“Simiykiqa cheqaq-kaypunin.” (JUAN 17:17.)

1. Willay imapichus Testigokuna huk religionkunamanta hukniray kasqankuta.

¿YUYASHANKICHU Jehová Diospa testigonwan rimasqaykita? ¿Imawanmi astawanqa admirakurqanki? Askha cristianokunan ninkuman: “Tukuy tapukusqaytan Bibliawan kutichiwarqan,” nispa. Arí, may kusikunapaqmi karqan hallp’apaq Diospa munayninmanta yachay, wañusqakuna imaynapi tarikusqankumanta, munakusqanchis runakunaq kawsarimpunanmantapas yachay.

2. ¿Imaraykun Bibliata ancha allinpaq qhawarinki?

² Bibliata estudiasqaykiman hinaqa yacharqankin kawsayninchismanta, wañuymanta, hamuq tiempomantapas willasqanta. Ichaqa reparallarqankitaqmi Bibliaqa kay pachantinmanta aswan valorniyoq libro kasqanta, chaypi consejokunaqa tukuy tiempon yanapawanchis, chayman hina ruwaqkunaqa allintan kawsanku kusisqataq kankupas (leey Salmo 1:1-3). Chayraykun cheqaq cristianokunaqa ñawpaq tiempomantaraq Bibliata qhawarirqanku “Diospa siminta hinapuni”, ‘manataq runakunaq siminta hinachu’ (1 Tes. 2:13). Kay estudiopi yachasunchis pikunachus ñawpaq tiempomantapacha Diospa Siminta valorasqankuta pikunataqchus mana respetankuchu chayta.

HATUN SASACHAKUYTA ALLICHAKUN

3. ¿Ima sasachakuymi kasharqan qallariy siglopi kaq iñiq t’aqapi? ¿Imaraykun sasa allichana karqan?

³ Cornelioqa manan judío runachu karqan nitaq señalasqa qharichu, chaywanpas santo espirituwan akllasqan karqan. Qhepamanqa askha wak llaqtayoq runakunan cristianoman tukupurqanku, chay hawan huk sasachakuy karqan. ¿Israelpi kamachikuyman hinachu paykuna manaraq bautizakushaspa señalachikunanku karqan? Judá llaqtapi naceqkunapaqqa sasan chayta kutichiy karqan. Kamachikuy Simita kasukuqkunaqa manan wak llaqtayoq  runakunaq wasinman haykuqkuchu, nitaqmi iñiqmasinkuta hinaqa chaskiqkuchu. Chaymantapas judío cristianokunaqa qatiykachasqan kasharqanku ñawpaq religionninkuta saqepusqankurayku. Wak llaqtayoq runakunata sumaqta chaskiqtinkuqa, aswan sasachakuypin tarikunkuman, ¿imarayku? Chay ruwaymi Judío religionllapi kashaq runakunawan astawanraq t’aqanachinman (Gál. 2:11-14).

4. ¿Pikunan sasachakuyta allichanankupaq huñunakurqanku? ¿Ima tapukuykunan kanman karqan?

⁴ 49 watapin Jerusalenmanta apostolkuna umalliqkunapiwan “huñunakurqanku chay churanakuymanta rimanankupaq”, paykunaqa señalasqa judiokunan karqanku (Hech. 15:6). Manan religioso simikunata utilizaspachu unayta discutirqanku, aswanpas Diospa Simin qelqatan allinta t’aqwirqanku. Iskay yuyaykuykunan karqan, chaymantaq sapankapas hap’ipakurqanku. ¿Imaynatan chay sasachakuyta allichankuman? ¿Hukkunata cheqnikusqankuman hinachu otaq yuyaykusqankuman hinachu imatapas decidinkuman? ¿Israel llaqtapi religión pura cheqninakuy tukunantaraqchu suyankuman chay sasachakuyta allichanankupaq? ¿Yuyaykusqankuman mana hap’ipakuspachu huk acuerdoman haykunkuman?

5. ¿Imapin hukniray 49 watapi Jerusalenpi aparikuq huñunakuy, qhepaman kaq Iglesiakunapi umallikunaq huñunakuyninwan?

