TONGANA mo yeke mbeni babâ wala mama, mara ti aye ni so a fa na nduzu ge so asi na mo awe? Na angoi tongaso, mo hunda tere ti mo awe na ndo ti fason so mo lingbi ti fa lege na molenge ti mo ni? A yeke sioni ti sara tongaso?

Na yâ ti Bible, tënë “wango tënë” andu kozoni kue tënë ti fango ye, fango lege nga na tënë ti pika. A yeke sara aye ni so na sioni bê ape nga na kota ngonzo na bê ape.—aProverbe 4:1, 2.

A lingbi ti haka fango lege na amolenge na kua ti jardin. Zo so asara kua ti jardin ayeke dë sese ni, lo tuku ngu dä, lo lu alë ti kobe ni, lo zia yorö dä si anyama abuba kobe ni ape nga lo yeke zi asioni pere na yâ ni. Tongana ye ni so lo lu so akomanse ti kono, zo ni ayeke dë ambeni maboko ni ti tene a kono nzoni. Lo hinga so lo lingbi ti sara kua na akode nde nde, me na hange mingi, tongaso si kobe ni amaï nzoni. Legeoko nga, ababâ na amama ayeke bâ lege ti amolenge ti ala na alege nde nde. Me a si ka so amolenge ni abezoin ti tene afa lege na ala, ti zi asioni ye so ayeke na yâ ti bê ti ala hio si ala maï nzoni, tongana ti zo ti sarango kua ti jardin so ayeke dë ambeni maboko ti ye so lo lu ni. Me, a lingbi lo sara ni na hange mingi, tongaso ape kobe ni ayeke buba. Legeoko nga, a lingbi ababâ na amama afa lege na amolenge ti ala na ndoye.

Jéhovah Nzapa ayeke tâ pendere tapande ndali ti ababâ na mama na ndo ti tënë so. Fango lege so lo yeke fa na atâ wakua ti lo na sese ge ayeke nzoni, a sara si ala ga azo so ‘aye wango tënë’ ti lo (aProverbe 12:1). Ala “gbu wango tënë [ni] ngangu,” na ala “zia [ni] pëpe”. (aProverbe 4:13). Mo lingbi ti sara si amolenge ti mo ayeda na fango lege ti mo tongana mo sara tâ akota ye ota so Nzapa ayeke sara ka tongana lo yeke fa lege na zo. (1) Lo yeke sara ni na ndoye, (2) lo yeke bâ yâ ti aye ni nzoni si nga (3) lo yeke sara ye alingbi na tënë ti yanga ti lo.

Ndoye la ayeke pusu ka Nzapa ti fa lege na mbeni zo. Bible atene: ‘Zo so L’Éternel andoye lo, Lo se  lo, legeoko tongana babâ ase molenge so amû ngia na lo.’ (aProverbe 3:12). Na ndo ni, Jéhovah ayeke “Nzapa ti be-nzoni na ti grâce, ngonzo ti Lo alondo fade pëpe”. (Exode 34:6). Ni la, lâ oko Jéhovah ayeke suku sukungo na ndo ti zo ape. Lo tene tënë ti mbana ape, lo yeke kasa zo ti sioni ni ape wala lo yeke tene ambeni tënë ti zia kä na bê ti zo ape, mara ti atënë so alingbi ti kpo zo “tongana épée”.—aProverbe 12:18.

Ti tâ tënë ni, ababâ na amama alingbi ti kanga bê kue tongana ti Nzapa ape. Na ambeni ngoi, mo yeke kanga bê gbä, me girisa ape so tongana mo punir molenge ti mo na gbe ti ngonzo mo yeke sara ni na ngangu, na ye ti pekoni ayeke duti nzoni ape. So tâ fango lege la ape, me a yeke gi so mo hinga ti kanga ndo ti ngonzo ti mo ape.

Ye oko, tongana mo yeke fa lege na amolenge ti mo na ndoye nga na kangango bê, mo yeke wara ande aye ti nzoni na pekoni. Bâ tongana nyen la George na Nicole, babâ na mama so e sara fade tënë ti ala na tongo nda ni, aleke akpale ti ala ni.

“Na ngoi so Jordan asi, ngonzo ahon ndo ti mbi na wali ti mbi, me e kanga bê e mä tënë so lo tene. Teti so l’heure ahon awe, e tene na lo so e yeke bâ tënë ni na ndapre. E na lo kue e sambela, na pekoni e gue e lango. Na ndade ni, teti so bê ti e adë awe, e sara lisoro kpô na popo ti e na tënë ni alï na yâ ti bê ti lo. Ye so asara si lo yeda na adesizion so e mû nga lo yeda so faute ni ayeke ti lo. E ga ti bâ so ti sara ye na lê ti ngonzo ayeke ga na ye ti nzoni ape. Tongana e gi ti mä ka tënë kozo, aye ayeke ga nzoni na pekoni.”—George.

