BIBELE ke eona buka e abiloeng haholo lefatšeng ka bophara—’me ho hakanngoa hore ho se ho abiloe Libibele tse libilione tse 4,8. Selemong sa 2007 feela, ho hatisitsoe Libibele tse fetang 64 600 000. Ha ho bapisoa, hlokomela hore buka ea lipale e ileng ea rekisoa haholo selemong seo, ha e ne e qala ho hatisoa, ho ile ha hatisoa tse limilione tse 12 feela United States.

Ho tloha khale batho ba ’nile ba leka ho felisa Bibele, leha ho le joalo, e ile ea ’na ea pholoha. E ’nile ea thibeloa haesita le ho chesoa, ’me ba neng ba leka ho e fetolela ba ne ba hatelloa ba bile ba bolaoa. Leha ho le joalo, sera se seholo se neng se ka felisa Bibele, e ne e se ho hlasela ka sehlōhō ba neng ba leka ho e sireletsa, empa e ne e le ho bola ho kekelang butle. Hobane’ng?

Bibele e entsoe ka libuka tse nyenyane tse 66, ’me tsa khale haholo ke tse ileng tsa ngoloa kapa tsa kopanngoa ke moloko oa sechaba sa Baiseraele lilemong tse 3 000 tse fetileng. Batho ba ngotseng Bibele le ba ileng ba e kopitsa ba ile ba ngolla molaetsa oa eona o bululetsoeng linthong tse senyehang tse joaloka pampiri e entsoeng ka loli le letlalo. Ha ho e-s’o fumanoe le e ’ngoe ea lingoliloeng tseo tsa batho ba ileng ba sebelisoa ho ngola Bibele. Empa ho na le likarolo tse khōlō le tse nyenyane tse likete tsa libuka tsa boholo-holo tsa Bibele tse ileng tsa epolloa. Ho na le sekhechana sa e ’ngoe ea libuka tsena, e leng Kosepele ea Johanne, e kopilitsoeng lilengoana tse mashome a seng makae feela ka mor’a e ngotsoeng ka letsoho ke moapostola Johanne.

Ke ka lebaka la eng e le ntho e hlollang hore ebe libuka tsohle tsa Bibele li ile tsa pholoha? Hona molaetsa o hlahang Libibeleng tsa morao-rao o nepahetse hakae ha o bapisoa le se ileng sa ngoloa qalong?

Kannete ho pholoha ha Bibele hoa hlolla, haholo ha ho nahanoa ka se etsahetseng ka lintho tse ileng tsa ngoloa ke lichaba tse ling tsa mehleng ea Baiseraele. Ka mohlala, Bafoenisia ba ne ba ahisane le Baiseraele seketeng sa pele sa lilemo B.C.E. Bahoebi bana ba tsamaeang ka likepe ba ile ba etsa hore mokhoa oa bona oa ho ngola o tsebahale likarolong tsohle tsa Mediterranean. Ba ne ba bile ba fumana phaello e ngata ea chelete ka khoebo e matla ea loli eo ba neng ba e etsa le naha ea Baegepeta le ea Bagerike. Leha ho le joalo, makasine ea National Geographic ha e bua ka Bafoenisia, e re: “Lingoliloeng tsa bona, tseo boholo ba tsona bo neng bo ngotsoe pampiring ea loli e senyehang habonolo li ile tsa bola—kahoo boholo ba seo re se tsebang ka Bafoenisia, se hlaha litlalehong tse leeme tsa lira tsa bona. Le hoja ho tlalehoa hore Bafoenisia ba ne ba e-na le libuka tse ngata tsa bohlokoa, ke khale li ne li senyehe.”

Libuka tsa boholo-holo tsa Baegepeta tsona ho etsahetse’ng ka tsona? Mongolo oa litšoantšo oo ba ileng ba o taka kapa ba o fata maboteng a tempele le linthong tse ling, ke oona o tsebahalang haholo. Baegepeta ba bile ba tsebahala ka ho etsa pampiri ea loli. Leha ho le joalo, ha Rahistori K. A. Kitchen, e leng setsebi sa lintho tsa khale tsa Baegepeta a bua ka lintho tse ileng tsa ngoloa ke Baegepeta maqepheng a loli, o re: “Ho ’nile ha hakanngoa hore karolo e ka etsang 99 lekholong ea libuka tse neng li ngotsoe pampiring ea loli ho tloha hoo e ka bang ka 3000 ho fihlela mehleng ea Bagerike le Baroma, li senyehile ka ho feletseng.”

