1, 2. Ninji pidacitika pa ntsiku yakupambulika ya umaso wa Eliya?

ELIYA akhathamanga mbakatota na madzi akhabvumba mu ndzidzi wakuti kudambo kukhapswipa thangwi ya mitambo. Iye akhali na nsindzo wakulapha kakamwe toera kufika ku Yezereeli, pontho akhadagwesera. Ngakhale tenepo, iye apitiriza kuthamanga thangwi ‘djanja ya Yahova’ ikhali na iye. Mwakukhonda penula, mphambvu ikhali na iye ikhadasiyana kakamwe na ikhali na iye mu umaso wace onsene, thangwi apitirira makavalo akhakwewa ngolo ikhadakwira Mambo Akabu.—Lerini 1 Amambo 18:46.

² Nyerezerani kuti mukuona Eliya akuthamanga ekha mu ndzidzi wakuti madzi akubvumba mbakamenya nkhope yace. Pontho mbakanyerezera pinthu pyakukhonda duwalika pidacitika ntsiku ineyi. Mwakukhonda penula, kweneku kukhali kupembera kukulu kwa Mulungu wa Eliya, Yahova, na ulambiri wandimomwene. Mu ndzidzi unoyu Eliya nee akhakwanisabve kuona Phiri ya Karmelo thangwi akhadaisiya nduli kakamwe, pontho kunja kukhali na mitambo. Pontho ndi pa phiri ineyi idaphatisirwa Eliya na Yahova toera kukunda mwamphambvu na mwacirengo aprofeta authambi a Bhaale. Madzana mazinji a aprofeta a Bhaale akhadziwika ninga authambi na akuipa, aphiwa. Buluka penepo Eliya aphembera kuna Yahova toera kumalisa cilala cikhathabusa anthu m’pyaka pitatu na hafu. Yahova atawira pontho phembero ya Eliya thangwi madzi adzatoma kubvumba!—1 Ama. 18:18-45.

3, 4. (a) Mukhaenda Eliya ku Yezereeli, thangwi yanji akhanyerezera kuti pinthu mbipidacinja? (b) Ndi mibvundzo ipi inafuna kudzadinga ife?

³ Pikhathamanga Eliya nsindzo unoyu wa makilometru 30 kuenda ku Yezereeli, panango akhali na cinyindiro consene cakuti Akabu acinja. Iye akhanyerezera kuti pidaona Akabu pa ntsiku ineyi mbipidancitisa kusiya kulambira Bhaale, kukhondesa nkazace, Nyanyi Yezabhele kucita pinthu pyakuipa na kusiya kutcinga atumiki a Yahova.

⁴ Pinthu pingafamba mwadidi kwa ife, mphyacibaliro kunyerezera kuti umaso wathu unapitiriza tenepo. Panango tinanyerezera kuti pinthu pinakhala mwadidi kakamwe ntsogolo, ngakhale kunyerezera kuti nyatwa zathu zamala. Pisaoneka kuti Eliya akhanyerezera munjira ineyi, thangwi iye ‘akhali munthu wa mabvero ninga athu.’ (Tya. 5:17) Mbwenye Eliya mbadapitiriza kuthimbana na nyatwa zizinji. Mwandimomwene, iye nee akhadziwa kuti mwakukhonda dembuka mbadathimbana na pinthu pyakugopswa mpaka kuphemba kufa. Thangwi yanji? Mphapo Yahova  aphedza tani mprofeta wace toera kukhala pontho na cikhulupiro na cipapo? Tendeni tione.

5. Pakumala kwa pidacitika pa Phiri ya Karmelo, kodi Akabu apfundza kulemedza Yahova, pontho tisadziwa tani pyenepi?

⁵ Pidafika Akabu kunyumba yace yaumambo ku Yezereeli, kodi apangiza kuti akhadacinja? Bhibhlya isalonga: ‘Akabu apanga Yezabhele maphero adacita Eliya anyantsembe a Bhaale.’ (1 Ama. 19:1) Onani kuti pakufokotozera nkazace pidacitika ntsiku ineyi, Akabu nee alonga pya Mulungu wa Eliya, Yahova. Iye nee akhaona pinthu mwauzimu, pontho nee adzindikira kuti pirengo pidacitika ikhali mphambvu ya Mulungu. Ndi thangwi yace alonga basi ene ‘pidacita Eliya.’ Pisaoneka pakweca kuti iye nee akhadapfundza kulemedza Yahova Mulungu. Kodi nkazace wakuti akhafuna kakamwe kubwezera, acitanji?

