1. ¿Iman pasarqan Jerusalén llaqtapi 66 watapi? (Kay paginapi dibujota qhaway.)

ROMA llaqtamanta Floro sutiyoq oficialmi askha qolqeta suwakurqan Jerusalén templomanta, chayqa 66 watapin pasarqan. Chaywanmi judío runakuna sinchita phiñakuspa Roma soldadokunata wañuchiyta qallarirqanku, Roma llaqta contrataq hatarirqanku. Manaraq kinsa killa pasashaqtinmi Cestio Galo gobernadorqa 30.000 soldadokunawan Jerusalén llaqtata muyuykurqan, perqankunatataq t’oqomuyta qallarirqan. Roma contra hatariq judiokunaqa templopin pakakurqanku, llaqtapi runakunapas maytachá mancharikurqanku, chaypi kaspaqa ñoqanchispas mancharikusunmanmi karqan.

2. a) ¿Imatan cristianokuna ruwananku karqan soldadokunawan Jerusalén llaqta muyuykusqa kaqtin? b) ¿Imaynatan cristianokuna llaqtamanta lloqsirqanku?

² Chaykuna sucedenantan Jesusqa qatikuqninkunaman willasqaña. Nirqanmi: “Jerusalén llaqtata askha soldadokunaq muyuykusqanta rikuspaykichisqa thunikuynin  chayamusqanta yachaychis. Chaypacha Judea provinciapi kashaqkunaqa orqokunaman ayqechunku, Jerusalén llaqta ukhupi kashaqkunataq hawaman lloqsichunku”, nispa (Luc. 21:20, 21). Ichaqa, ¿imaynatan lloqsirqanku? Jesusmi nirqan Jerusalén llaqtaman soldadokunaq phawaykusqanku tatichisqa kananta (Mat. 24:22). Chay hinapunitaqmi sucederqan, Roma soldadokunan Jerusalenmanta ripurqanku. Chay ratopin cristianokunaqa Jesuspa nisqanta kasukuspa orqokunaman ayqerqanku. * 70 watapin soldadokunaqa kutimurqanku, kay kutipin ichaqa llaqtata thunirqanku. Jesusta kasukuqkunallan salvakurqanku.

3. a) ¿Iman pisillamanta sucedenqa? b) ¿Imamantan kay estudiopi yachasun?

³ Kay tiemponchispipas pisillamantan pasanqa 66 watapi Jerusalén llaqtapi pasasqanta hina. ¿Imataq chayri kanqa? Manchay ñak’ariy tiempon. Jerusalenpi imachus sucedenanta Jesús willaspaqa tiemponchispi sucedenanmantawanmi willasharqan (Mat. 24:3, 21, 29). Ñawpa tiempopi hunt’aq sonqo cristianokunaqa salvakurqankun Jerusalén thunichisqa kaqtin. Tiemponchispipas “ancha askha runakunan” salvakunqaku Saqraq kamachisqan pacha thunichisqa kaqtin (leey Apocalipsis 7:9, 13, 14). Kawsayta munaspaqa allintan entiendenanchis imakunachus sucedenanmanta Bibliaq willasqanta. Kay estudiopin chaymanta yachasun, imatachus ruwananchismantapas.

4. ¿Imaynatan qallarinqa manchay ñak’ariy tiempo?

⁴ Manchay ñak’ariy tiempoqa qallarinqa pantasqa religionkunaq thunichisqa kasqanwanmi. Llapa pantasqa religionkunatan Biblia sutichan ‘hatun Babilonia, rabonakunaq maman’ nispa (Apo. 17:5-7). ¿Imaraykun chay hinata sutichan? Chay religionkunapi umallikuna Diospaq mana hunt’aq sonqo kasqankuraykun. Jesusmanta Diospa gobiernonmanta willanankumantaqa politicapin chhaqrukunku. Hinaspapas Bibliaq yachachisqantan wikch’uykunku atiyniyoq kanankurayku. Manan akllasqa cristianokuna hinachu ch’uya sonqowan Diosta adoranku (2 Cor. 11:2; Sant. 1:27; Apo. 14:4). ¿Pin pantasqa religionkunata chinkachinqa? ‘Chunka waqrayoq’ ‘sansaq-puka manchay wak’a animalmi’. Chayqa representan Organización de las Naciones Unidas nisqatan, chunka waqrankunataq chay organizacionwan chhaqrukuq llapa gobiernokunata. Bibliaq nisqan hina, Jehová Diosmi paykunaq sonqonman churanqa pantasqa religionkunata chinkachinankupaq (leey Apocalipsis 17:3, 16-18).

