I le tolu o oʻu tausaga, na ave ai loʻu tamā, lona uso laʻitiiti ma lo la tamā i nofoaga o faasalaga, ona o lo latou solitū faa-Kerisiano i le lē auai i faigātaua. E na o loʻu tamā na sao mai i lenā nofoaga. I le 1947 ina ua uma le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na toe foʻi mai o ia i lo matou aiga ua lē atoatoa le malosi o lona tino. E ui i lea, ae sa tumau pea i lona talitonuga.

I le iva o oʻu tausaga, na faaaunuua ai i Siberia lo matou aiga ma le faitau selau o isi Molimau a Ieova mai Moldova. Iā Iulai 6, 1949, na ave ai i matou i nofoaafi e ave ai povi. Ina ua mavae aso e 12 talu ona alu le faigāmalaga mo le silia ma le 4,000 maila (6,400 km), na matou taunuu ai lea i le nofoaga e faatali ai nofoaafi i Lebyazhe. Na faatalia i matou e alii leoleo, ma na tuueseese i matou i ni vaega ma aveina i matou i nofoaga ua saunia. Sa avea se tasi o faleaʻoga e leʻi toe faaaogāina ma nofoaga e faamautū ai la matou vaega. Na matou lagona le vaivai ma le lotomafatia. Sa usuina e se tasi o tinā matua i se leo laʻitiiti se pese na fatuina e Molimau a Ieova i le vaitaimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. E leʻi umi, ae matou aufaatasi ma ia i le usuina ma le lotoatoa o upu o lenā pese e faapea:

“E toʻatele uso sa ave faaaunuua i se nofoaga mamao.

Na latou aveina i latou i le itu i mātū ma le itu i sasaʻe.

Ona o lo latou faia o le galuega a le Atua, na aveina ai i latou i nofoaga o faasalaga, ma o i inā na latou onosaia ai sauāga ogaoga.”

Mulimuli ane, sa mafai ona matou auai i sauniga faale-Tusi Paia i Aso Sa taʻitasi, lea sa faia i se nofoaga e tusa ma le valu maila (13 km) le mamao mai le nofoaga sa matou faamautū ai. E masani ona matou usu i le taeao i aso o le tau mālūlū (-40 tikeri Fahrenheit po o le -40 tikeri Celsius), ma asā auala ua ufitia i le kiona e oo i o matou sulugātiti le loloto. E toʻa 50 pe sili atu foʻi i matou e feomaʻi i totonu o se potu e 200 futu faatafafā (19 sq m) le telē. E amata la matou sauniga i le usuina o se pese e tasi pe sili atu foʻi, ona faia lea o se tatalo mai le loto, sosoo ai ma le talanoaina o fesili faale-Tusi Paia pe tusa ma le itula e faia ai. Mulimuli ane, e toe usuina nisi pese ma talanoaina ai le tele o isi fesili faale-Tusi Paia. O se taimi e sili ona faamalosia ai lo matou faatuatua.

E oo ane i le 1960, ua tele le saʻolotoga ua tuuina atu i Molimau a Ieova na faaaunuua. E ui ina matou matitiva, ae sa mafai ona ou toe asiasi i Moldova lea na ou feiloaʻi ai iā Nina. E Molimau a Ieova foʻi ona mātua ma mātua o lona tinā. E leʻi umi ae ma faaipoipo ma toe siitia atu i Siberia, lea na fanau ai la ma tama teine  o Dina i le 1964, ae fanau la ma tama tama o Viktor i le 1966. I le lua tausaga mulimuli ane, na matou siitia atu ai i Ukraine ma nonofo ai i se tamaʻi fale i Dzhankoy, o se aai pe tusa ma le 100 maila (160 km) le mamao mai Yalta i le penisula o Crimea.

Sa faasā le galuega a Molimau a Ieova i Crimea e pei lava ona faasāina i le Soviet Union atoa. Peitaʻi, e leʻi taofiofia atoatoa la matou galuega ma e leʻi ogaoga sauāga. O lea na amata ai ona mou atu le maelega mo le upu moni o nisi o Molimau a Ieova. Na latou faapea mai, ona o le tele o sauāga na latou fesagaʻia i Siberia, ua alagatatau la ona latou galulue malosi ina ia maua le tele o meafaitino.