6. Ndi mphangwa zanji zidatumiza Yezabhele kuna Eliya, pontho zikhabvekanji?

⁶ Yezabhele aipirwa kakamwe! Natenepa atumiza mphangwa izi kuna Eliya: “Alungu andionese nyatwa mangwana pa ndzidzi ninga uno, ndingakhonda kukupha ninga mudaapherambo iwe.” (1 Ama. 19:2) Zenezi zikhali mphangwa zakugopswa kakamwe kwa Eliya. Mwakukhonda penula, Yezabhele akhadadumbira kuti angacimwana kupha Eliya, iye mbadafa toera kubwezera kufa kwa aprofeta a Bhaale. Nyerezerani kuti Eliya akulamuswa pakugona namasiku ku Yezereeli, pontho mphepo mbikamenya, mbapangwa mphangwa zakugopswa zidapikira nyanyi. Kodi iye apibva tani?

7. Kodi Eliya apibva tani pidatambira iye mphangwa za Yezabhele , pontho acitanji?

⁷ Khala Eliya akhanyerezera kuti nkhondo yakuthimbana na alambiri a Bhaale yamala, mphangwa zidabva iye zantsukwalisa kakamwe. Yezabhele nee acinja maseze abva pinthu pikhadacitika. Aprofeta anango azinji akukhulupirika, axamwali a Eliya, akhadamala kuphiwa na Nyanyi unoyu, natenepa pikhaoneka ninga Eliya akhali wakutowerera. Kodi Eliya apibva tani pidatambira iye mphangwa za Yezabhele? Bhibhlya isalonga: “Eliya agopa.” Kodi Eliya akhaona m’manyerezero mwace kuphiwa kukhafuna citwa iye na Yezabhele? Khala ndi tenepo, nee ndi pyakudzumatirisa kuti pyan’gopesa kakamwe. Natenepa, Eliya ‘athawa toera kupulumusa umaso wace.’—1 Ama. 18:4; 19:3.

8. (a) Thangwi yanji nyatwa zidathimbana na Pedhru zikhali zakulandana na za Eliya? (b) Tisapfundzanji kubulukira kwa Eliya na Pedhru?

⁸ Pakhali anthu anango acikhulupiro ninga Eliya akuti atsukwala kakamwe mbagopa. Mwacitsandzo, pakupita pyaka pizinji, mpostolo Pedhru athimbanambo na mabvero mabodzi ene. Pidatawirisa Yezu toera  Pedhru aende kuna Iye mukufamba padzulu pa madzi, Pedhru atoma ‘kuona condzi.’ Buluka penepo, iye aluza cipapo cace mbatoma kubira. (Lerini Mateo 14:30.) Citsandzo ca Eliya na Pedhru pisatipfundzisa cinthu cakufunika kakamwe. Khala tisafuna kupitiriza na cipapo cathu, tisafunika kucalira kunyerezera pinthu pinatigopesa. Tisafunika kupitiriza kunyindira Yahova wakuti asatipasa mphambvu na cidikhiro.