“Ngonzo ahon ndo ti mbi tongana mbi bâ ye so molenge ti mbi ti koli so asara na ita ti lo. Me ahon ti sara ye na lê ni lê ni, mbi tene na lo ti gue na chambre ti lo ngbanga ti so bê ti mbi angbâ ti son na mbi peut ti mû nzoni desizion na ngoi ni so ape. Me na ngoi so bê ti mbi adë awe, mbi fa na lo so sarango ye ti ngangu ayeke nzoni ape nga so lo sara sioni na ita ti lo mingi. Kode ni so alë nzoni lengo. Lo hunda pardon na ita ti lo ni juska lo gbu lo na kate.”—Nicole.

Biani, nzoni fango lege, même si a hunda ti punir molenge ni, a lingbi a sara ni lakue na ndoye.

Jéhovah ayeke fa lege na zo lakue “na legeni”. (Jérémie 30:11; 46:28, Mbeti ti Nzapa, Tënë so amu fini). Lo yeke gi ti bâ yâ ti aye ni kue, même ati so asigigi polele ape. Ababâ na amama alingbi ti mû tapande ti lo tongana nyen? Stephen, so e sara fade tënë ti lo na tongo nda ni, atene: “Atâa so bê ti e ason nga a yeke lani ngangu na e ti comprendre ndani so  Natalie angbâ gi ti bere tënë ti bague so, e tene na bê ti e e tene peut-être ngu ti lo wala hingango ndo ti lo la asara lo tongaso.”

Robert, koli ti Nicole, nga kue agi ti bâ yâ ti aye ni kue kozoni si. Tongana amolenge ti lo asara mbeni faute, lo yeke hunda ka tere ti lo, lo tene: ‘Kozo ti tene lo sara ye ni so la? wala a yeke mbeni sioni ye so lo yeke sara lakue. Molenge ni afatigué? wala tere ti lo anzere ape. Sarango ye ti lo ni afa so lo yeke na mbeni kpale?’

Ababâ na mama so ahinga ti bâ yâ ti aye nzoni ahinga nga so amolenge ayeke amolenge. Bazengele Paul ahinga tënë so, ni la lo tene: “Tongana mbi de lani kete molenge, mbi yeke sara tënë tongana kete molenge, mbi yeke gbu li tongana kete molenge.” (1 aCorinthien 13:11). Robert atene: “Mbeni ye so amû maboko na mbi ti duti na nzoni bango ndo nga ti suku ngangu ape, a yeke so mbi yeke dabe ti mbi na aye so mbi yeke sara lani na ngoi so mbi yeke nga lani kete.”

A yeke kota ye ti tene mo hunda ye na molenge ti mo ni ahon ndo ni ape, me na oko ngoi ni, mo kanga lê na ndo ti asioni sarango ye ti lo ni ape. Tongana mo yeke gi ti hinga akatikati ti lo nga na aye so alingbi na ngangu ti lo, mo gi nga ti bâ ambeni ye nde, kite ayeke pëpe so mo yeke bâ yâ ti aye kozo awe si mo fa lege na lo nzoni.

Malachie 3:6 atene: “Mbi, L’Éternel, Mbi changé pëpe.” Awakua ti Nzapa azia bê ti ala na ndo ti tâ tënë so, na a sara si ala gi bê ti ala ape. Amolenge nga kue abezoin ti tene mo changé yanga lakue lakue ape. Tongana mo yeke changé yâ ti adesizion gi ngbanga ti so a te li ti mo tengo, molenge ni ayeke hinga li ti lo na ni encore ape nga bê ti lo ayeke son na tere ti mo.

Girisa tënë ti Jésus so ape: “Tongana ala tene En, zia a ngbâ gi En, wala Ên-ën angbâ gi Ên-ën.” Tënë so alingbi tâ na ababâ na amama (Matthieu 5:37). Gbu li ti mo nzoni kozo ti mû mbeni desizion so ayeke ngangu na mo wani ti sara ye alingbi na ni. Tongana mo tene na molenge ti mo so tongana lo sara mbeni faute tongaso, mo yeke punir lo nga tongaso, a yeke nzoni mo sara ye alingbi na tënë ti yanga ti mo ni.

Nzoni lisoro na popo ti babâ na mama ayeke kota ye mingi tongana ala ye ti fa lege na amolenge ti ala nzoni. Robert atene: “Tongana amolenge ti mbi asara si mbi yeda na mbeni ye so mama ti ala ake na ala kozo awe ti sara mbeni ye, me na pekoni awe la si mbi hinga ni, mbi yeke changé yâ ti desizion ti mbi ni ti lingbi na ti mama ti ala.” Tongana ababâ na amama amä tere ape na ndo ti ye so ala lingbi ti sara ti leke na mbeni kpale, a yeke nzoni ala kiri asara lisoro na ndo ni gi ala use nga ala gi ti mä tere na ndo ti mbeni tënë oko.

Tongana mo gi ti fa lege na amolenge ti mo tongana ti Jéhovah, mo sara ni na ndoye, mo bâ yâ ti aye ni nzoni si, nga mo sara ye alingbi na tënë ti yanga ti mo, ala yeke bâ ande nzoni dä. A yeke sara si, tongana ala kono, ala ga azo so li ti ala ayeke dä, ala hinga ti mû anzoni desizion nga ala sara ye kirikiri ape. Bible atene: “Fa na molenge lege so a lingbi lo gue dä, na même tongana lo ga mbakoro, fade lo zia lege ni pëpe.”—aProverbe 22:6.