1-3. (a) Kwa nini ujuzi wa Mungu wa lugha na uwezo wake wa kuwasiliana ni wa hali ya juu sana kuliko wa wanadamu? (b) Tutachunguza nini katika makala hii?

MUNGU wa milele aliwaumba viumbe wenye akili ili wao pia wafurahie maisha. (Zab. 36:9; 1 Tim. 1:11) Mtume Yohana anamwita kiumbe wa kwanza wa Mungu “Neno” na pia “mwanzo wa uumbaji wa Mungu.” (Yoh. 1:1; Ufu. 3:14) Yehova Mungu aliwasiliana na Mwana huyo mzaliwa wa kwanza kwa kumweleza mawazo na hisia zake. (Yoh. 1:14, 17; Kol. 1:15) Mtume Paulo anaeleza kuhusu ‘lugha za malaika,’ yaani njia ya mawasiliano ya mbinguni iliyo bora kuliko lugha za wanadamu.—1 Kor. 13:1.

² Yehova anawajua vizuri sana mabilioni ya viumbe wake wenye akili, mbinguni na duniani. Maelfu ya watu wanaweza kusali kwa wakati mmoja wakitumia lugha tofauti tofauti. Yehova husikiliza sala hizo na wakati huohuo anatoa mwongozo na kuwasiliana na viumbe wake wa mbinguni. Jambo hilo linaonyesha kwamba mawazo yake, ujuzi wake wa lugha, na uwezo wake wa kuwasiliana ni wa hali ya juu sana kuliko wa wanadamu. (Soma Isaya 55:8, 9.) Ni wazi kwamba anapowasiliana na wanadamu, Yehova anaeleza mawazo yake kwa njia rahisi ili waweze kuelewa.

³ Katika makala hii, tutachunguza jinsi ambavyo Mungu wetu mwenye hekima yote amehakikisha kwamba sikuzote anawasiliana  na watu wake kwa njia iliyo wazi. Pia, tutaona jinsi anavyobadilisha njia yake ya kuwasiliana ikitegemea hali na uhitaji.

4. (a) Yehova alitumia lugha gani kuwasiliana na Musa, Samweli, na Daudi? (b) Biblia ina habari gani?

⁴ Katika bustani ya Edeni, Yehova aliwasiliana na Adamu kwa kutumia lugha ya wanadamu. Inaelekea Mungu alitumia Kiebrania cha zamani kuwasiliana naye. Baadaye aliwajulisha mawazo yake Waebrania walioandika Biblia, kama vile Musa, Samweli na Daudi, ambao waliwasilisha mawazo hayo kwa kutumia mtindo na maneno yao wenyewe. Zaidi ya kuandika maneno ya moja kwa moja kutoka kwa Mungu, waandishi hao walieleza jinsi Mungu alivyowatendea watu wake, yakiwemo masimulizi ya imani na upendo wao na vilevile udhaifu na makosa yao. Habari hizo zote zina faida kubwa sana kwetu.—Rom. 15:4.

5. Je, Yehova alitumia Kiebrania pekee kuwasiliana na wanadamu? Eleza.

⁵ Kadiri hali zilivyobadilika, Mungu alitumia lugha nyingine pia kuwasiliana na wanadamu. Baada ya Wayahudi kutoka utekwani Babiloni, baadhi ya watu wa Mungu walitumia Kiaramu katika mazungumzo yao ya kila siku. Labda hiyo ndiyo sababu Yehova alimwongoza nabii Danieli, nabii Yeremia, na kuhani Ezra kuandika sehemu fulani za vitabu vyao katika Kiaramu. *

6. Kwa nini Maandiko ya Kiebrania yalitafsiriwa katika Kigiriki?

⁶ Baadaye, Aleksanda Mkuu alishinda maeneo mengi katika ulimwengu wa kale, na Kigiriki cha kawaida au Koine kikawa lugha ya kimataifa. Wayahudi wengi walianza kuzungumza lugha hiyo, hivyo Maandiko ya Kiebrania yakatafsiriwa katika Kigiriki. Tafsiri hiyo ikaitwa Septuajinti, na inaaminika kwamba ilitafsiriwa na watu 72. Ilikuwa tafsiri ya kwanza na muhimu sana ya Biblia. * Kwa kuwa kazi hiyo ilifanywa na watafsiri wengi, ilitokeza tafsiri za aina mbalimbali—tafsiri za neno kwa neno na vilevile tafsiri huru. Hata hivyo, Wayahudi waliozungumza Kigiriki na Wakristo waliiona Septuajinti kuwa Neno la Mungu.