9. Fokotozani ulendo wa Eliya na mabvero ace.

⁹ Thangwi yakugopa, Eliya acita ulendo wa makilometru 150 mbakathawa kuenda ku Bherisebha, nzinda wa cifupi na kubangwe kwa dziko ya Yuda. Iye asiya ntumiki wace pa mbuto ineyi mbaenda ekha n’thando. Bhibhlya isalonga kuti iye acita ‘ulendo wa ntsiku ibodzi yamumphu,’ natenepa pisaoneka kuti iye alamuka namacibese dzuwa mbidzati buluka, pontho nee akwata cakudya, madzi akumwa na pinango. Thangwi yakugopa, Eliya acita ulendo wakupita na m’mapiri na nthando mu ndzidzi wakuti dzuwa ikhapisa kakamwe. Pikhadoka dzuwa, Eliya nee akhalibve na mphambvu toera kupitiriza na ulendo wace. Mwakuneta, iye akhala pa nthundzi wa thendere yakuti ikhaoneka ninga mbuto yadidi n’thando ineyi.—1 Ama. 19:4.

10, 11. (a) Kodi ikhabvekanji phembero idacita Eliya kuna Yahova? (b) Mukuphatisira malemba anagumanika mu ndima, fokotozani mabvero a atumiki anango akukhulupirika a Mulungu akuti atsukwalambo.

¹⁰ Mwakusowa cidikhiro, Eliya aphemba Yahova toera kufa. Iye alonga: ‘Sine wadidi kupita makolo anga tayu.’ Iye akhadziwa kuti makolo ace adafa nkhabe kwanisabve kucita cinthu. (Koel. 9:10) Eliya akhapibva ninga wakusowa basa. Ndi thangwi yace iye alonga: “Pyakwana!” M’mafala anango, thangwi yanji kupitiriza kukhala maso?

¹¹ Kodi mphyakudzumatirisa kubva kuti ntumiki wa Mulungu akhala na mabvero ninga anewa? Nee pang’ono pene, thangwi Bhibhlya isalonga amuna na akazi akukhulupirika akuti atsukwalambo kakamwe mpaka kuphemba kufa—mwa iwo ndi Rebheka, Yakobe, Mose na Yobe.—Gen. 25:22; 37:35; Num. 11:13-15; Yobe 14:13.

12. Mungathimbana na mabvero akutsukwala, munatowezera tani citsandzo ca Eliya?

¹² Lero, tikukhala ‘m’midzidzi yakunentsa.’ Natenepa, nee ndi pyakudzumatirisa kuti anthu azinji, ngakhale atumiki akukhulupirika a Mulungu, midzidzi inango asatsukwala. (2 Tim. 3:1) Mungathimbana na makhaliro ninga anewa, towezerani citsandzo ca Eliya. Phemberani kwa Mulungu mbamundziwisa nyatwa zanu. Thangwi Yahova ndi ‘Mulungu  wa cibalangazo consene.’ (Lerini 2 Akorinto 1:3, 4.) Kodi iye abalangaza Eliya?

13, 14. (a) Kodi Yahova acitanji kubulukira mwa anju toera kupangiza citsalakano kuna mprofeta Wace wakutsukwala? (b) Thangwi yanji mphyakubalangaza kakamwe kudziwa kuti Yahova asadziwa m’bodzi na m’bodzi wa ife, kuphatanizambo pinthu pinacimwana ife kucita?

¹³ Kodi musanyerezera kuti Mulungu apibva tani pikhayang’ana iye na kudzulu mbaona mprofeta wace wakufunika mbakakhala pa thendere mbaphemba kufa? Pidacitika pa ndzidzi unoyu pinatipasa ntawiro. Pidaphatwa Eliya na citulo, Yahova atuma anju. Mwacitsalakano, anju aphata Eliya mbalonga: “Lamuka, udye.” Eliya acita pyenepi, thangwi anju akhadabweresa nkate wakupisa na madzi. Kodi Eliya apereka takhuta kuna anju unoyu? Ife nkhabe kupidziwa, thangwi basi ene Bhibhlya isalonga kuti mprofeta adya mbamwa madzi, buluka penepo mbagona pontho. Kodi pyenepi pisabveka kuti iye akhadatsukwala kakamwe mpaka kucimwana kulonga? Mwakukhonda tsalakana pyonsene, anju amulamusa pontho kaciwiri, panango m’bambakuca. Paulendo unoyu, iye apanga Eliya kuti: ‘Lamuka udye, thangwi ulendo unafuna cita iwe ndi wakulapha kakamwe.’—1 Ama. 19:5-7.

