanta kasukuspan otaq reypa kamachisqanta kasukuspam otaq Diospa willachisqankuna cumplikunanta munaspam. Imayna kaptinpas Mariaqa Belenmanmi viajarqa. Chayna kasukusqanwanmi allin ejemplota saqewanchik. Jehova Diosqa anchatam valoran humillakuspan kasukuqninkunataqa. Kay tiempopiqa manam allinpaqchu qawanku kasukuq kaytaqa. Jehova Diosta serviqkunaqa Mariatam qatipakunanchik.

9, 10. a) ¿Imatam yuyarirqaku Mariawan Joseyqa Belenman hichpaspanku? b) ¿Maypitaq samarqaku hinaspa imanasqa?

⁹ Mariaqa maynatachá kusirikurqa Belen llaqtata rikuruspan. Aceituna sachallaña qatanta rispachá yuyarirqaku Belen llaqtaqa imayna kasqanmanta. Profeta Miqueaspa nisqanpi hinam Belen llaqtaqa taksachalla karqa, Juda llaqtapa anexonkunapipas manam rikurirqachu. Chayna kaptinpas waranqa wata ñawpaqkunatam Booz, Noemiy hinaspa rey David chay llaqtachapi nacerqaku.

¹⁰ Padronachikunankupaq risqankuwanmi chay llaqtachapiqa achka runakuna karqaku. Wakinqa Mariamantawan Joseymanta puntataraq chayasqankuwanmi paykuna samapakunankupaq wasi manaña karqachu. * Chaymi animalkunapa puñunanpiña otaq corralninpiña samarqaku. Joseyqa mayna preocupasqaraq tarikurqa señoranta nanaynin hapiyta qallaykuptin.

11. a) ¿Imanasqam wawayoq lliw warmikuna Mariata entiendenku? b) ¿Imaynanpitaq Jesusqa iskay kutipi “piwi” karqa?

¹¹ Wawayoq lliw warmikunam yachanku Mariaqa imayna nanaywan tarikusqanmanta. Tawa waranqa watakuna ñawpaqtaraqmi Adanwan Eva huchallikuruptinku Jehova Dios nirqa warmikunaqa nanaywan wachakunankupaq kasqanmanta (Gen. 3:16). Mariaqa manachá librakurqachu chay ñakariymantaqa. Bibliaqa manam achkanpiqa willawanchikchu imayna ñakarisqanmantaqa, ichaqa ninmi ‘piwi qari wawa’ wachakusqanmanta (Luc. 2:7). Chaymantapas watakuna pasaytam yaqa soqta wawakunataraq Mariaqa wachakurqa (Mar. 6:3). Jesusqa manam Mariapa piwi wawallanchu karqa, paytaqa Jehova Diosmi unancharqa imakunamantapas puntataraq (Col. 1:15).

12. ¿Maypitaq Mariaqa wawanta siriykachirqa? ¿Imanasqataq mana tupanchu piensasqankuman hina dibujasqankuwan otaq actuacionpi qawachisqankuwan?

¹² Chaymantapas Bibliaqa ninmi: ‘Pañalkunawan maytuykuspanmi animalman qarana artesapi siriykachirqa’, nispa (Luc. 2:7). Jesuspa maypi nacesqantam enteron pachapi runakuna piensasqankuman hina dibujanku otaq actuacionpi qawachinku, ichaqa manam Bibliapi willakuyman hinachu ruwanku. Animalkunapa kasqanqa qachallañam chaymantapas asnarinmi, chayna sitiopim Mariawan Joseyqa samarqaku. ¿Pi tayta-mamataq  munanman chayna sitiopi wawa-churinku nacenanta? Tayta-mamaqa munanmi wawa-churinta astawan allin atiendeyta. Astawanraqchá Mariawan Joseyqa Jesus atiendeyta munarqaku payqa Diospa Churin kasqanrayku.

13. a) ¿Imaynatam Mariawan Joseyqa kallpanchakurqa chayraq nacesqa wawankuta cuidanankupaq? b) ¿Imaynatam tayta-mamakunaqa qatipakunmanku Mariatawan Joseyta?