7. Inaelekea Yesu alitumia lugha gani alipokuwa akifundisha?

⁷ Mwana mzaliwa wa kwanza wa Mungu alipokuja duniani, inaelekea alizungumza na kufundisha kwa kutumia lugha ambayo Biblia inaiita Kiebrania. (Yoh. 19:20; 20:16; Mdo. 26:14) Inaonekana kwamba Kiebrania cha karne ya kwanza kilichanganyika na Kiaramu, hivyo huenda Yesu alitumia baadhi ya misemo ya Kiaramu. Hata hivyo, alijua pia Kiebrania cha zamani kilichotumiwa na Musa na Manabii, ambacho kilisomwa kila juma katika masinagogi. (Luka 4:17-19; 24:44, 45; Mdo. 15:21) Kwa kuongezea, Kigiriki na Kilatini kilizungumzwa nchini Israeli. Maandiko hayasemi ikiwa Yesu alizungumza pia lugha hizo.

8, 9. Ukristo ulipozidi kuenea, kwa nini watu wa Mungu walitumia zaidi Kigiriki, na hilo linatufundisha nini kumhusu Yehova?

⁸ Wafuasi wa kwanza wa Yesu walijua Kiebrania, lakini baada ya kifo chake walizungumza lugha nyingine. (Soma Matendo 6:1.) Ukristo ulipozidi kuenea, Wakristo walitumia zaidi Kigiriki katika mawasiliano. Vitabu vya Injili, yaani Mathayo,  Marko, Luka, na Yohana, ambavyo vina masimulizi ya mambo ambayo Yesu alifanya na kufundisha, vilisambazwa sana katika Kigiriki. Hivyo, wanafunzi wengi walitumia Kigiriki badala ya Kiebrania. * Barua za mtume Paulo na vitabu vingine vilivyoongozwa na roho, vilisambazwa pia katika Kigiriki.

⁹ Inapendeza kwamba waandikaji wa Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo mara nyingi walinukuu Maandiko ya Kiebrania kutoka katika Septuajinti. Manukuu hayo, ambayo wakati fulani yanatofautiana kidogo na maandishi ya Kiebrania, sasa ni sehemu ya Maandiko yaliyoongozwa na roho. Hivyo, kazi ya watafsiri wasio wakamilifu ikaja kuwa sehemu ya Neno la Mungu; ambaye haoni utamaduni au lugha fulani kuwa bora kuliko nyingine.—Soma Matendo 10:34.

10. Njia ya Yehova ya kuwasiliana na wanadamu inatufundisha nini?

¹⁰ Mambo machache ambayo tumezungumzia kuhusu mawasiliano ya Mungu na wanadamu, yanatufundisha kwamba Yehova huwasiliana kulingana na hali na uhitaji. Hasisitizi tujifunze lugha fulani hususa ili tumjue yeye au makusudi yake. (Soma Zekaria 8:23; Ufunuo 7:9, 10.) Yehova aliongoza kuandikwa kwa Biblia, lakini aliruhusu iandikwe kwa mitindo tofauti tofauti.

11. Je, kuwepo kwa lugha nyingi kunamzuia Mungu kuwasiliana na wanadamu? Eleza.

¹¹ Je, kuwepo kwa lugha nyingi na tofauti ndogo ndogo katika tafsiri za Biblia kumezuia mawasiliano ya Mungu na wanadamu? Hapana. Kwa mfano, tunaweza kufahamu maneno machache tu ya lugha ya awali ambayo Yesu alitumia. (Mt. 27:46; Marko 5:41; 7:34; 14:36) Hata hivyo, Yehova alihakikisha kwamba ujumbe wa Yesu ulisambazwa katika Kigiriki, na kisha katika lugha nyingine. Baadaye, Wayahudi na Wakristo walinakili tena na tena hati za Biblia, na hilo lilihifadhi maandiko matakatifu. Hati hizo zilitafsiriwa katika lugha nyingine nyingi. John Chrysostom wa karne ya nne/tano W.K. alisema kwamba kufikia wakati wake, mafundisho ya Yesu yalikuwa yametafsiriwa katika lugha za Wasiria, Wamisri, Wahindi, Waajemi, Waethiopia, na nyingine nyingi.