¹⁴ Yahova aphedza anju unoyu toera kudziwa kukhafuna kuenda Eliya. Pontho akhadziwambo kuti Eliya nee mbadakwanisa kucita ulendo unoyu na mphambvu zace, thangwi ukhali wakulapha kakamwe. Mphyakubalangaza kakamwe kutumikira Mulungu wakuti asadziwa pifuno pyathu na pinthu pinacimwana ife kucita! (Lerini Masalmo 103:13, 14.) Kodi Eliya aphedzeka tani na cakudya ceneci?

15, 16. (a) Kodi cakudya cakubuluka kwa Yahova caphedza Eliya toera kucitanji? (b) Thangwi yanji tisafunika kupereka takhuta thangwi ya njira inaphatisira Yahova toera kuphedza atumiki ace lero?

¹⁵ Bhibhlya isalonga: ‘Eliya alamuka, adya, amwa, mbafamba na mphambvu za cakudya ceneci ntsiku makumanai na masiku makumanai, mpaka kufika ku Horebhi, phiri ya Mulungu wandimomwene.’ (1 Ama. 19:8) Ninga pidacitika na Mose m’pyaka madzana matanthatu nduli mwa Eliya na Yezu m’pyaka madzana khumi kutsogolo kwace, Eliya amala ntsiku 40 nee kudya, masiku na masikati. (Eks. 34:28; Luka 4:1, 2) Nee pisabveka kuti cakudya ceneci camalisa nyatwa zace zonsene, mbwenye camphedza mwacirengo. Nyerezerani mamuna unoyu wakugwesera mbakafamba mwakunentseka n’thando cifupi na nthanda ibodzi na hafu!

¹⁶ Yahova asatsalakanambo atumiki ace lero, tayu mukupereka cakudya mwacirengo, mbwenye munjira yakufunika kakamwe: kuapasa cakudya cauzimu. (Mat. 4:4) Kupfundza pya Mulungu kubulukira m’Bhibhlya na mabukhu akubuluswa m’Bhibhlya pisatiphedza toera kupitiriza  kuntumikira. Ngakhale kuti cakudya ceneci cauzimu nkhabe kumalisa nyatwa zathu zonsene, mbwenye cinakwanisa kutiphedza toera kupirira nyatwa zakunentsa kakamwe. Pontho cisatitsogolera ku ‘umaso wakukhonda mala.’—Jwau 17:3.

17. Kodi Eliya akhaenda kupi, pontho thangwi yanji mbuto ineyi ikhali yakupambulika?

¹⁷ Eliya acita ulendo wa makilometru cifupi na 320 mpaka kufika ku Phiri ya Horebhi. Ikhali mbuto yakupambulika kakamwe, thangwi pyaka pizinji nduli, Yahova Mulungu, kubulukira mwa anju aonekera kuna Mose pa thendere yakugaka moto. Pontho ndi pa phiri ineyi padacita Yahova cibverano ca Mwambo na Aisraele. Pidafika Eliya pa phiri ineyi apita m’mphako.

18, 19. (a) Ndi mbvundzo upi udacita anju wa Yahova kuna Eliya, pontho iye atawira tani? (b) Kodi ntawiro wa Eliya wapangiza mathangwi api matatu adancitisa kutsukwala?

¹⁸ Pa phiri ya Horebhi, pisaoneka kuti kubulukira mwa anju, Eliya abva ‘mafala’ a Yahova—‘Ukucitanji pano Eliya?’ Pisaoneka kuti mbvundzo wacitwa mwacitsalakano, thangwi Eliya aphatisira mwai unoyu toera kulonga mabvero ace onsene. Iye atawira: ‘Ndacitira ntcanje kakamwe kwa imwe Yahova Mulungu wa anyankhondo, thangwi ana a Israele asiya cibverano canu. Agwisa maguwa a ntsembe, pontho apha aprofeta anu na supada, natenepa ndasala ndekha basi; pontho atomambo kundisaka toera kubulusa umaso wanga.’ (1 Ama. 19:9, 10) Mafala a Eliya asapangiza mathangwi matatu adancitisa kutsukwala.

