1, 2. (a) Nyen la a sara na lege ni pëpe na Naboth nga na amolenge ti lo ti koli? (b) Asarango ye use wa la e yeke sara ande tënë na ndö ni na yâ ti article so?

AMBENI sioni koli use abi tënë na li ti mbeni koli, a tene lo sara mbeni sioni ye. Aye so ala tene so ayeke mvene. Me a tene tënë ayeke na li ti koli so na a lingbi a fâ lo. Tara ti bâ ye so a yeke sara na ndö ti azo so aye fango ngbanga ti mbilimbili tongana ala bâ so a bo koli so nga na amolenge ti lo ti koli so asara ye oko ape so na tênë juska na kuâ. A yeke gï senge mbaï la ape. A yeke tâ ye so asi lani na mbeni wakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo so iri ti lo ayeke Naboth, so ayeke lani na fini na ngoi so Gbia Achab akomande na Israël.—1 aGbia 21:11-13; 2 aGbia 9:26.

² Na yâ ti article so, e yeke sara tënë na ndö ti ye so asi na Naboth nga na ndö ti mbeni kota faute so mbeni ancien so ayeke be-ta-zo na ngoi ti akozo Chrétien asara lani na yâ ti congrégation. Na ngoi so e yeke bâ atapande so, e yeke manda ande so ti sara terê kete ayeke kota mingi tongana e ye ti fa so e yeke na bango ndo ti Jéhovah na ndö ti ye so ayeke mbilimbili. E yeke manda nga so ti duti nduru ti pardonné azo tongana e bâ mbeni ye so ayeke  na lege ni ape na yâ ti congrégation ayeke kota ye tongana e ye ti duti na bango ndo ti Jéhovah na ndö ti ye so ayeke mbilimbili.

3, 4. Naboth ayeke lani tongana nyen? Ngbanga ti nyen la lo ke ti kä lani yaka ti vigne ti lo na Gbia Achab?

³ Naboth ayeke lani be-ta-zo na Jéhovah na ngoi so mingi ti azo ti Israël ayeke mû lani sioni tapande ti Gbia Achab na wali ti lo, sioni Gbia-wali Jézabel. Ala voro lani Baal, nzapa ti wataka, na ala kpe mbeto ti Jéhovah na andia ti lo pëpe. Me Naboth abâ songo ti lo na Jéhovah na nene ni mingi ahon même fini ti lo.

⁴ Diko 1 aGbia 21:1-3. Mbeni lâ Achab ahunda ti vo yaka ti vigne ti Naboth wala ti mû na Naboth mbeni pendere yaka ti vigne na place ni, me Naboth ake. Ngbanga ti nyen? Na nengo zo lo tene: “Mbi yeke mû na mo ye so mbi wara na peko ti akotara ti mbi pëpe, ndali ti so Jéhovah apeut ti yeda na ni pëpe.” Naboth ake ye so Gbia Achab ahunda na lo ndali ti so ague nde na ndia so Jéhovah amû na azo ti Israël so ake na ala ti kä mbeni héritage ti mara ti akotara ti ala biani biani (Lév. 25:23; Nom. 36:7). A yeke polele so Naboth ahinga bango ndo ti Jéhovah na ndö ti tënë ni.

5. Nyen la Jézabel asara ti wara yaka ti vigne ti Naboth?

⁵ Ye ti mawa ni ayeke so tongana Naboth ake ti kä yaka ti vigne ti lo, Gbia Achab na wali ti lo asara ambeni sioni ye. Ti mû lege na ala ti wara yaka ni, Gbia-wali Jézabel atene na ambeni koli use ti bi tënë ti mbeni sioni ye so Naboth asara pëpe na ndö ti lo. Ye so asara si a fâ Naboth na amolenge ti lo. Nyen la Jéhovah ayeke sara ndali ti fango ngbanga so ayeke na lege ni ape so?

6, 7. Tongana nyen la Jéhovah afa so lo ye fango ngbanga ti mbilimbili? Ngbanga ti nyen la ye so adë bê ti afami ti Naboth nga na akamarade ti lo?

⁶ Hio, Jéhovah atokua Élie ti gue ti bâ Achab. Élie atene na Achab so lo yeke zo ti fango zo nga zo ti nzi. Desizion wa la Jéhovah amû? A yeke fâ Achab, wali ti lo nga na amolenge ti lo ti koli tongana ti so a sara na Naboth na amolenge ti lo ti koli.—1 aGbia 21:17-25.