¹³ Chayna sitiopi tarikusqankuwanqa Mariawan Joseyqa manam hukmanyarurqakuchu, aswanqa atisqankutam ruwarqaku wawata atiendenankupaq. Mariam sumaqllata wankuspan mana chiri pasarunanpaq artesapi siriykachirqa. Chaymantapas tiempo pasasqanman hinam Mariawan Joseyqa astawanraq kallpanchakurqaku warmachankuman Jehova Diosmanta yachachiypi (leey Deuteronomio 6:6-8). Kay tiempopiqa manam allinpaqchu hapinku Diosmanta yachachiytaqa, ichaqa Diosman sonqo tayta-mamakunaqa Mariawan Josey hinam anchata kallpanchakunku wawa-churinkuman Diosmanta yachachinankupaq.

14, 15. a) ¿Imanasqataq oveja michiqkunaqa wawachata qawaykuyta munarqaku? b) ¿Imatam ruwarqaku chay michiqkunaqa Jesusta artesapi rikuykuspanku?

¹⁴ Qonqayllamantam oveja michiqkuna chayarurqaku Mariapa kasqanman. Paykunaqa wawachatawan tayta-maman qawaykuytam munarqaku. Paykunaqa ovejankutam cuidarqaku orqokunapa waqtanpi, chaylawkunamantam kallpaylla chayarurqaku. * Paykunaqa kusisqallañam Mariaman hinaspa Joseyman willakurqaku Jehova Diospa kanchayninwan huk angel rikuriykuspan Cristo nacesqanmanta willakusqanta. Hinaspa wankusqa otaq qellpusqa wawachata artesapi tarinankumantapas. Chaynataq achkallaña angelkuna Jehova Diosta alabasqankumantapas (Luc. 2:8-14).

¹⁵ Chaymi oveja michiqkunaqa kallpaylla rirqaku Belen llaqtaman. Maynataraq chay runakunaqa kusikurqaku angelpa nisqanman hina wawata tariruspanku. Chay allin noticiamantam willakuyta qallaykurqaku. ‘Chaymi llapa uyariqninkuna admirakurqaku michiqkunapa willakusqankuwan’ (Luc. 2:17, 18).  Chay tiempopi religionpi umalliqkunaqa manachá allinpaqchu qawarqaku oveja michiq wakcha runakunataqa. Jehova Diosqa payman sonqo chay michiqkunataqa anchatam valorarqa wakcha kaptinkupas. ¿Imaynataq chayna ruwasqankuwan Mariaqa sientekurqa?

16. ¿Imaynatam yachanchik Mariaqa uyarisqankunapi yuyaymanasqanta? ¿Imaynatam chayqa yanaparqa?

¹⁶ Mariaqa wachakusqanwanmi nanapasqaraq tarikurqa ichaqa michiqkunapa willakusqantam allinta uyarirqa. Bibliam nin: “Mariañataqmi chaykunata sonqollanpi hatallispa yuyaymanarqa”, nispa (Luc. 2:19). Angelpa nisqankunata willasqanwanmi Mariaqa yuyaymanaspan ima niy munasqanta chaylla entienderqa. Jehova Diosqa munarqam Jesusqa paypa churin kasqanta Maria entiendespan cuidananta. Chaymi Mariaqa chay uyarisqankunapi sapa kuti yuyaymanarqa. Chayna yuyaymanasqanmi iñiyninpi hinalla takyananpaq anchata yanaparqa (leey Hebreos 11:1).

17. ¿Imaynatam Mariapa ejemplonta qatipakuchwan?

¹⁷ Ñoqanchikpas, ¿qatipakuchwanchu Mariata? Jehova Diospa Palabranpim kachkan cheqap yachachikuykuna. Ichaqa manam imapipas yanapawasunchu mana entiendeptinchikqa. Bibliaqa Diospa Palabranmi, chaymi yanapachikunanchikpaqqa sapa punchaw leenanchik (2 Tim. 3:16). Chaymantapas Maria hinam yuyaymanananchik. Yuyaymanaspapas yachasqanchikman hinam kasukunanchik, chaynata ruwaspaqa iñiyninchikpim qaqa hina takyasun.