Iā Mati 27, 1991, sa aloaʻia ai faaletulafono la matou galuega i le mea sa taʻua o Soviet Union i na taimi. O le taimi lava lenā na amata fai ai fuafuaga mo ni tauaofiaga faapitoa se fitu e lua aso le uumi mo le atunuu atoa. Sa tatau ona matou auai i le tauaofiaga lea sa faia i Odessa i Ukraine, lea sa fuafua e amata iā Aokuso 24. Na ou taunuu i Odessa toe tasi le masina faia le tauaofiaga, ina ia fesoasoani i le faaleleia atoa o le malae soka telē lea sa faia ai le tauaofiaga.

E masani ona matou momoe i luga o nofoa o le malae taalo, ona e alu le aso atoa o matou galulue. E faamamā e le toʻatele o tuafāfine fafo atu o le malae taalo, ma pe tusa ma le 70 tone le tele o lapisi na aoina. Sa saʻili e le matagaluega o api ni fale i le aai, e nonofo ai sui usufono e 15,000. Peitaʻi, sa iai se tala na faateʻia ai le toʻatele.

Iā Aokuso 19​—toe lima aso amata le tauaofiaga—na faafalepuipuiina ai lē sa avea ma peresitene o le USSR o Mikhail Gorbachev a o iai i faigāmālōlōga e lata i Yalta. Na toe faalēaogāina le faatagaga sa tuuina mai e faia ai la matou tauaofiaga. Ua tuuvili sui usufono i le ofisa e faamaopoopoina le tauaofiaga ma tuufesili, po o le ā e tatau ona faia i o latou pasese ua uma ona totogi i pasi ma nofoaafi. I le māeʻa ai o le tele o tatalo faatauanau, na faapea atu i latou sa gafa ma le faamaopoopoina o le tauaofiaga: “Ō mai pea!”

Na faaauau pea tapenapenaga mo le tauaofiaga, faapea foʻi ma le tele o tatalo. Na faafeiloaʻia e le matagaluega o felaʻuaʻiga sui usufono mai vaega eseese o le Soviet Union, ma ave i latou i nofoaga e faamautū ai. I taeao taʻitasi, e ō atu ai le Komiti o le Tauaofiaga e feiloaʻi ma le pulega o le aai, ae toe foʻi mai i pō uma e aunoa ma se tala fiafia.

I le Aso Tofi Aokuso 22—toe lua aso amata le tauaofiaga—na toe foʻi mai ai le Komiti o le Tauaofiaga ma se tala fiafia: Ua maua mai le faatagaga e faia ai le tauaofiaga. Na matuā faatumulia i matou i le olioli a o usuina le pese amata faapea le tatalo. Ina ua māeʻa le polokalame i le Aso Toonaʻi, sa matou talatalanoa ma faatasitasi seʻia oo i le leva o le afiafi ma Kerisiano e sili ona malolosi lo latou faatuatua, o ē na tutumau ma le faamaoni i tofotofoga e sili ona faigatā.

E mataʻina le faatupulaʻia o le faalapotopotoga a Ieova, talu mai lenā tauaofiaga ua silia ma le 22 tausaga talu ona faia. E tele Maota mo Sauniga ua fausia i Ukraine, ma ua faateleina le fuainumera o le ʻautalaʻi mai le 25,000 i le 1991, i le silia ma le 150,000 i le taimi nei.

O loo matou nonofo pea i le fale lava lea e tasi i Dzhankoy, o se aai pe ā ma le 40,000 le faitau aofaʻi o tagata. Ina ua faatoʻā matou ō ese mai Siberia i le 1968, e toʻaitiiti lava aiga Molimau a Ieova sa iai. Peitaʻi, o lea ua ono faapotopotoga ua iai i Dzhankoy.

Ua faatoʻateleina foʻi lo matou aiga. Ua fā nei tupulaga, ma o loo auauna pea iā Ieova​—o i maʻua ma laʻu avā, o la ma fanau, fanau a la ma fanau, ma fanau o fanau a la ma fanau.