⁷ Vundu asara afami ti Naboth nga na akamarade ti lo lani mingi ndali ti asioni ye so Achab asara so. Me Jéhovah abâ so a sara ye na lege ni pëpe nga hio lo sara ye ndali ni. Kite ayeke dä ape so ye so adë bê ti afami ti Naboth nga na akamarade ti lo. Ye oko, ye so asi na pekoni afa biani wala ala sara terê ti ala kete nga ala yeke na confiance na Jéhovah.

8. Achab asara nyen tongana lo mä ye so Jéhovah atene? Nyen la asi na pekoni?

⁸ Na ngoi so Achab amä ye so Jéhovah amû desizion ti sara na lo, “lo suru bongo na terê ti lo, lo yü bongo ti vundu, lo mû jeûne, lo yeke lango gï na ndö ti bongo ti vundu nga mawa ahon ndö ti lo.” Achab asara lani terê ti lo kete. Nyen la asi na pekoni? Jéhovah akiri atokua Élie na Achab. Ti so ni so, a yeke ti tene lo tene so ndali ti so Achab asara terê ti lo kete na gbe ti Nzapa, Jéhovah ayeke ga pëpe na ye ti vundu so lo sara tënë ni na ngoi so Achab angbâ na fini (1 aGbia 21:27-29). Jéhovah so “ayeke bâ yâ ti bê ti zo” asara kamême nzoni bê na Achab.—aProv. 17:3.

9. Ngbanga ti nyen la sarango terê kete alingbi lani ti bata afami ti Naboth nga na akamarade ti lo?

⁹ Desizion so asara nyen na ndö ti azo so ahinga sioni ye so Achab asara so? Desizion so akpa mo bâ mo tene a changé ni so alingbi  ti duti mbeni tara ndali ti mabe ti afami ti Naboth nga na akamarade ti lo. Tongana a yeke tongaso, sarango terê kete ayeke bata ala, ayeke pusu ala ti ngbâ ti voro Jéhovah be-ta-zo nga ti duti na confiance so Jéhovah alingbi pëpe ti fâ ngbanga kirikiri. (Diko Deutéronome 32:3, 4.) Naboth, amolenge ti lo nga na afami ti ala ayeke bâ ande fango ngbanga so ayeke mbilimbili-kue na ngoi so Jéhovah ayeke zingo azo ti mbilimbili (Job 14:14, 15; Jean 5:28, 29). Na ndö ni, zo so asara terê ti lo kete agirisa ape so “tâ Nzapa ayeke fâ ngbanga ande na ndö ti ye oko oko kue, même ye kue so a honde ni, ti bâ wala a yeke nzoni wala a yeke sioni.” (Zo-ti. 12:14). Biani, na ngoi so Jéhovah ayeke fâ ngbanga, lo yeke bâ aye so e hinga ni ape. Tongaso, sarango terê kete ayeke bata e si mabe ti e na Jéhovah atï pëpe.

10, 11. (a) Ambeni ye wa la alingbi ti tara bango ndo ti e na ndö ti ye so ayeke mbilimbili? (b) Na alege wa sarango terê kete ayeke bata e?

¹⁰ Tongana a-ancien amû mbeni desizion so mo comprendre ni ape wala peut-être mo yeda na ni ape, mo yeke sara nyen? Na tapande, mo yeke sara nyen tongana a zi na maboko ti mo wala ti mbeni zo so mo ye lo mbeni kua na yâ ti bungbi ti Jéhovah? Ka tongana a bi na gigi wali ti mo wala koli ti mo, molenge ti mo wala mbeni kamarade ti mo so mo ye lo mingi na mo yeda na desizion ni  ape? Mo yeke sara nyen tongana mo bâ so nzoni bê so a sara na mbeni zo so asara sioni ayeke na lege ni ape? Aye so alingbi ti zia na yâ ti tara mabe so e yeke na ni na Jéhovah nga na aye so lo leke na yâ ti bungbi ti lo. Sarango terê kete ayeke bata mo tongana mo tingbi na mara ti tara so? Zia e bâ aye use.