18. a) ¿Imaynatam Mariawan Joseyqa qawachirqaku Diospa kamachisqan kasukusqankuta Jesuspa nacesqan qepata? b) ¿Imataq qawachin Mariawan Joseyqa wakcha kasqankuta?

¹⁸ Mariawan Joseyqa Diospa kamachisqanman hinam wawapa qari kayninpa qarachanta kuchuspan señalarqaku, chaytam ruwarqaku nacesqanmanta pusaq kaq punchawpi hinaspam angelpa nisqanman hina suticharqaku Jesuswan (Luc. 1:31). Tawa chunka punchawniyoq kaptinñataqmi Belenmanta Jerusalenpi temploman aparqaku, chayqa karqa 10 kilometropim. Diospa kamachisqanman hinam wachakusqanmanta chuyanchakunanpaq  Mariawan Joseyqa Diospa ofrendanpaq wañuchirqaku iskay qoqñuchakunata otaq mallqo palomachakunata, wakcha kasqankuraykum chayllata qorqaku. Paykunaqa munarqakuchá wakin tayta-mamakuna hina Diospa ofrendanpaq carnero qoyta ichaqa manam atirqakuchu, chaywanqa manataqmi hukmanyarqakuchu. Paykunaqa templopi kaspankum kallpanchasqa tarikurqaku (Luc. 2:21-24). Qawasunyá imam pasasqanmanta.

19. a) ¿Imanasqam Simeonpa rimasqankunawan Mariaqa astawan yuyaymanarqa? b) ¿Imatam Anaqa ruwarqa wawachata rikuykuspan?

¹⁹ Templopi Simeon sutiyoq yuyaq runa Mariamanwan Joseyman asuykuspan Jesusmanta rimasqankunatam Mariaqa sonqollanpi waqaycharqa. Simeonmi willakurqa Cristota rikuykuspanña wañukunanpaq kasqanta Jehova Dios prometesqanmanta chaynataq Mariapa wawan Jesusqa israelitakunata librananpaq kasqanmantapas. Chaymantapas willakurqam tiempo pasasqanman hina Mariaqa espadapa tuksisqan hina nanayta sientenanmanta (Luc. 2:25-35). Chayna llakipim Mariaqa tarikurqa kimsa chunka watakuna pasayta. Simeonpa nisqanta yuyarispanchá Mariaqa aguantananpaq kallpanchakurqa. Diosmanta willakuq Anapas wawallaraq Jesusta rikuruspanmi Jerusalenpi lliw librakuy munaqkunaman willakurqa (leey Lucas 2:36-38).

20. ¿Ima bendicionkunatam Mariawan Joseyqa chaskirqaku Jesusta temploman apaspanku?

 ²⁰ Mariawan Joseyqa Jehova Diospa Jerusalenpi templonman wawankuta apasqankuwanmi bendicionkunata chaskirqaku. Chay risqankupim Mariawan Joseyqa atisqankuman hina Jehova Diospaq ofrendata qorqaku. Jehova Diosñataqmi paykunata kallpanchaykurqa serviqninkunapa rimasqanwan. Mariaqa mayna kusisqachá chaynataq iñiyninpi kallpanchasqachá templomanta lloqsirqa, chaymantapas hukkunaman willakuytachá munarqa. Chaymanta qepataqa Jerusalenpi templomanmi Jesusqa achka kutita rirqa.

21. ¿Imaynatam iñiyninchikpi qaqa hina astawan takyachwan?

²¹ Mayna allinmi wakin tayta-mamaqa Mariatawan Joseyta qatipakusqanku. Jehova Diospa testigonkunaqa kallpanchakunkum wawa-churinkuta huñunakuykunaman pusanankupaq. Mariawan Josey hinam paykunapas atisqankuta Diosman qonku. Huñunakuykunapim iñiqmasinchikkunata iñiyninkupi kallpanchanku. Chaynallataqmi kikinkupas kallpanchasqa hinaspa kusisqa tarikusqankuwan hukkunaman willakuyta munanku. ¡Maynatam kusikunchik chayna familiakunata qawaspanchik! Paykunawan huñunakuptinchikmi Jehova Diospi iñiyninchikqa astawan yapakunqa Mariapa hina.