•   Fa yu e firi te yu e yere tra sma e kosi noso taki dotitaki?

  •  A de wan gewoon sani gi mi. Mi no e yere en srefi.

  •  Eigenlijk mi no lobi en, ma mi e teki en leki fa a de.

  •  Mi no man yere en srefisrefi. Noiti mi o gwenti en.

•   Yu e kosi?

  •  Noiti

  •  Son leisi

  •  Furu leisi

•   Yu denki taki na wan gewoon sani te sma e kosi?

  •  Ja, na wan gewoon sani

  •  No, na wan seryusu problema

 Yu denki taki na wan gewoon sani te sma e kosi noso taki dotitaki? Kande yu e taki: ’Mi no e si en leki problema yèrè. Moro bigi problema de na grontapu. Boiti dati, ala sma e kosi toch!’ Ma disi de so trutru?

 Kande yu no o bribi, ma furu sma de di e weigri fu kosi. Den e du dati fu di den e hori wan tu sani na prakseri di trawan no e denki srefisrefi. Wan tu fu den sani disi na:

•  Kosikosi nanga dotitaki a no gewoon wortu di no wani taki noti. Den sani di yu e taki e sori suma yu de trutru. Dus te yu e taki dotitaki, dan disi kan sori taki yu no e span nanga den firi fu tra sma. Yu wani de so wan sma?

   Bijbel e taki: „San e komoto na a mofo e kon fu na ati èn na dati e doti wan sma.”​—Mateyus 15:18.

•  Te yu e kosi, dan sma kan denki takru fu yu. Wan buku e taki: „A fasi fa wi e taki kan sori kaba suma o tron wi mati, omeni lespeki famiriman nanga sma na wrokope o abi gi wi, efu wi o abi bun mati, omeni krakti wi o abi tapu trawan, efu wi o kisi a wroko noso posisi di wi wani, èn fa sma o denki fu wi.” A buku e taki tu: „Aksi yusrefi efu yu ben o man feni en moro bun nanga trawan te yu no ben o kosi.” (A buku Cuss Control)

   Bijbel e taki: „Puru ala . . . kosikosi na un mindri.”​—Efeisesma 4:⁠31.

•  Kande yu e denki taki yu kefalek te yu e kosi, ma disi no de so. Luku san Datra Alex Packer taki na ini a buku fu en di nen How Rude!: „A no switi fu arki wan sma di e kosi ala ten.” A taki tu dati sma di lobi taki dotitaki „no e taki nanga koni, èn den no e hori trawan na prakseri. Efu yu no e meki muiti fu taki bun sani, fu taki sani krin, noso fu taki sani di e hari sma prakseri, dan dati o abi krakti tapu a denki fu yu.”

   Bijbel e taki: „No meki nowan pori taki komoto na un mofo.”​—Efeisesma 4:​29.

•  Teki wan bosroiti. Pruberi fu no kosi noso taki dotitaki wan tu dei, wan tu wiki, noso wan heri mun langa. Kande yu kan skrifi na tapu wan papira noso wan kalender fa sani e waka na ini a pisi ten dati. Ma efu yu wani hori yusrefi na a bosroiti di yu teki, dan kande yu o abi fu du moro. Pruberi fu du den sani disi:

•  No luku noso arki sani di kan furu yu frustan nanga dotitaki. Bijbel e taki: „Takru kompe e pori bun gwenti” (1 Korentesma 15:33). A wortu „kompe” no abi fu du soso nanga libisma. A abi fu du tu nanga den sani di yu e du fu abi prisiri, soleki den felem di yu e luku, den videogame di yu e prei, nanga den poku di yu e arki. Kenneth di abi 17 yari, taki: „A makelek fu singi wan singi di yu lobi, sondro fu yere srefi taki den e kosi na ini a singi, gewoon omdat a poku switi.”

•  Sori taki yu man basi yu denki nanga yu firi. Son sma e taki dotitaki fu di den e denki taki sma o si den leki bigisma. Ma disi no de so kwetikweti. Bijbel e taki dati sma di man basi den denki nanga den firi e „gebroiki den frustan fu man si sani krin, so taki den kan sabi san bun èn san no bun” (Hebrewsma 5:​14). Den no o go du wan sani di no bun, soso fu di den wani taki trawan lobi den.

 Fu taki en krin: Kosikosi nanga dotitaki e pori a denki nanga frustan fu yu èn den sma na yu lontu. Tumusi furu sani de kaba na ini a grontapu disi di e pori sma denki! „No meki sani kon moro ogri nanga den dotitaki fu yu”, na so a buku Cuss Control e taki. „Taki sani di bun fu yere. Yu o abi moro lespeki gi yusrefi èn tra sma o abi moro lespeki gi yu tu.”