5, 6. ¿Imaraykun pantasqa religionkuna chinkachisqa kaqtinku mana llapa runakunachu wañuchisqa kanqaku?

⁵ Pantasqa religionkuna chinkachisqa kaqtinku, ¿chay religionkunapi kaq llapa runakunachu wañuchisqa kanqaku? Manan. ¿Imaraykun chayta ninchis? Zacarías profeta nisqanraykun. Paymi willarqan pantasqa religionpi umalliq runa kay ninanta: “Manan profetachu kani, chakra  llank’aqmi kani, wayna kasqaymantapachan chakrata llank’ani, nispa. Pipas payta: ¿Ima k’iri sich’ukunan makiykipi kaqqa? nispa tapuqtinqa, kutichinqa: Chaykunaqa amigoykunaq wasinpi k’irichikusqaykunan”, nispa (Zac. 13:4-6). Chaymi rikuchiwanchis wakin umallikuna pantasqa religionmanta kasqankuta negakunankuta.

⁶ Ichaqa, ¿iman pasanqa Diospa llaqtanwan? Jesusmi nirqan: “Chay p’unchaykunatachus Diosqa mana pisiyachinmanchu karqan chayqa, manan pipas qespichisqachu kanman. Ichaqa, akllakusqankunaraykun chay p’unchaykunata pisiyachinqa”, nispa (Mat. 24:22). Ñawpa cristianokunaq tiemponpin Jehová Diosqa Jerusalén llaqta thuninankuta tatichirqan chay hinapin ‘akllakusqankuna’ ayqekurqanku. Kay tiemponchispipas Jehová Diosqa manan dejanqachu akllasqa cristianokunata gobiernokunaq wañuchinankuta. Llaqtanta pakaykunanraykun pantasqa religionkunata chinkachiq gobiernokunaq ruwasqankuta tatichinqa. Chay qhepataqa pisi tiempollan thak kay kanqa.

7, 8. a) ¿Imatan ruwananchis kanqa pantasqa religionkunaq chinkachikusqan qhepaman? b) ¿Imaraykun llapa runakunamanta hukniray kasun?

⁷ Pantasqa religionkunaq chinkachikusqan qhepataqa Jehová Diosta munakusqanchistan rikuchinanchis kanqa. Yaqa llapa runakunan kay pachapi hatun kamachikuqkunaq pakaykunanta maskhanqaku (Apo. 6:15-17). Ñoqanchismi ichaqa Jehová Diospa pakaykunanta maskhasun. Pantasqa religionkunaq chinkachikusqan qhepata, ¿llapa runachu cheqaq cristianoman tukupunqaku? Manan. Ñawpa tiempopi Jerusalén llaqtaman phawaykuq soldadokuna tatichisqa kaqtinkupas judío runakunaqa manan cristianomanchu tukupurqanku, aswanpas cristiano kaqkunan Jesuspa kamachisqanta kasukuspa chay llaqtamanta lloqsirqanku. Chay hinan hamuq tiempopipas sucedenqa, pantasqa religionkuna chinkachisqa kasqan qhepamanqa manan suyananchischu cheqaq cristianoman runakuna tukupunankutachu. Aswanpas chay tiempopiqa cheqaq cristianokunan Jehová Diosta munakusqanchista rikuchisun, akllasqa cristianokunata yanapasqanchistapas (Mat. 25:34-40).