¹⁹ Yakutoma, Eliya akhapibva kuti basa yace ikhali yakusowa ntengo. Maseze akhali ‘wantcanje kakamwe’ m’basa ya Yahova m’pyaka pizinji, kuikha dzina yakucena ya Mulungu na ulambiri wace patsogolo pa pyonsene, Eliya aona ninga pinthu pikhatekera kakamwe. Anthu akhapitiriza kukhonda khulupira mbakhonda kubvera, mu ndzidzi wakuti ulambiri waunthawatawa ukhali mbuto zonsene. Yaciwiri, Eliya akhapibva ninga ali ekha. Iye alonga: ‘Ndasala ndekha basi,’ mukunyerezera kuti akhadasala ekha mu Israele mbakatumikira Yahova. Yacitatu, Eliya akhagopa. Aprofeta andzace akukhulupirika akhadamala kuphiwa, pontho iye akhali na cinyindiro consene cakuti mbadaphiwambo. Eliya nee atawirisa kuti kugaya na kudzikuza kuncimwanise kulonga mabvero ace kuna Mulungu. Iye aphembera na ntima onsene kuna Mulungu wace, natenepa, iye asiya citsandzo cadidi kakamwe kwa atumiki onsene akukhulupirika.—Masal. 62:8.

20, 21. (a) Fokotozani pinthu pidaona Eliya pa nsuwo wa mphako ya Phiri ya Horebhi. (b) Kodi mphambvu zidapangiza Yahova zaphedza tani Eliya?

²⁰ Kodi Yahova atsalakana tani mabvero na kugopa kwa Eliya? Anju apanga Eliya toera kulimira pansuwo wa mphako. Iye abvera, maseze nee akhadziwa pikhafuna citika. Mwakukhonda dembuka, yatoma mphepo  yamphambvu kakamwe! Pisaoneka kuti ikhacita dzumbi ikulu, thangwi ikhali yamphambvu kakamwe mpaka kuswa mapiri na miyala. Nyerezerani kuti mukuona Eliya mbakayesera kuphimbira nkhope yace na kuphatirira nguwo yace ya nthembe yakuti ikhaphepheruswa na mphepo. Mbakawangisira toera kuimira mwadidi, thangwi mataka akhatekenyeka thangwi ya citeketeke! Mbwenye pakumala kwa mphepo na citeketeke, mukuona moto wakuti ukucitisa Eliya kubwerera m’mphako thangwi yakupisa kwa moto unoyu.—1 Ama. 19:11, 12.

²¹ Bhibhlya isafokotoza kuti Yahova nee akhali mu mphambvu zenezi zacibaliro zidaona Eliya: mphepo, citeketeke na moto. Eliya akhadziwa kuti Yahova nee akhali mulungu wakunyerezerwa basi ninga Bhaale wakuti akhanyengeza alambiri ace kuti ndi ‘ntsogoleri wa mitambo’ peno nyakubvumbisa madzi. Yahova ndi Phata yandimomwene ya mphambvu zonsene zakudzumatirisa zacibaliro, pontho iye ndi wankulu kakamwe kupiringana pyonsene pidacita iye. Ngakhale kudzulu kunaona ife, Yahova nkhabe kwanako! (1 Ama. 8:27) Kodi pyenepi pyaphedza tani Eliya? Kumbukani kuti iye akhagopa. Nakuti Yahova Mulungu wa mphambvu zenezi akhali na Eliya, iye nee akhali na thangwi yakugopa Akabu na Yezabhele!—Lerini Masalmo 118:6.

22. (a) Kodi ‘fala yaciwerewere’ yapasa tani cinyindiro Eliya cakuti akhali wakufunika kakamwe? (b) Kodi panango ‘fala yaciwerewere’ ikhali ya ani? (Onani cidzindikiro capantsi.)

