PAK para se të kthehej në qiell, Jezui u dha dishepujve caktimin që të jepnin dëshmi për të «në Jerusalem, në mbarë Judenë, në Samari e deri në skajin më të largët të tokës». (Veprat 1:8) Dishepujt e bënë këtë me zell dhe guxim. Gjithsesi, s’kaloi shumë dhe shërbimi i tyre në Jerusalem shkaktoi kundërshtim të fortë, duke çuar në martirizimin e Stefanit. Shumë dishepuj të Jezuit gjetën strehë në Antioki të Sirisë, një nga qytetet më të mëdha të Perandorisë Romake, rreth 550 kilometra në veri të Jerusalemit.—Veprat 11:19.

Në Antioki, dishepujt vazhduan të predikonin «lajmin e mirë» për Jezuin, dhe shumë jojudenj u bënë besimtarë. (Veprat 11:20, 21) Megjithëse greqishtja ishte gjuha që flitej brenda mureve të Antiokisë, jashtë portave të saj dhe në provincë, flitej gjuha siriake.

Në shekullin e dytë, numri i të krishterëve që flitnin gjuhën siriake, u rrit. Prandaj, lindi nevoja që lajmi i mirë të përkthehej në gjuhën e tyre. Kështu, nga sa duket, gjuha e parë në të cilën u përkthyen disa pjesë të Shkrimeve të Krishtere Greke ishte gjuha siriake dhe jo latine.

 Rreth vitit 170 të e.s., Taciani (rr. 120-173 të e.s.), një shkrimtar sirian, bëri një kombinim të katër ungjijve kanonikë dhe nxori në gjuhën greke ose siriake veprën që njihet si Diatesaroni, një fjalë greke që ka kuptimin «nëpërmjet [të] katër [ungjijve]». Më vonë, Efraemi (rr. 310-373 të e.s.), një studiues sirian, shkroi një komentar për Diatesaronin, duke vërtetuar kështu se ai përdorej gjerësisht mes të krishterëve sirianë.

Diatesaroni na intereson shumë sot. Pse? Në shekullin e 19-të, disa studiues argumentonin se ungjijtë ishin shkruar vonë, në shekullin e dytë, mes viteve 130-170 të e.s. Prandaj, ato nuk mund të ishin tregime autentike të jetës së Jezuit. Megjithatë, dorëshkrime të lashta të Diatesaronit që kanë dalë në dritë që nga ajo kohë, kanë vërtetuar se Ungjilli i Mateut, i Markut, i Lukës dhe i Gjonit tashmë përdoreshin gjerësisht në mes të shekullit të dytë. Kështu që ato duhet të kenë qenë shkruar më herët. Përveç kësaj, kur shkroi Diatesaronin, Taciani nuk përdori asnjë nga ungjijtë e ashtuquajtur apokrifë ashtu siç përdori katër ungjijtë që pranoheshin. Prandaj, është e dukshme se ungjijtë apokrifë nuk konsideroheshin të besueshëm ose kanonikë.

Në fillim të shekullit të pestë, një përkthim i Biblës në gjuhën siriake nisi të përdorej gjerësisht në veri të Mesopotamisë. Ka të ngjarë që ky përkthim të jetë bërë në shekullin e dytë ose të tretë të e.s. dhe përfshinte të gjithë librat e Biblës përveç 2 Pjetrit, 2 dhe 3 Gjonit, Judës dhe Zbulesës. Njihet si Peshita, që do të thotë «i thjeshtë» ose «i qartë». Peshita është një nga dëshmitë më të vjetra e më të rëndësishme të transmetimit të hershëm të tekstit biblik.

Është interesante se një dorëshkrim i Peshitës ka të shkruar datën që korrespondon me vitet 459/460 të e.s., duke e bërë kështu dorëshkrimin më të vjetër me datë të përcaktuar. Rreth vitit 508 të e.s. u bë një rishikim i Peshitës i cili përfshiu pesë librat që mungonin. Ai u bë i njohur si Versioni Filoksenian.

Deri në shekullin e 19-të, thuajse të gjitha kopjet e zbuluara në greqisht të Shkrimeve të Krishtere Greke datonin në shekullin e pestë ose shumë më vonë. Për këtë arsye, studiuesit e Biblës ishin veçanërisht të interesuar për këto versione të hershme si, Vulgata latine dhe Peshita siriake. Në atë kohë, disa besonin se Peshita ishte rezultati i një rishikimi të një versioni siriak më të vjetër. Por, asnjë tekst i tillë nuk njihej. Meqenëse Bibla siriake i ka rrënjët në shekullin e dytë, një version i tillë do të ishte një dritare e tekstit biblik në një periudhë të hershme, dhe sigurisht që do të ishte një margaritar për studiuesit e Biblës. A ka ekzistuar vërtet një version i vjetër në gjuhën siriake? A mund të jetë gjetur vallë?