⁸ Manan sut’itapuniqa yachanchischu imachus chay tiempopi pasananta. Sasa tiempokunachá kanqa, hinaspa imaymanata aguantananchis kanqa. Jerusalenpi ñawpa cristianokunapas imaymanankutan saqepunanku karqan, sasachakuykunapitaq tarikurqanku (Mar. 13:15-18). Chaymi tapukunanchis: “¿Atisaqchu imaymanaykuna saqeyta? ¿Decidisqachu  kashani Jehová Diosrayku imatapas ruwanaypaq?”, nispa. Chay tiempopiqa llapa runakunamantan hukniray kasun, profeta Daniel hinan imaynapiña tarikuspapas ñoqallanchis Diosninchista adorasun (Dan. 6:10, 11).

9, 10. a) ¿Imatan willasunchis manchay ñak’ariy tiempopi? b) ¿Imatan enemigonchiskuna ruwanqaku willasqanchista uyarispanku?

⁹ Manchay ñak’ariy tiempopiqa manañan ‘allin willakuykunamantachu’ predicasun. ¿Imarayku? ‘P’uchukayña’ kasqanrayku (Mat. 24:14). Aswanpas runakunamanmi willamusun juicio tiempo chayamusqanta, yaqapaschá willamusun Saqraq kamachisqan pacha thunichisqa kananpaq tiempo chayamusqanta. Chay willasqanchismi runakunapaq kanqa quintal llasaq chikchi hina, chaymi Diosta maldecinqaku (Apo. 16:21).

¹⁰ ¿Imatan enemigonchiskuna ruwanqaku willasqanchista uyarispanku? Ezequiel profetan willarqan Magog hallp’amanta Gog otaq huk t’aqa nacionkuna imachus ruwanankuta. Paykunan ninqaku: “Mana yanapaqniyoq suyu contran phawaykusaq, chay runakunan mana imata yuyarispa llakhilla tiyashanqaku, llaqtankunapas mana perqayoq, mana punkuyoq, mana chakanayoq kashaqtin. Chay runakunan hinantin suyukunamanta kutimurqanku [...], kunantaq pachaq pupunpi tiyashanku, askha uywakunayoq askha kaqniyoq. Chaymi ñoqa paykuna contra sayarispa suwasaq llat’anasaq”, nispa (Ezeq. 38:10-12). Diosta serviqkunaqa llapa runakunamantan hukniray kanqaku, ‘pachaq pupunpipas’ kashankuman hinatan llapa runaq rikusqan kanqaku. Chaymi nacionkunaqa paykunata wañuchinankupaq piensaykunqaku.

11. a) ¿Willanchu Biblia manchay ñak’ariypi ima ordenpichus imakunapas sucedenanta? b) ¿Imatan ruwanqaku Diospa enemigonkuna ‘señalkunata’ rikuspa?

¹¹ Chhaynaqa, ¿iman sucedenqa? Bibliaqa willanmi imakunachus sucedenanta, ichaqa manan willanchu ima ordenpichus kananta. Yaqapaschá wakinqa kaq tiempollapi sucedenqa. Saqraq kamachisqan pacha tukupunanmanta willaspan Jesús nirqan: “Señalkunan intipi, killapi, ch’askakunapipas kanqa, kay pachapitaq suyukuna manchay llakikuypi rikukunqaku, mancharikunqakutaqmi lamar-qochaq qaparisqanwan phoqchiqesqanwan. Kay teqsimuyuntinman hamunan kaqkunata yuyaspan runakunaqa mancharisqa musphanqaku, cielopi kaq ch’askakunapas chhaphchisqan kanqa. Hinaqtinmi Runaq Churinta rikunqaku, hatun atiywan lliphlli-kaywan phuyupi hamushaqta”, nispa (Luc. 21:25-27; leey Marcos 13:24-26). ¿Iman chay señalkuna kanqa? ¿Cielopichu rikukunqa chay señalkuna? Manan yachanchischu. Imaynaña kaqtinpas Diospa enemigonkunaqa sinchitapunin mancharikunqaku chay señalkunata rikuspa.

