Mātua e ia Faatonutonu Lau Fanau

“I aso la, pau le mea na popole i ai o le tele o le matamata TV o fanau. Ae i aso nei o lea ua iai taaloga vitiō ma telefoni feaveaʻi. Ua afāina ai lava tamaiti ma aafia ai foʻi ma a latou amioga . . . Ma e tele mea e faalogologo ma vāai i ai, ae a leai loa nei mea, ua lē iloa le mea o le a fai.”—Mali Mann, M.D.

UA TELE mea eseese ua tatou maua i aso nei, ona o le poto faasaienisi ma le Initaneti. O le tele o talavou e lē mafai ona ō ese ma le fale e aunoa ma se mea e tā ai pese, po o telefoni feaveaʻi. Ua faasolo ina tele mea e mafai ona fai e talavou ona o nei mea ma ua taugofie foʻi. O lea, a o faateteleina le tele o mea eseese e fesootaʻi ai, ua faafaigatā ai foʻi i mātua ona vaavaaia, ma toleni, ma aʻoaʻi a latou fanau.

Peitaʻi, e lua mea tāua e tatau ona faia e mātua ina ia fesagaʻia ai na luʻi. Muamua: Ia iloa le moni o le mulimuli i le Faataoto 22:15 e faapea: “Ua fusifusia le loto o le tama i le valea; ae e aveese mamao e le laau o le aʻoaʻiga mai iā te ia.” Lona lua: Ia e iloa le malolosi o taaʻiga lelei ma aafiaga leaga i lau fanau ona o mea faaonapōnei, ma taumafai ia iloa e fanau le aogā o nei mea.

Ia Vave Amata!

I le tele o aiga, o le mea muamua faaonapōnei e iloa e fanau, o le TV. Ua tele ina faaaogā le TV e faafilemu ai fanau. Ae ua talitonu nisi fomaʻi o le mafaufau, o le ova o le matamata TV e tupu ai le lē fia gaoioi, ua fenumiaʻi mea moni ma mea e lē moni, o faafitauli tau faalogona, ma e lē nofo lelei pe a oo ina aʻoga. Na taʻua e Dr. Mali Mann, atonu foʻi e lē o maua tonu e fomaʻi faafitauli o nei tamaiti, e latou te manatu sesē ua ova le ulavale pe ova le tafitifiti, pe e maua i se maʻi o le mafaufau. O lea, ua fautua mai ai nisi tagata tomai, e lē tatau ona faamatamata TV fanau e i lalo ifo o le lua tausaga.

Ua taʻua e Dr. Kenneth Ginsburg, o sē e suʻesuʻe faapitoa i tamaiti: “O le mea e sili ona tāua i tausaga muamua e lua o le tamaitiiti, o le māfana lea ma ona mātua.” E maua pe a talanoa mātua ma fanau, ma taaalo ma faitau faatasi i tusi. Ua iloa e le toʻatele o mātua, afai e toʻaʻaga e faitau i a latou fanau, o le a fiafia foʻi fanau e faitau, ma e tāua tele lea vala.

Ioe, e tāua le poto i komepiuta ma mea faapena, ma e manaʻomia tele e le faitau miliona o tamaiti. Ae afai ua e mātauina e na o komepiuta ma taaloga vitiō ma le Initaneti e fiafia i ai lau fanau, ua tatau loa ona faauaʻi atu i latou i isi mea. E faapefea? E lelei pe a aʻo se galuega taulima pe aʻo le tāina o se mea faifaaili, ma so o se mea aogā e faaalu ai lona taimi ma fiafia ai.

E tele aogā e maua i le faia o se isi mea e fiafia ai. Atonu foʻi o le a atiaʻe ai e lau tamaitiiti le onosaʻi ma le lē fiugofie, le pulea ma le iloa fai o mea, o uiga e tāua ina ia taulau ai i le olaga, auā e lē otometi ona foʻia faafitauli e pei o le vave ona oomi o le komepiuta.