⁵ Cristianon kayku niq religionkunapi umallikunaq huñunakuyninpiqa, yuyaykusqankupi yanapachikunankupaqmi hukkunawan rimanakunku otaq hukkunata mat’ipayanku yuyaykusqankupi yanapanankupaq. Jerusalenpi aparikuq huñunakuypin ichaqa mana chhaynachu karqan, chaywanpas huk nisqallan decidirqanku. ¿Imarayku? Sapankapas manaña yuyaykusqankupi tuparqankuchu chaypas, llapankun Diospa Simin qelqata respetarqanku yacharqankutaqmi allichanankupaqqa chaypi yanapay tarinankuta (leey Salmo 119:97-101).

6, 7. ¿Imaynatan Bibliaq yanapayninwan señalasqa kaymanta sasachakuy allichakurqan?

⁶ Chay sasachakuyta allichanapaqqa Amós 9:11, 12 textopin kasharqan. Chay simikunan rikhurishan Hechos 15:16, 17 textopi, ninmi: “Chay qhepatañan kutimusaq, wakmantan Davidpa mirayninta sayarichisaq, wasi thunikuqtin perqaq hinan wakmanta hatarichisaq wakin runakunapas maskhawanankupaq, sutiywan sutichasqa llapan wak suyu runakunapas maskhawanankupaq. Tukuy chaykunata ruwaq ñoqa Señor Diosmi chaytaqa nini”, nispa.

⁷ Chaypiqa manan sut’itachu nishan wak llaqtayoqkuna mana señalasqa kanankuta. Ichaqa chhayna kasqantan Judío cristianokunaqa entienderqanku chay textota leespa. ¿Imarayku? Wak llaqtayoq runa señalasqa kaqtinqa manañan ‘wak suyu runachu’ karqan, judío iñiqmasi hinataq qhawarisqa kapurqan (Éxo. 12:48, 49). Chaytan Ester 8:17 willashan: “Askha runakunataq suyupi llaqta-llaqtamanta judío runakunaman tukupurqanku”, nispa. Chhaynaqa, ¿imatan profetizakurqan Amós qelqapi? Chaypin willarqan Diospa sutinwan sutichasqa huk mosoq llaqta paqarinanta. Chay llaqtapin qallariypiqa Israelmanta qhepaq runakuna kashananku karqan, otaq judío kaq qharikuna warmikuna, hinallataq señalasqa kaspa judioman tukupuqkunapas. Ichaqa paykunawanmi kashallankumantaq mana señalasqa “wak suyu runakunapas”. Chhaynaqa, sut’in kasharqan: wak llaqtayoq runakunaqa manan señalachikunankuchu karqan cristiano kanankupaq.

8. ¿Imaraykun valorta necesitakurqan chayta decidinankupaq?

⁸ Diospa Simin qelqawan, santo espirituq yanapayninwan iman chay cristianokunaqa “huk-nisqalla” acuerdoman haykurqayku (Hech. 15:25). Llapankupas Diospa Simin Qelqaq nisqanman hinan decidirqanku, yacharqankuña chayrayku judío cristianokuna sasachakuypi tarikunankuta chaypas (Hech. 16:4, 5).

 REPARANAPAQ HUKNIRAY KASQAN

9. ¿Imaynapin cristiano iñiy waqllichisqa karqan, ima importante yachachikuymi pantachisqa karqan?

⁹ Pablon willarqan apostolkuna wañupusqanku qhepaman, pantasqa yachachikuywan iñiq t’aqa waqllichisqa kananta (leey 2 Tesalonicenses 2:3, 7). Wakin umallikunapas manañan “cheqaq yachachikuyta” uyariytapas munanankuchu karqan (2 Tim. 4:3). Pablon huk t’aqa umallikunata nirqan:“Qankuna ukhullamantataqmi waqllisqa rimaq runakunaqa hatarinqa, iñiqkunata q’otuspa aysaqanankupaq”, nispa (Hech. 20:30). ¿Imaraykun waqllisqata rimarqanku? Huk reqsisqa enciclopedia willan: “Huk tiempon Grecia llaqtapi filosofía nisqamanta yachaq cristianokuna iñiyninkumanta willayta munarqanku yuyaykusqankuman hina. Chaytan ruwarqanku yachasqankuta willaspa kusisqa kanankupaq, hinallataq educacionniyoq huk creenciakunayoq kaq runakunata cambiachinankupaq”, nispa (The New Encyclopædia Britannica). ¿Ima yachachikuykunan pantachisqa karqan? Hukninmi Jesucristomanta. Bibliaqa Diospa Churin kasqantan willan, Grecia llaqta filosofía yachachikuytaq willarqan Dios kasqanta.