12, 13. a) ¿Imatan Jesús ruwanqa “hatun atiywan lliphlli-kaywan” hamuspa? b) ¿Imatan Diosta serviqkuna ruwanqaku?

 ¹² ¿Imatan Jesús ruwanqa “hatun atiywan lliphlli-kaywan” hamuspa? Diospaq hunt’aq sonqo runakunatan premianqa, mana hunt’aq sonqo kaqkunatataq castiganqa (Mat. 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30). ¿Imaynatan chayta ruwanqa? Jesuspunin nirqan: “Runaq Churinqa llapa angelninkunapiwan lliphlli-kayninpi hamuspanmi ancha hatun qhapaq tiyananpi tiyaykunqa. Hinan ñawpaqenman llapa runa huñukamunqa. Chaymi paykunata t’aqanqa, imaynan michiqpas ovejakunata cabrakunamanta t’aqan hinata. Ovejakunatan paña ladonman t’aqanqa, cabrakunatataq lloq’e ladonman”, nispa (Mat. 25:31-33). Chayqa llapa runakunata Jesuspa juzgananmantan nishan. Mana hunt’aq sonqo runata tarispaqa “cabra” kananpaqmi decidinqa hinaspa wañuchisqa kananpaq huchachanqa. Hunt’aq sonqo runata tarispataq “oveja” kananpaq decidinqa hinaspa wiñay kawsayta qonqa (Mat. 25:46).

¹³ Biblian willan wañuchisqa kanankuta “cabrakuna” reparaspanku ‘khuyayta waqanankuta’ (Mat. 24:30). Ichaqa, ¿imatan ruwanqaku akllasqa cristianokuna wak ovejakunapas? Kusisqan mana manchakuspa kanqaku. Jesusmi nirqan: “Chaykuna sucedeqtinqa makillaña qhawapakushaychis, Diospa kacharichinasuykichis tiempon chayamushanña”, nispa (Luc. 21:28).

14, 15. a) ¿Iman pasanqa Diospa llaqtan contra Magog hallp’amanta Gog hatariqtin? b) Bibliaq nisqanman hina Jesusqa “akllakusqankunata” huñuchinqa, ¿ima ninantaq chayri?

¹⁴ ¿Iman pasanqa Diospa llaqtan contra Magog hallp’amanta Gog hatariqtin? Jesusmi “angelninkunata kachanqa teqsimuyuntinmanta akllakusqankunata huñumunankupaq” (Mar. 13:27; Mat. 24:31). ¿Ima ninantaq chay textoq nisqanri? Manan chay tiempopi cristianokuna akllasqa kanankumantachu nisharqan, nitaqmi kay pachapiraq kashaq akllasqa cristianokuna qhepa sellonkuta chaskinankumantachu nisharqan. Chay sellotaqa chaskinqaku manaraq manchay ñak’ariy qallarishaqtinmi (Mat. 13:37, 38; Apo. 7:1-4). Aswanpas akllasqa cristianokunata Jesús premiaspa hanaq pachaman pusapunanmantan nisharqan (1 Tes. 4:15-17; Apo. 14:1). Chaymi sucedenqa Diospa llaqtan contra Magog hallp’amanta Gog hatarisqan tiempopi (Ezeq. 38:11). Chay hinapin “chanin runakunaqa Dios Yayankuq qhapaqsuyunpi [gobiernonpi] inti hina k’ancharinqaku” (Mat. 13:43). *