¹¹ Kozoni, tongana e sara terê ti e kete, e yeke yeda so e hinga ye kue na ndö ti tënë ni pëpe. Atâa nyen la e hinga na ndö ti mbeni ye, gï Jéhovah oko la alingbi ti hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti mbeni zo (1 Sam. 16:7). Tongana e girisa ye so ape, e yeke sara terê ti e kete ti hinga so e lingbi ti hinga ye kue ape nga so e yeke na bezoin ti leke yâ ti bango ndo ti e na ndö ti tënë ni. Use ni, tongana e bâ so a sara mbeni ye na lege ni ape, ti sara terê kete ayeke mû maboko na e ti woko terê ti e nga ti kanga bê ti ku Jéhovah ti leke kpale ni. Bible atene: ‘Ye ayeke ga ande nzoni ndali ti azo so akpe mbeto ti tâ Nzapa, me ye ayeke ga nzoni pëpe ndali ti zo ti sioni, nga gigi ti lo ayeke gue ayo pëpe.’ (Zo-ti. 8:12, 13). Tongana e ngbâ ti sara terê ti e kete, e na ambeni zo so tënë ni abâ ala e yeke wara ye ti nzoni.—Diko 1 Pierre 5:5.

12. Mbaï ti azo wa la e yeke sara tënë na ndö ni fadeso? Ngbanga ti nyen?

¹² Akozo Chrétien so ayeke na Antioche ti Syrie atingbi lani na mbeni ye so asara si a lingbi ti duti ngangu na ala ti sara terê ti ala kete nga ti duti nduru ti pardonné. Zia e bâ mbaï ni nga e gi ti bâ tongana nyen la alingbi ti mû maboko na e ti bâ bango ndo ti e na ndö ti pardon. A yeke mû nga maboko na e ti hinga ndani so Jéhovah asara kua na azo so ayeke mbilimbili-kue ape sân ti sara ye ague nde na andia ti lo.

13, 14. Akua wa la a mû na bazengele Pierre? Tongana nyen la lo fa so lo sara ye na mbeto ape?

¹³ Bazengele Pierre ayeke lani mbeni ancien so akozo Chrétien ahinga lo mingi. Lo yeke lani mbeni kamarade ti Jésus nga a mû na lo ambeni kpengba kua (Mat. 16:19). Na tapande, na ngu 36, a mû na lo kua ti fango nzoni tënë na Corneille na azo ti da ti lo. Ye ni so ayeke nde mingi, ndali ti so Corneille ayeke mbeni Gentil so afâ ganza ape. Na ngoi so Corneille nga na azo ti da ti lo awara lani yingo vulu, Pierre atene: “Mbeni zo alingbi ti gbanzi ngu si ala so awara batême ape? Ala so awara yingo vulu gï tongana e so?”—Kus. 10:47.

¹⁴ Na ngu 49, abazengele nga na a-ancien abungbi na Jérusalem ti bâ wala a lingbi a hunda na aGentil so aga aChrétien ti fâ ganza wala pëpe. Na ngoi ti bungbi so, Pierre asara tënë na mbeto pëpe, lo dabe ti aita ni so na ambeni ngu so ahon, aGentil so afâ ganza ape awara yingo vulu. Ye so Pierre abâ na lê ti lo si lo sara tënë ni so amû maboko mingi na bebungbi ti ngoi ti akozo Chrétien ti mû desizion (Kus. 15:6-11, 13, 14, 28, 29). Kite ayeke dä ape so a nzere na aJuif nga na aGentil so aga aChrétien so Pierre asara mbeto pëpe ti fa tënë so. A lingbi lani ti duti ngangu ape na akozo Chrétien ti duti na confiance na mara ti kpengba Chrétien so.—aHéb. 13:7.

15. Faute wa la Pierre asara lani na ngoi so lo yeke na Antioche ti Syrie? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

¹⁵ Kete na peko ti bungbi so a sara na ngu 49, Pierre asara vizite na Antioche ti Syrie. Na ngoi so lo yeke kâ, lo duti oko na aita so ayeke aGentil. Kite ayeke pëpe so ala manda ye na lege ti aye so Pierre ahinga nga na aye so asi na lo. Ye oko, li ti ala alingbi lani ti kpe nga bê ti ala alingbi ti son na ngoi so gï hio tongaso Pierre ake ti te ye legeoko na ala. Sarango ye ti Pierre apusu ambeni Chrétien so ayeke aJuif, même Barnabas, ti sara tongaso. Nyen la asara lani si kpengba Chrétien so asara kota faute so, so alingbi ti kangbi  azo ti congrégation so? Kpengba ye wa la e lingbi ti manda na lege ti faute ti Pierre so ayeke mû maboko na e tongana bê ti e ason ndali ti tënë wala mbeni ye so mbeni ancien asara na e?