12. Kazi ya kutafsiri na kusambaza Biblia ilishambuliwaje?

¹² Kutafsiriwa kwa Biblia katika lugha nyingi kulidhoofisha jitihada za watu kama Diokletiani, Maliki wa Roma ambaye aliagiza nakala zote za Maandiko ziharibiwe mwaka wa 303 W.K. Kulikuwa na mashambulizi mengi dhidi ya Neno la Mungu na dhidi  ya wale waliotafsiri na kulisambaza. Katika karne ya 16, William Tyndale aliamua kutafsiri Biblia kutoka katika Kiebrania na Kigiriki kwenda katika Kiingereza, naye alimwambia hivi msomi mmoja: “Ikiwa Mungu ataniruhusu niishi, baada ya muda mfupi nitamfanya mvulana anayekokota plau (jembe la kulimia) ajue Maandiko kuliko wewe.” Tyndale alilazimika kukimbia kutoka Uingereza kwenda bara la Ulaya ili afanye kazi yake ya kutafsiri na kuchapisha. Licha ya kampeni ya viongozi wa dini ya kuchoma Biblia zote ambazo walipata, nakala za Biblia zilianza kusambaa kwa kiwango kikubwa. Mwishowe, Tyndale alisalitiwa, akanyongwa na kuchomwa moto akiwa ametundikwa mtini, lakini tafsiri yake ya Biblia iliendelea kuwepo. Ilitumika sana kutayarisha Biblia ya King James version, ambayo imesambazwa kwa kiwango kikubwa sana.—Soma 2 Timotheo 2:9.

13. Uchunguzi wa hati za kale unathibitisha nini?

¹³ Baadhi ya nakala za zamani za Biblia zina makosa na tofauti ndogo ndogo. Hata hivyo, wasomi wa Biblia wamelinganisha na kuchunguza kwa makini maelfu ya vipande vya hati, maandishi, na tafsiri za zamani. Uchunguzi huo umethibitisha uhalali wa maandiko mengi ya Biblia. Mistari michache ambayo kwa kadiri fulani haieleweki vizuri, haibadili ujumbe wa msingi wa Biblia. Uchunguzi wa hati za kale unawathibitishia wanafunzi wanyofu wa Biblia kwamba tuna ujumbe uleule ambao Yehova aliwaongoza waandikaji wa Biblia waandike.—Isa. 40:8. *

14. Ujumbe wa Biblia umesambazwa kwa kiwango gani?

¹⁴ Licha ya upinzani mkali kutoka kwa maadui, Yehova amehakikisha kwamba Neno lake limetafsiriwa zaidi kuliko kitabu kingine chochote katika historia. Hata wakati ambapo watu wana imani kidogo au hawamwamini Mungu, Biblia ndicho kitabu kinachonunuliwa zaidi, na sasa inapatikana ikiwa nzima au kwa sehemu katika lugha zaidi ya 2,800. Hakuna kitabu kingine kinachopatikana na kusambazwa kwa wingi kama Biblia! Baadhi ya tafsiri za Biblia hazieleweki vizuri au hazitegemeki sana. Hata hivyo, inawezekana kujifunza ujumbe wa msingi wa Biblia wa tumaini na wokovu katika karibu tafsiri zote za Biblia.

15. (a) Tengenezo letu limeshindaje kizuizi cha lugha? (b) Kwa nini machapisho yetu huandikwa kwanza katika Kiingereza?

¹⁵ Mwanzoni mwa karne iliyopita, wanafunzi wenye bidii wa Neno la Mungu walipowekwa rasmi kuwa “mtumwa mwaminifu na mwenye busara,” walitumia zaidi Kiingereza kuwasiliana na ‘watumishi wa nyumbani.’ (Mt. 24:45) “Mtumwa” huyo amehakikisha kwamba chakula cha kiroho kinapatikana  katika lugha nyingi zaidi, na kufikia sasa kinapatikana katika lugha zaidi ya 700. Kama vile Kigiriki cha kawaida au Koine katika karne ya kwanza, Kiingereza ni lugha inayotumika sana katika biashara na elimu. Hivyo, machapisho yetu huandikwa kwanza katika Kiingereza na kisha kutafsiriwa katika lugha nyingine.