¹⁵ Askha runakunan creenku kay pachata kamachinanpaq Jesús kutimuspaqa ñawiq rikunanpaq hina hamunanta, hinaspa hanaq pachaman cuerpontinta allin runakunata pusapunanta. ¿Chay hinatachu kay pachapiraq kashaq akllasqa cristianokunata pusapunqa? Manan. Bibliaqa sut’itan willan Jesusqa mana ñawiq rikunanpaq hamunanta. Payqa ‘phuyupin hamunqa’, hanaq pachapitaq señal kanqa hamusqanta rikuchinanpaq (Mat. 24:30, NM). Hinaspapas Bibliaqa ninmi: “Runaqa manan iman kaq aycha cuerpoyoqchu Diospa qhapaqsuyunmanqa haykunqa”, nispa. Chhaynaqa, ¿imaynatataq akllasqa critianokunari hanaq pachaman ripunqaku? Biblian nin ‘hukniraqman tukuchisqa kanankuta, huk ratollan, ñawi ch’ipiq niyllapi, p’uchukay trompeta waqaqtin hina’ (leey 1 Corintios 15:50-53). * Kay pachapiraq kashaq akllasqa cristianokunaqa hanaq pachamanmi espíritu cuerpopi apasqa kanqaku.

16, 17. ¿Iman ñawpaqta pasanan kanqa manaraq ‘Corderoq casarakuynin’ ruwakushaqtin?

¹⁶ Llapa akllasqa cristianokuna hanaq pachapi kaqtinkun ‘Corderoq casarakuyninqa’ ruwakunqa (Apo. 19:9). Ichaqa ñawpaqtan kay pachapi Diospa llaqtanta salvanqaku. Yachamusqanchis hina, huk t’aqa nacionkunan Diospa llaqtan contra hatarinqaku kay pachapiraq wakin akllasqa cristianokuna kashaqtinku (Ezeq. 38:16). ¿Imatan ruwasun chay pasaqtin? Biblian nin: “Qankunaqa manan maqanakunkichischu. Ama maymanpas puririspa kikinpi allinta sayaykunkichis, hinaspa rikunkichis imaynatachus ñoqa qankunata qespichisqaykichis chayta [...] ama manchakuychischu, amataq pisi kallpayaychispaschu”, nispa (2 Crón. 20:17). Rikusqanchis hina, Diospa llaqtan contra Gog hatariqtinmi kay  pachapiraq kashaq akllasqa cristianokuna hanaq pachaman ripunqaku. ¿Chaymantari? Diospa enemigonkunan “Cordero contra maqanakunqaku, ichaqa Corderon paykunata atipanqa”. Atipallanqakutaqmi ‘Corderowan kashaqkunapas’ (Apo. 17:14). Chhaynaqa hanaq pachamantan Jesuswan 144.000 reykunawan kay pachapi Diospa llaqtanta salvanqaku.

¹⁷ Armagedón guerraqa Jehová Diospa sutintan hatunchanqa (Apo. 16:16). Chay guerrapin cabra hina kaq runakuna wañuchisqa kanqaku, millay kawsaytaq kay pachamanta chinkapunqa. Diosta serviqkunataq mana wañunqakuchu. Chay qhepamanñan ‘Corderoq casarakuyninqa’ ruwakunqa (Apo. 21:1-4). * Jehová Diosmi kay pachapi tiyaqkunata munakusqanrayku bendicionninta qonqa. ¡Maytan chay tiempo chayamunanta suyakushanchis! (leey 2 Pedro 3:13.)

18. ¿Imatan ruwananchis manchay ñak’ariy tiempopi sucedesqankunata yachaspanchis?

¹⁸ Manchay ñak’ariy tiempopi imakunachus sucedenanta yachaspanchis, ¿imatan ruwananchis? Apóstol Pedron nirqan imayna runachus kasqanchispi piensananchista. Ch’uyatan kawsananchis, Diosta munakuspa paypaq hunt’aq sonqo kaspa, makillataqmi kananchis “Diospa p’unchaynin” chayamunanmanta. Pedron nillarqantaq: “Munasqa wawqe-panaykuna, chaykunata suyakushaspaqa, tukuy imapipas k’uchilla kallpachakuychis mana qhelliyoq, mana anyaykuna, paywan thak-kaypi Diospa tarisqan kanaykichispaq”, nispa (2 Ped. 3:11, 12, 14). Chayrayku, pantasqa religionkunawan ama qhellichakuspa Jehová Diosllata adorasun, thak kaymanta rey Jesucristotataq yanapasun.