Po, ka ekzistuar. Në fakt, janë gjetur dy dorëshkrime të çmuara në gjuhën siriake. I pari është një dorëshkrim që daton në shekullin e pestë. Ishte mes dorëshkrimeve të shumta siriake që Muzeu Britanik i mori në vitin 1842 në një manastir në Shkretëtirën Nitriane në Egjipt. U quajt Versioni Kuretonian Siriak sepse u zbulua dhe u botua nga Uilliam Kuretoni, përgjegjësi për dorëshkrimet në muze. Ky dokument i çmuar përmban katër ungjijtë në këtë renditje: Mateu, Marku, Gjoni dhe Luka.

Dorëshkrimi i dytë që ka mbijetuar deri më sot është Kodiku Sinaitik Siriak. Ky zbulim lidhet me dy binjaket aventuriere që përmendëm në fillim të artikullit. Megjithëse Agnesa nuk kishte një diplomë universiteti, ajo mësoi tetë gjuhë të huaja, përfshirë edhe gjuhën siriake. Në vitin 1892, Agnesa bëri një zbulim madhështor në manastirin e Shën Katerinës në Egjipt.

 Atje, në një raft të errët, ajo gjeti një dorëshkrim siriak. Siç tregon ajo, «ai kishte një pamje të pakëndshme, pasi ishte shumë i pistë dhe fletët i kishte thuajse të ngjitura të gjitha bashkë ngaqë nuk ishte shfletuar» për shekuj të tërë. Ishte një dorëshkrim palimpsest *, teksti origjinal i të cilit ishte fshirë dhe sipër tij ishte rishkruar një tekst siriak që fliste për shenjtoret. Gjithsesi, Agnesa pikasi një pjesë teksti poshtë tekstit të ri dhe fjalët «i Mateut», «i Markut» ose «i Lukës» në krye të faqes. Ajo që kishte në dorë ishte kodiku siriak thuajse i plotë i katër ungjijve. Tani, studiuesit besojnë se ky kodik u shkrua në fund të shekullit të katërt.

Kodiku Sinaitik Siriak konsiderohet si një nga dorëshkrimet biblike më të rëndësishme që janë zbuluar, bashkë me dorëshkrimet greke, si Kodiku Sinaitik dhe Kodiku i Vatikanit. Tani besohet gjerësisht se edhe dorëshkrimi Kuretonian, edhe ai Sinaitik janë kopje ekzistuese të ungjijve të vjetër siriakë që datojnë në fund të shekullit të dytë ose në fillim të shekullit të tretë.

A mund të jenë të dobishme këto dorëshkrime për ata që studiojnë Biblën sot? Pa dyshim që po! Shqyrto rastin e të ashtuquajturit përfundim të gjatë në Ungjillin e Markut, ku në disa Bibla fillon pas Markut 16:8. Gjendet në Kodikun Aleksandrin Grek të shekullit të pestë, në Vulgatën latine dhe në vende të tjera. Gjithsesi, të dyja dorëshkrimet e autoritetshme në greqisht të shekullit të katërt—Kodiku Sinaitik dhe Kodiku i Vatikanit—përfundojnë me Markun 16:8. As Kodiku Sinaitik Siriak nuk e ka këtë përfundim të gjatë, dhe kjo është një provë e mëtejshme se përfundimi i gjatë është një shtesë e mëvonshme dhe fillimisht nuk ka qenë pjesë e Ungjillit të Markut.

Shqyrto një shembull tjetër. Në shekullin e 19-të, pothuajse të gjitha përkthimet e Biblës kishin një shtesë të rreme trinitare te 1 Gjonit 5:7. Megjithatë, kjo shtesë nuk gjendet në dorëshkrimet më të vjetra greke. Nuk gjendet as te Peshita, duke vërtetuar kështu se shtesa te 1 Gjonit 5:7 është vërtet një shtrembërim i tekstit të Biblës.

Qartë, siç kishte premtuar, Perëndia Jehova e ka ruajtur Fjalën e tij të Shenjtë. Në të gjejmë sigurinë: «Bari thahet, lulja vyshket, por fjala e Perëndisë tonë mbetet përgjithmonë.» (Isaia 40:8; 1 Pjetrit 1:25) Versioni i njohur si Peshita luan një rol modest, por të rëndësishëm në transmetimin e saktë të mesazhit të Biblës te njerëzimi.