Wazazi—Waongozeni Watoto Wenu

“Zamani tulikuwa na wasiwasi kwamba watoto walikuwa wakitumia wakati mwingi wakitazama televisheni. Sasa tuna michezo ya video, kompyuta, na simu za mkononi. Watoto hawawezi kujidhibiti wasitumie vitu hivyo kupita kiasi na kwa sababu hiyo ni kana kwamba wanakuwa waraibu wa teknolojia . . . Ubongo wao huzoea kusisimuliwa na mambo wanayoona na kusikia—na wanapokosa vitu hivyo, hawajui la kufanya.”—Mali Mann, M.D.

TUNAISHI katika ulimwengu “uliounganishwa” kwa sababu ya maendeleo katika teknolojia ya mawasiliano na Intaneti. Vijana wengi hawawezi kuondoka nyumbani bila vifaa vyao vidogo vya kuchezea muziki au video au simu zao za mkononi. Na kadiri vifaa hivyo na vinginevyo vinavyozidi kuwa vya hali ya juu, vyenye matumizi mengi, na kupatikana kwa bei nafuu, ndivyo vifaa vya mawasiliano ambavyo tayari viko kwa wingi vitakavyozidi kuongezeka na kufanya iwe vigumu hata zaidi kwa wazazi kuwasimamia, kuwazoeza, na kuwatia nidhamu watoto wao.

Wazazi wanaweza kukabiliana na hali hiyo iwapo watafanya mambo mawili muhimu. Kwanza, watambue ukweli wa maneno yafuatayo yanayopatikana katika Biblia kwenye Methali 22:15: “Mtoto hupenda mambo ya kijinga moyoni, lakini fimbo ya nidhamu humwondolea hayo.” (Biblia Habari Njema) Pili, waelewe kwamba teknolojia inaweza kuwa na uvutano mzuri au mbaya kwa watoto wao, na wajitahidi kuwasaidia waitumie kwa njia nzuri.

Anza Mapema!

Katika nyumba nyingi, televisheni ndio teknolojia ya kwanza ambayo huwa na uvutano kwa watoto. Kwa kweli, televisheni hutumiwa kama mlezi wa watoto. Hata hivyo, wataalamu fulani wa magonjwa ya akili wanaamini kwamba watoto wanapoanza kutazama televisheni wakiwa wachanga sana au wanapoitazama kupita kiasi, hilo linaweza kuwafanya wasipende kufanya mazoezi, wasiweze kupambanua kati ya mambo halisi na ya kuwaziwa, wawe na matatizo ya kihisia, na baadaye wakiwa shuleni, wasiweze kukaza fikira. Dakt. Mali Mann, anasema kwamba huenda baadhi ya watoto “wakafikiriwa kimakosa kwamba wana Tatizo la Upungufu wa Makini [ADD] au Tatizo la Upungufu wa Makini Kutokana na Utendaji wa Kupita Kiasi [ADHD] au hata kwamba wana ugonjwa wa kubadilika-badilika hisia.” Kwa hiyo, wataalamu fulani wanapendekeza kwamba watoto walio na umri wa chini ya miaka miwili wasitazame televisheni.

“Jambo muhimu zaidi ambalo hutukia katika miaka ya kwanzakwanza ya mtoto ni kwamba anasitawisha uhusiano wa karibu sana pamoja na wazazi wake,” anasema Dakt. Kenneth Ginsburg, msemaji wa Chuo cha Marekani cha Tiba ya Watoto. Uhusiano huo husitawishwa wazazi wanapozungumza na kucheza na watoto wao na hata kuwasomea vitabu. Na kama wazazi wengi wanavyojua, watoto ambao husomewa kwa ukawaida wanakuwa na hamu ya kusoma, na hilo ni jambo lingine muhimu.

Kwa kweli, kuwa na ujuzi wa kutumia kompyuta na teknolojia nyingine zinazohusiana nayo ni muhimu, na huenda hata ni lazima kwa mamilioni ya watoto. Hata hivyo, unapotambua kwamba watoto wanakazia fikira kwa njia isiyo ya kawaida kompyuta, michezo ya kompyuta, Intaneti, na vitu kama hivyo, lingekuwa jambo la busara kuwasaidia wapendezwe na mambo mengine. Jinsi gani? Mbona usiwafundishe sanaa au ala ya muziki—jambo lolote litakalowafanya wakaze fikira zao, na kuwasisimua?