E Manaʻomia e Fanau le “Atamai Aogā ma le Mafaufau Lelei”

Ua faalaeiauina e le Tusi Paia tagata matutua ma fanau ia atiaʻe le “mafaufau lelei.” (Roma 12:1; Faataoto 1:8, 9; 3:21) E aogā e tatou te iloa ai le saʻo ma le sesē, le mea e lelei ma le mea e lē lelei. O se faataʻitaʻiga, e lē o solia se tulafono i le alu o le taimi o matamata i taaloga vitiō po o le TV, ae po o se  mea poto? E lē faatulafonoina le faatau o mea faaonapōnei ma mea mo le komepiuta, ae po o se mea poto? E faapefea ona e fesoasoani i lau fanau ia iloa ona filifili lelei e tusa o mea fou faaonapōnei?

▪ Faamatala i ai lamatiaga. E ui e vave tele ona popoto tamaiti i le faaaogāina o mea faaonapōnei ma le Initaneti, ae e leai se poto masani. O lea, ia faamatala i ai lamatiaga e ʻalo ese ai, ma le auala e faia ai faapea. O se faataʻitaʻiga, seʻi talanoa e faatatau i fesootaʻiga i komepiuta. E ui e aogā ina ia faamasani ai talavou i isi talavou, ae ua faaaogā foʻi e tagata e faaleagaina ai fanau. * (1 Korinito 15:33) O lea, o mātua e iai le faautaga poto, e aʻoaʻoina a latou fanau e aua le faailoa atu o latou igoa, telefoni, ma mea faapena i le Initaneti. *

E fua lava i le matua o le tamaitiiti, ae e iai mea e fitoitonu i fanau e lē tatau ona aiā fua i ai mātua. Ae ua tuuina atu e le Atua iā te oe le matua le pule ma le matafaioi o le aʻoaʻo ma vaavaai lau fanau. (Faataoto 22:6; Efeso 6:4) Talosia ia latou iloa, o lou naunau atu e faaalia ai lou alofa, ae e te lē o fia aiā fua i o latou olaga.

Ae atonu o le a e faapea mai, “E faapefea ona ou fesoasoani i laʻu fanau pe a ou lē malamalama i mea faaonapōnei o loo latou faaaogāina?” Ia, e manaia pe a faataʻitaʻi ona e aʻoina mea faigofie. Ua 90 ma ona tupu tausaga o Melba, ae faatoʻā iloa faaaogā le komepiuta ina ua silia ma le 80 ona tausaga. Na fai mai o ia: “Ina ua amata ona ou faataʻitaʻia, na o loʻu fia togiina lava i fafo. Ae i le lua masina ua mavae, na amata ai ona ou iloa faaaogā ma ua faigofie nei ona ou faia imeli ma isi mea.”

▪ Ia faatulaga le mea e gata ai le faaaogā a lau fanau. Pe afai e alu uma le taimi o lau tama i le TV po o le komepiuta, e lelei pe a faatulaga taimi e faaaogā ai, ma le vaega o le fale e tuu ai. Atonu o le a iloa ai e lau tama le tāua o le mulimuli i taʻiala a le Tusi Paia: “E iai le taimi e atofaina mo mea uma.” O lona uiga, e iai le taimi e faifai mea faatasi ai ma le aiga, ma uō, ma fai ai meaaʻoga, ma aai ai, ma fai ai sina faamalositino, ma mea uma faapena. (Failauga 3:1) Afai e talafeagai tapulaa ua e faataatitia, ma maumauaʻi e faatinoina, o le a sologa lelei ai fuafuaga a le aiga ma atiaʻe ai e fanau amioga lelei ma pulea, ma manatunatu ma faamasani i isi.

I le mataupu mulimuli o lenei faasologa, o le a talanoaina ai ni taʻiala e aogā iā i tatou uma, o tagata matutua faapea fanau, ina ia faaaogā ma le magafagafa mea faaonapōnei, ma ia fuafua lelei.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 15]

E manaʻomia ona aʻoina e fanau mea e aogā i le mafaufau ma atiaʻe ai le onosaʻi ma le lē fiugofie