10. ¿Imaynapin Cristoqa pichus kasqanta ratolla yachakunman karqan?

¹⁰ Chay asuntotan Iglesiakunapi umallikuna huñunakuyninkupi t’aqwirirqanku. Diospa Siminta respetankuman karqan chayqa, ratollan chay sasachakuyta allichankuman karqan. Ichaqa yaqa llapankun mana chaytachu ruwarqanku. Chay huñunakuyman rinankupaqqa ñawpaqmantañan yuyaykurqanku ima ninankutapas, chay yuyaykusqankuman aswan hap’ipasqataq kutipurqanku. Huñunakuyninkupi imakunapas decidisqanku, hinallataq kamachikuykuna churasqankupas maynillanpin Bibliaq nisqanman hina karqan.

11. ¿May allinpaqmi qhawarikurqan ñawpa tiempopi religioso umallikunaq decidisqankuta, imarayku?

¹¹ ¿Imaraykun Bibliata mana utilizarqankuchu Diosta hina Jesusta qhawariqkuna? Historiador Charles Freeman kutichin: “Askha textokunapin Jesús kikin willarqan Taytan kurak kasqanta, chaykunapin paykunaqa mana convencenapaq hina allin razonkunata tarirqankuchu”, nispa. Chayraykun qhepamanqa Iglesiapi umallikunaq costumbrenkuman otaq yuyaykusqankuman hina qelqasqanku aswan allinpaq qhawarisqa karqan Evangelio qelqakunamantaqa. Chay qelqasqankutan kay tiempopi religioso umallikunapas Diospa Simin Qelqamanta aswan importantepaq qhawarinku. Chaytan yachasunman seminariopi estudiaqkunawan trinidadmanta rimaspa.

12. ¿Imaynapin Iglesiakunaq yachachikuyninpi Romapi kamachikuq kasharqan?

¹² Chaymantapas religioso umallikunaq huñunakuyninmanpas Romapi kamachikuqkunan chapukullarqankutaq. Nicea llaqtapi religioso umallikunaq huñunakuyninkumanta rimaspan profesor Richard E. Rubenstein qelqarqan: “Constantinon allinpaq qhawarirqan qhapaqyachirqantaq [obispokunata], mañakusqankumantapas aswantaraq qospa. Manaraq watapin chay kamachikuqqa yaqa llapa Iglesiakunata kutichipurqan otaq hukmanta sayarichirqan, paykunatapas puestonkumanmi kutichipurqan [...]. Constantinon Iglesia umallikunaman llak’ayninkuta allin qhawarisqa kaytapas kutichipusqa [...]. Tukuy chaykuna ruwasqanraykun Constantinoqa paykunaq ima ruwasqankupipas kasharqan, hinaspa huñunakuyninkupipas kamachikuyta atirqan”, nispa. Charles Freeman nillantaq: “Chaymantapachan kamachikuqqa Iglesiapi kaqkunata kallpachanan karqan, hinaspapas imakuna yachachisqankuta qhawarinan karqan”, nispa (leey Santiago 4:4).