²² Pidamala moto, dzumbi yamalambo, buluka penepo Eliya abva ‘fala yaciwerewere.’ Fala ineyi ikhaphemba Eliya toera alonge pontho, natenepa, Eliya alonga pontho kaciwiri mabvero ace. * Panango pyenepi pyamuwangisa kakamwe. Mbwenye, mwakukhonda penula, Eliya awangiswa kakamwe na mafala akutowerera adalonga ‘fala yaciwerewere.’ Yahova apasa cinyindiro Eliya kuti akhali wakufunika kakamwe. Munjira ipi? Mulungu apangiza kuti nkhondo yakumalisa ulambiri wa Bhaale mu Israele mbidadzapitiriza. Mwandimomwene, basa ya Eliya nee ikhali yakusowa ntengo, thangwi Mulungu akhapitiriza na cifuniro cace cakufudza ulambiri wa Bhaale. Kusiyapo pyenepi, Yahova mbadapitiriza  kuphatisira Eliya, mukumpasa pitsogolero pyakufunika kuti abwerere toera kaphata basa ninga mprofeta.—1 Ama. 19:12-17.

23. Ndi njira zipi ziwiri zidaphatisira Yahova toera kuphedza Eliya pakuthimbana na kutsoperwa?

²³ Kodi Yahova aphedza tani Eliya toera kuthimbana na kutsoperwa? Iye acita pinthu piwiri. Cakutoma, apanga Eliya toera kudzodza Elizeu ninga mprofeta wakuti mukupita kwa ndzidzi mbadadzampitira mbuto. M’phale unoyu mbadadzakhala mphedzi wa Eliya m’pyaka pizinji. Akhali masasanyiro akuwangisa kakamwe! Caciwiri, Yahova ampanga mphangwa zakutsandzayisa kakamwe. Iye alonga: ‘Ndasankhula mu Israele anthu pikwi pinomwe akuti cipo agodamira Bhaale, nee milomo yawo kumpswompswona.’ (1 Ama. 19:18) Eliya nee akhali ekha. Pyenepi pyawangisa kakamwe Eliya thangwi yakubva pikwi pyenepi pya anthu akukhulupirika adakhonda kulambira Bhaale. Iwo akhafuna kuti Eliya apitirize na basa yace yakukhulupirika na kupangiza citsandzo cakukhulupirika kwa Yahova mu ndzidzi unoyu wakunentsa. Mwakukhonda penula, ‘fala yaciwerewere’ ineyi idalongwa na anju wa Yahova, yawangisa kakamwe Eliya.

24, 25. (a) Ndi munjira ipi tinakwanisa kubvesera ‘fala yaciwerewere’ ya Yahova lero? (b) Thangwi yanji tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti Eliya atawira cibalangazo cidapaswa iye na Yahova?

²⁴ Ninga Eliya, panango tinadzumatirwa na pipangizo pya mphambvu zinagumanika m’pyakucitwa. Pyakucitwa pisapangiza mphambvu za Mulungu. (Aroma 1:20) Yahova akupitiriza kuphatisira mphambvu zace zikulu toera kuphedza atumiki ace akukhulupirika. (2 Pya dziko 16:9) Natenepa, Mulungu asalonga na ife mwakukwana kubulukira m’Mafalace, Bhibhlya. (Lerini Izaiya 30:21.) Munjira inango, Bhibhlya inakwanisa kukhala ninga ‘fala yaciwerewere’ tingaitawirisa toera kutitsogolera ntsiku zonsene. Mukuphatisira Bhibhlya, Yahova asatisandika, kutiwangisa na kutipasa cinyindiro cakuti iye asatifuna kakamwe.

²⁵ Kodi Eliya atawira cibalangazo cidapaswa iye na Yahova pa Phiri ya Horebhi? Inde, thangwi mwakukhonda dembuka, mprofeta unoyu wakukhulupirika na wacipapo wakuti akhadathimbana na aprofeta authambi, atoma pontho basa yace. Tingadinga mwacidikhodikho mafala akupumirwa a Mulungu, ‘cibalangazo ca Bhibhlya,’ cinadzatiphedza toera kutowezera cikhulupiro ca Eliya.—Aroma 15:4.