16, 17. (a) Watu wa Mungu waliona uhitaji gani? (b) Walifanya nini ili kutimiza uhitaji huo? (c) Ndugu Knorr alikuwa na tamaa gani Tafsiri ya Ulimwengu Mpya ilipotolewa mwaka wa 1950?

¹⁶ Biblia ndiyo msingi wa chakula cha kiroho. Katikati ya karne ya 20, King James Version ya mwaka wa 1611, ndiyo Biblia ya Kiingereza iliyokuwa ikitumiwa zaidi. Hata hivyo, Biblia hiyo ilitumia lugha iliyopitwa na wakati. Pia, jina la Mungu lilipatikana katika mistari michache tu ilhali jina hilo linapatikana mara elfu kadhaa katika hati za kale za Biblia. Tafsiri hiyo ilikuwa na makosa fulani ya utafsiri na mistari ambayo haipatikani katika hati za kale zinazoaminika zaidi. Tafsiri nyingine za Biblia za Kiingereza zilikuwa na kasoro pia.

¹⁷ Kulikuwa na uhitaji wa Biblia ambayo ingewasilisha kwa usahihi mawazo ya awali kwa kutumia lugha ya kisasa. Hivyo, Halmashauri ya Kutafsiri Biblia ya Ulimwengu Mpya ikaundwa, na kwa muda wa miaka kumi, kuanzia mwaka wa 1950 hadi 1960, tafsiri yao ilitolewa katika mabuku sita. Alipokuwa akitoa buku la kwanza mnamo Agosti 2, 1950, Ndugu N. H. Knorr aliwaambia hivi wahudhuriaji wa kusanyiko: “Kumekuwa na uhitaji mkubwa wa tafsiri inayotumia lugha ya kisasa, inayopatana na kweli zinazofunuliwa, na inayotupatia msingi wa kuelewa zaidi kweli kwa kuwasilisha kwa uaminifu ujumbe wa awali; tafsiri inayoeleweka kwa wasomaji wa kisasa kama tu maandishi ya awali ya wanafunzi wa Kristo yalivyoeleweka kwa watu wa kawaida na wa hali ya chini wa wakati huo.” Ndugu Knorr alitamani tafsiri hiyo iwasaidie mamilioni ya watu kupata msaada wa kiroho.

18. Ni maamuzi gani ambayo yameongeza kasi ya kutafsiriwa kwa Biblia?

¹⁸ Tamaa ya Ndugu Knorr ilitimizwa kwa njia ya pekee mwaka wa 1963, Tafsiri ya Ulimwengu Mpya ya Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo ilipotolewa katika lugha sita zaidi, yaani, Kifaransa, Kihispania, Kiholanzi, Kiitaliano, Kijerumani, na Kireno. Mwaka wa 1989, Baraza Linaloongoza la Mashahidi wa Yehova lilianzisha idara katika makao makuu ambayo ingesaidia kazi ya kutafsiriwa kwa Biblia. Kisha mwaka 2005, kazi ya kutafsiri Biblia ilipewa kipaumbele katika lugha ambazo gazeti la Mnara wa Mlinzi linapatikana. Kwa sababu hiyo, Tafsiri ya Ulimwengu Mpya sasa inapatikana ikiwa nzima au kwa sehemu katika lugha zaidi ya 130.

19. Kulikuwa na tukio gani la kihistoria mwaka 2013? Tutazungumzia nini katika makala inayofuata?

¹⁹ Kadiri wakati ulivyopita, ilionekana wazi kwamba toleo la Kiingereza la Tafsiri ya Ulimwengu Mpya lilihitaji kuboreshwa ili kwenda sambamba na mabadiliko ya lugha ya Kiingereza. Mwisho juma wa Oktoba 5 na 6, 2013, watu 1,413,676 katika nchi 31 walihudhuria au kuunganishwa katika mkutano wa 129 wa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Wote walisisimka mshiriki wa Baraza Linaloongoza alipotangaza kutolewa kwa Biblia ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya toleo la mwaka 2013 katika Kiingereza. Wengi walitokwa na machozi wakaribishaji walipokuwa wakigawanya Biblia hiyo kwa wahudhuriaji. Maandiko yalipokuwa yakisomwa katika Biblia hiyo, wahudhuriaji waligundua kwamba Neno la Mungu limetafsiriwa kwa njia bora kabisa. Makala inayofuata itaeleza mambo mbalimbali kuhusu tafsiri hiyo, na vilevile kutafsiriwa kwa Biblia hiyo katika lugha nyingine.