13. Yuyaykusqaykiman hina, ¿imaraykun ñawpa tiempopi religioso umallikuna Bibliaq yachachikuyninta qhepancharqanku?

¹³ Iglesiapi umallikunaqa manan Jesusta Diospa Churinta hinachu chaskirqanku, común runakunan ichaqa huknirayta yuyaykurqanku. Paykunaqa allintan entienderqanku Bibliapi leesqankuta, chaypi nisqantataq creerqanku. Manan Romapi kamachikuqpa  qorinwan qhapaqyaypichu nitaq Iglesiapi umallikuna ukhupi aswan importantepaq qhawarisqa kaypichu interesakurqanku. Nisa llaqtamanta Gregorio sutiyoq teólogo huk llaqtapi tiyaqkunamanta burlakuspa nirqan: “Constantinopla llaqtaqa hunt’an kashan mecánico, kamachi runakunawan, llapankun Diosmanta allinta estudiaqkuna kanku, tiendakunapi callekunapin predicanku. Sichus valekuwaq qolqeta cambianasuykipaq chayqa, willasunkikun imaynapi Churi Taytanmanta hukniray kasqanta; sichus tapunki hayk’achus t’anta valesqanta chayqa nisunkikun Taytaqa Churimanta kuraq kasqanta; bañakunapaq listoñachu kashasqanmanta tapuqtiykitaq nisunkiku Churiqa mana imallamanta paqarimusqanta.” Religioso umallikuna hina yachachinankumantaqa, runakunaqa Bibliaq nisqanman hinan imatapas willarqanku. ¡Aswan allinmi karqan Gregoriopaqpas hukkunapaqpas paykunata uyariy!

“TRIGO” ‘CHIRISUELA QORAPIWAN’ WIÑANKU

14. ¿Imaraykun ninchis: “Qallariy siglomantapachan karqanpuni kay pachapi akllasqa cristianokuna”, nispa?

¹⁴ Huk rikch’anachiypin Jesús willarqan qallariy siglomantapacha tukuy tiempo kay pachapi akllasqa cristianokuna kananta. Paykunatan ‘chirisuela’ qora ukhupi wiñaq ‘trigowan’ tupachirqan (Mat. 13:30). ¿Pikunan otaq ima t’aqa runakunan “trigo” hina karqanku? Manan sut’itaqa niyta atisunmanchu. Ichaqa karqanpunin Diospa Siminta defiendeq runakuna, paykunan valorwan rimarqanku Iglesiaq pantasqa yachachikuyninkuna contra. ¿Munawaqchu chaymanta t’aqwiriyta?

15, 16. ¿Pikunan ñawpaqpi Diospa Siminta respetasqankuta rikuchirqanku?

¹⁵ Franciapi tarikuq Lyonmanta Arzobispo Agobardo (779-840) rimarqan imagenkunata yupaychay, santokunaq sutinta Iglesiakunaman churay, mana Bibliaq kamachisqan ceremoniakuna ruwaypas mana allin kasqanta. Tiemponpi kawsaq obispo Claudiopas manan munarqanchu Iglesiapi ruwasqanku costumbrekuna ruwayta, nirqantaq santokunaman rezay, imagenkuna yupaychaypas mana allin kasqanta. XI siglopin, Franciapi tarikuq Tours llaqtamanta archidiácono Berengario runa nirqan Iglesiapi tradicionmanta Biblia aswan importante kasqanta. Chaymantapas, manan allinpaqchu qhawarirqan transustanciación (hostiapas vinopas Cristoq cuerponman yawarninmanwan tukun) nisqa yachachikuyta, chay hawan puestonmanta qarqosqa karqan.

¹⁶ XII siglopin iskay runakuna rikuchirqanku Bibliapi cheqaq yachachikuykuna valorasqankuta. Hukninmi karqan Bruys llaqtayoq sacerdote Pedro. Wawakuna bautizayta, transustanciación yachachikuyta, wañupuqkunapaq rezayta, cruz yupaychaytapas Bibliapi mana tarisqanraykun sacerdote kayninta saqepurqan. Chhayna yuyaykusqanmantan 1140 watapi wañuchirqanku. Lausana  llaqtayoq monje Enriquepas Iglesiapi mana chaninkuna ruwasqanku contran rimarqan, hinallataq Bibliaq nisqanwan mana tupaq ceremoniakunamantapas. 1148 watapin presota hap’irqanku, hinan carcelpi wisq’asqa karqan wañupunankama.

17. ¿Ima importante ruwaykunatan Valdo hinallataq qatikuqninkunapas aparirqanku?