 Lintho tse neng li ngotsoe ke Baroma pampiring ea loli tsona ho etsahetse’ng ka tsona? Ela hloko mohlala ona: Ho ea ka buka ea Roman Military Records on Papyrus, ho bonahala masole a Roma a ne a lefuoa hararo ka selemo, ’me ho ne ho ngoloa lirasiti tsa tefo pampiring ea loli. Ho bonahala eka nakong ea lilemo tse 300 ho tloha pusong ea Augustase (27 B.C.E.–14 C.E.) ho tla fihlela pusong ea Diocletian (284-305 C.E), ho ne ho bile le lirasiti tse 225 000 000 tsa ho lefshoa ha masole. Ke tse kae tse ileng tsa pholoha? Ho fumanoe tse peli feela tse ntseng li bonahala.

Ke hobane’ng ha ho e-na le litokomane tse ’maloa feela tsa loli tse ntseng li le teng? Lintho tseo ho ngolloang ho tsona tse senyehang, tse kang tse entsoeng ka loli le tse ling tse tloaelehileng tse kang letlalo, li senyeha kapele ha li le naheng e mongobo. The Anchor Bible Dictionary e re: “Ka lebaka la tlelaemete, litokomane tse ngotsoeng pampiring ea loli ho tloha ka nako ena [seketeng sa pele sa lilemo B.C.E.] li ne li ka bolokeha haeba feela li le lehoatateng, li le ka lehaheng kapa moo ho sireletsehileng.”

Ho hlakile hore libuka tsa Bibele tsa boholo-holo le tsona li ne li ngotsoe linthong tse senyehang habonolo joaloka tseo Bafoenisia, Baegepeta le Baroma ba neng ba li sebelisa. Joale ho tlile joang hore tsee tsa Bibele tsona li bolokehe ho fihlela e e-ba buka e tummeng hakaale le e bileng e abuoeng ka ho fetisisa lefatšeng? Moprofesa James L. Kugel o fana ka lebaka. O bolela hore libuka tsa boholo-holo tsa Bibele li ile tsa kopitsoa “hangata-ngata, esita le nakong eo e neng e ntse e ngoloa.”

Libibele tse fetoletsoeng morao tjena tsona li nepahetse hakae ha li bapisoa le libuka tsa boholo-holo tse ngotsoeng ka letsoho? Moprofesa Julio Trebolle Barrera, e leng e mong oa sehlopha sa litsebi tse ileng tsa ithuta tsa ba tsa hatisa libuka tsa khale ka ho fetisisa tse ngotsoeng ka letsoho tse tsejoang e le Meqolo ea Leoatle le Shoeleng, o ile a re: “Ho fetisoa ha taba e ngotsoeng ea Bibele ea Seheberu, ho entsoe ka ho nepahala ho hlollang, hoo ho ke keng ha bapisoa le buka leha e le efe ea boholo-holo libukeng tsa Segerike le tsa Selatine.” Setsebi se tummeng sa Bibele se bitsoang F. F. Bruce, se re: “Bopaki boo re nang le bona ka ho nepahala ha Testamente e Ncha, bo bongata ho feta ba libuka tse ngotsoeng ke bangoli ba khale, le hoja ho se na motho ea keng a leke feela le ho batla bopaki ba ho nepahala ha tsona.” Sea phaella: “Haeba Testamente e Ncha e ne e le karolo ea libuka feela tse ngotsoeng ke batho, litsebi tse ngata li ne li tla e amohela ntle le khoao.” Ka sebele, Bibele ke buka e ikhethang ka tsela e hlollang. Na u ipha nako ea ho e bala letsatsi le letsatsi?—1 Petrose 1:24, 25.