16. A kiri na Pierre na nzoni lege tongana nyen? Ahundango ndo wa la alondo?

¹⁶ Diko aGalate 2:11-14. Mbeto ti azo asara lani Pierre (aProv. 29:25). Pierre ahinga pensé ti Jéhovah na ndö ti aGentil. Me lo sara mbeto so aJuif so ayeke aChrétien so afâ ganza so ayeke na Jérusalem ayeke ne lo tongana ti kozo ape ndali ti so lo duti oko na aChrétien so ayeke aGentil. Bazengele Paul atene na Pierre so lo yeke zo ti handango lê ti zo. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Paul amä Pierre tongana lo tene nzoni tënë ti aGentil na ngoi ti bungbi so a sara na Jérusalem na ngu 49 (Kus. 15:12; aGal. 2:13). A-Chrétien so ayeke aGentil so Pierre asara faute so na terê ti ala ayeke sara ye tongana nyen? Ala yeke pika gere ti ala ndali ni? A yeke zi na maboko ti Pierre akua so a mû na lo ndali ti so lo sara faute so?

17. Aye ti nzoni wa la Pierre awara ndali ti so Jéhovah apardonné lo?

¹⁷ Pierre asara terê ti lo kete lo yeda na wango so Paul amû na lo ti kiri na lo na nzoni lege. Bible afa pëpe so a zi akua na maboko ti lo. Me na pekoni, yingo vulu amû maboko na lo ti sû alettre use so aga mbage ti Bible. Bâ so na yâ ti use lettre ni Pierre asara tënë ti Paul, lo tene ‘ita ti e so e ndoye lo mingi’. (2 Pi. 3:15). Kite ayeke dä ape so faute so Pierre asara ason lani aChrétien so ayeke aGentil. Ye oko, Jésus, so ayeke li ti congrégation, angbâ lani ti sara kua na lo (aÉph. 1:22). Aita ti congrégation alingbi ti mû tapande ti Jésus nga na ti Babâ ti lo so apardonné Pierre. A yeke nzoni mingi tongana zo oko azia pëpe si faute ti mbeni zo so ayeke mbilimbili-kue pëpe asara si lo pika gere ti lo.

18. Na ngoi wa la e bezoin ti sara ye mbilimbili tongana ti Jéhovah?

¹⁸ Mbeni ancien so ayeke mbilimbili-kue ayeke dä lani pëpe na congrégation ti akozo Chrétien. Laso nga, na yâ ti congrégation, mbeni ancien so ayeke mbilimbili-kue ayeke dä ape. Bible atene: “Fani mingi e kue e yeke sara afaute.” (Jacq. 3:2, kete tënë na gbe ni.) A yeke ngangu ape ti tene ni, me nyen la e yeke sara tongana ndali ti awokongo ti mbeni ita lo sara mbeni ye so ason e? Na yâ ti mara ti ye tongaso, e yeke sara ye mbilimbili tongana ti Jéhovah? Na tapande, mo yeke sara ye tongana nyen tongana mbeni ancien atene na mo mbeni tënë so akpa mo bâ mo tene lo ke zo senge senge ndali ti mara ti lo? Tongana sân ti tene mbeni ancien agbu li ti lo, lo tene na mo mbeni tënë so amû vundu na mo wala ason mo, mo yeke pika gere ti mo? Ahon ti tene mo pensé hio so ita ni alingbi ti ngbâ ancien encore ape, mo yeke kanga bê ti mo ti ku Jésus, li ti congrégation? Mo yeke sara ngangu ti dabe ti mo na angu mingi so ita so asara kua be-ta-zo? Tongana ita so asara sioni na mo so angbâ ti sara kua tongana ancien wala même a kiri a mû na lo ambeni kua na ndö ni, a yeke nzere na mo? Tongana mo yeke nduru ti pardonné azo, mo yeke fa so mo sara ye mbilimbili tongana ti Jéhovah.—Diko Matthieu 6:14, 15.

19. Nyen la a lingbi e leke na bê ti e ti ngbâ ti sara?

¹⁹ Ndali ti so e ye sarango ye so ayeke mbilimbili, e yeke ku kungo lango so Jéhovah ayeke zi ande biani biani asarango ye kue so ayeke mbilimbili ape so Satan na sioni dunia ti lo aga na ni (És. 65:17). Juska ti si na ngoi ni so, tongana a sara ye na e na lege ni ape, zia e sara terê ti e kete e hinga so e lingbi ti hinga ye kue ape na ndö ti tënë ni na e pardonné azo so asara sioni na e na bê ti e kue. Tongana e sara tongaso, e yeke sara ye mbilimbili tongana ti Jéhovah.