¹⁷ Bruys llaqtayoq Pedrota kanaspa wañuchisqanku tiempopin Bibliaq yachachikuyninkuna mast’ariq runa nacerqan. Apellidonmi karqan Valdès otaq Valdo. * Payqa manan Pedro hinachu nitaq Enrique hinachu religioso umalli karqan, ichaqa paykuna hinan anchata Diospa Siminta valorarqan. Lliw kaqninkunata saqespan encargakurqan Bibliapi askha partekuna huk simiman t’ikrakunanpaq, chay simitan Franciapi kaq uray lado llaqtakunapi rimakurqan. Chay lloqsimuq t’ikrasqa Bibliata leespan wakin runakuna anchata kusikurqanku rimayninkupi kasqanrayku. Hinan paykunapas lliw kaqninkuta saqespa tukuy kawsayninkupi Bibliamanta hukkunaman willarqanku. Chay t’aqa runakunaqa Iglesiaq cheqnisqanmi karqanku, qhepamantaq reqsisqan karqanku Valdo qatikuqkuna sutiwan. Paykunatan 1184 watapi Iglesiamanta papa qarqorqan, wasinkumantapas tiyasqanku territoriopi kamachikuq ovispon qarqoran. Chaywanpas Bibliamanta yachachikuyqa astawanraqmi che’qerirqan, Valdo, Pedro, Enrique, hinallataq paykuna hina Iglesiamanta t’aqakapuq runakunaq yuyaykusqankuqa yaqa llapa Europa ladopin mast’arikurqan. Unay tiempo qhepamanqa kallarqantaqmi Bibliata defiendeq huk runakunapas. Paykunan karqanku: John Wyclef (c. 1330-1384), William Tyndale (c. 1494-1536), Henry Grew (1781-1862), George Storrs (1796-1879).

‘DIOSPA SIMINQA [...] MANAN WATASQACHU KASHAN’

18. ¿Imaynatan 1870 watapi Biblia estudiaqkuna cheqaqkaqta maskharqanku, imaraykun chhayna estudiasqanku allin karqan?

¹⁸ Maytaña kallpachakuqtinkupas Biblia contra kaqkunaqa manan hayk’aqpas hark’ayta atinqakuchu yachachikuynin mast’arikunanta. 2 Timoteo 2:9 nin: ‘Diospa siminqa [...] manan watasqachu kashan’, nispa. 1870 watapin huk t’aqa Biblia estudiaqkuna cheqaq kaqta tukuy sonqo maskhayta qallarirqanku. ¿Imaynatan estudiarqanku? Hukninkun huk tapuyta ruwaq, chaytataq llapanku t’aqwiriqku. Chaywan rimaq askha versiculokunatan t’aqwiqku, imaynatachus sapankapas tupasqanmanta acuerdopi kaspankutaq, chhayna kasqanta qelqaqku. Qhawarisqanchis hina, qallariy siglopi apostolkuna umallikuna hinan, 1800 watakuna tukushaqtin kawsaq “ñawpaq iñiqmasinchiskunapas” decidisqa kasharqanku Diospa Simin nisqanman hina creenankupaq. Chhaynaqa, ñoqanchispaqqa allin razonkunan kashan paykunaq yachachisqankupi confianapaq.

19. ¿Iman 2012 watapaq texto, imaraykun allinpuni?

¹⁹ Kay tiempopipas imakuna creesqanchisqa Bibliaq nisqanman hinapunin. Chayraykun Jehová Diospa testigonkunata pusariq Umalliq T’aqa, 2012 watapaq textota Jesuspa kay nisqanmanta akllarqan: “Simiykiqa cheqaq-kaypunin” (Juan 17:17). Diospa allin qhawarisqan kanapaqqa cheqaq kayman hinan kawsananchis. Chayrayku, tukuy ruwasqanchispi pusachikushallasun Diospa Siminwan.

[Uranpi willakuy]

[Tapuykuna]

[8 paginapi willakuy]

2012 watapaq texto: “Simiykiqa cheqaq-kaypunin” (Juan 17:17).

[7 paginapi dibujo]

Valdo

[7 paginapi dibujo]

Wyclef

[7 paginapi dibujo]

Tyndale

[7 paginapi dibujo]

Grew

[7 paginapi dibujo]

Storrs