Huenda utendaji uliochaguliwa vizuri ukatimiza mengi zaidi ya kuburudisha tu. Huenda ukamsaidia mtoto wako kuwa na sifa kama vile udumifu, ubunifu, subira, na kujizuia. Sifa hizo ni muhimu maishani hasa wakati ambapo teknolojia haiwezi kutatua matatizo yetu yote.

Watoto Wanahitaji ‘Hekima na Uwezo wa Kufikiri’

Biblia inawatia moyo watu wazima na watoto wasitawishe ‘nguvu za kufikiri,’ au uwezo wa kufikiri.  (Waroma 12:1; Methali 1:8, 9; 3:21) Hilo hutusaidia si kutofautisha tu yaliyo sawa na yaliyo makosa, bali pia mambo yenye hekima na yale yasiyo ya hekima. Kwa mfano, si makosa kutumia wakati mwingi kucheza michezo ya kompyuta au kutazama televisheni, lakini je, hilo ni jambo lenye hekima? Si makosa kununua vifaa vipya vya kiteknolojia, lakini je, hilo ni jambo lenye hekima? Basi, utawasaidia watoto wako jinsi gani kufanya maamuzi yenye hekima kuhusu teknolojia?

▪ Waeleze hatari zinazohusika. Ni rahisi sana kwa watoto kujifunza kutumia vifaa vya teknolojia na Intaneti, lakini kwa kuwa hawana hekima na ujuzi, nyakati nyingine wao hutenda kwa njia ya kijinga. Kwa hiyo, waeleze hatari zinazohusika na jinsi ambavyo wanaweza kuziepuka. Kwa mfano, fikiria vituo vya mawasiliano. Ni kweli kwamba huenda vituo hivyo vikawawezesha vijana kujitambulisha na kukutana na vijana wengine, lakini vituo hivyo pia hutumiwa na watu wanaowavizia watoto ili wafanye ngono nao na pia watu wengine wenye nia mbaya. * (1 Wakorintho 15:33) Kwa sababu hiyo, wazazi wenye hekima huwashauri watoto wao wasiweke habari zao za kibinafsi kwenye Intaneti. *

Bila shaka, watoto wana haki ya kuwa na faragha ikitegemea kiwango cha ukomavu wao. Lakini ukiwa mzazi, una mamlaka na daraka kutoka kwa Mungu la kuwazoeza na kuwasimamia watoto wako. (Methali 22:6; Waefeso 6:4) Inatumainiwa kwamba hawataona ni kana kwamba unawaingilia bila sababu bali watatambua kwamba unawajali na kuwapenda.

Huenda ukasema, “Ninaweza kuwasaidiaje watoto wangu ikiwa sijui kutumia vifaa wanavyotumia?” Mbona usijifunze mambo machache kuhusu vifaa hivyo? Melba, mwenye umri wa zaidi ya miaka 90 hakuwa amewahi kugusa kompyuta hadi alipokuwa na umri wa zaidi ya miaka 80. Anasema hivi: “Nilipojaribu kutumia kitu hicho, nilitaka kukitupa nje. Lakini baada ya miezi kadhaa, niliweza kukitumia, na sasa ninaweza kuandika barua pepe na kufanya mambo mengine kwa urahisi.”

▪ Mpangie mtoto wako wakati hususa wa kutumia vifaa vya teknolojia. Ikiwa mtoto wako anajitenga kwa saa nyingi akitazama televisheni, akitumia Intaneti, au kucheza michezo ya kompyuta, mbona usifikirie kutenga wakati au mahali ndani ya nyumba ambapo vifaa vya teknolojia havitatumiwa? Hilo linaweza kumsaidia mtoto wako ajifunze umuhimu wa kufuata kanuni hii ya Biblia: “Kuna wakati uliowekwa wa kila kitu.” Hilo linamaanisha kwamba kuna wakati wa kuwa pamoja na familia, wakati wa kuwa pamoja na marafiki, wakati wa kufanya kazi za shule, wakati wa kula, wakati wa kufanya mazoezi, na kadhalika. (Mhubiri 3:1) Kuweka sheria zenye usawaziko zisizobadilishwa-badilishwa, kunafanya familia iwe thabiti na kunawasaidia watoto wasitawishe tabia nzuri, wafikirie hisia za wengine, na kushirikiana nao.

Katika makala ya mwisho ya mfululizo huu, tutachunguza kanuni fulani zinazoweza kutusaidia sisi sote—watu wazima kwa watoto—tuwafikirie wengine na gharama zinazohusika, tunapotumia teknolojia.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 7]

Watoto wanahitaji kuwa na utendaji mbalimbali ili waweze kupanua akili na wajifunze kuwa na subira na udumifu