Siri ya Furaha ya Familia

Kuwatayarisha Vijana kwa Ajili ya Maisha ya Utu Uzima

“Hapo awali, nilifurahia kuzungumza na wanangu. Walinisikiliza kwa makini, na walifanya mara moja mambo niliyowaomba wafanye. Lakini kwa kuwa sasa wamebalehe, tunazozana kuhusu kila jambo. Hata hawafurahii mpango wetu wa ibada. Wanauliza: ‘Ni lazima tuzungumzie Biblia?’ Kabla ya wanangu kubalehe, sikufikiri kamwe kwamba tatizo hili lingeipata familia yangu—hata nilipoona familia nyingine zikiwa na tatizo hilo.”—Reggie. *

JE, UNA mtoto anayebalehe? Ikiwa ndivyo, unashuhudia kipindi chenye kuvutia sana katika maisha yake. Hicho kinaweza pia kuwa kipindi chenye kuhangaisha sana. Je, umejionea mambo yafuatayo?

▪ Mwana wako alipokuwa mdogo, alikuwa kama mashua iliyofungwa kwenye gati, yaani, wewe. Sasa kwa kuwa amebalehe, ameanza kuvuta ile kamba ili kuachilia mashua iende, na unahisi kwamba hujakaribishwa kusafiri pamoja naye.

▪ Binti yako alipokuwa mtoto, alikuambia mambo yote. Sasa kwa kuwa amebalehe, amejichagulia marafiki wa kushirikiana nao, na unahisi kwamba umepuuzwa.

Ikiwa unaona hali kama hiyo katika familia yako, usikate kauli haraka-haraka kwamba mtoto wako atakuwa mwasi asiyeweza kubadilika. Basi ni nini kinachoendelea? Ili kujibu swali hilo, hebu tufikirie jinsi kipindi cha kubalehe kilivyo muhimu katika kukomaa kwa mtoto wako.

Kubalehe—Hatua Muhimu

Tangu mtoto azaliwe anahitaji kujifunza kufanya mambo mengi kama vile kutembea, kuongea, kwenda shuleni, na kadhalika. Wazazi wanafurahi mtoto wao anapopiga hatua fulani muhimu. Hatua hiyo ni uthibitisho wa kwamba mtoto wao anakua.

Kipindi cha kubalehe pia ni hatua muhimu, ingawa huenda wazazi fulani wasikifurahie. Wazazi hao wana sababu ya kuhangaika. Kwani, ni baba au mama gani anayeweza kuwa na furaha kumwona mtoto wake aliyekuwa mtiifu akibadilika na kuanza kununa? Hata hivyo, kipindi cha kubalehe ni muhimu sana katika maisha ya mtoto. Kwa njia gani?

Biblia inasema kwamba hatimaye “mwanamume atamwacha baba yake na mama yake.” (Mwanzo 2:24) Kipindi cha kubalehe ni muhimu sana kwa sababu kinamtayarisha mwana au binti yako kwa ajili ya ile siku yenye furaha na huzuni ambayo ataondoka nyumbani. Siku hiyo, mtoto wako anapaswa kuwa na uwezo wa kusema hivi kama mtume Paulo: “Nilipokuwa mtoto, nilikuwa nikisema kama mtoto, nikifikiri kama mtoto, nikiwaza kama mtoto; lakini kwa kuwa sasa nimekuwa mtu mzima, nimeziondolea mbali tabia za mtoto.”—1 Wakorintho 13:11.

 Hivyo ndivyo mwana au binti yako anavyofanya wakati wa kubalehe—anaacha tabia za mtoto na kujizoeza kuwa mtu mzima mwenye kutegemeka, mwenye kujitegemea, na aliyekomaa kiasi cha kuondoka nyumbani. Kitabu kimoja kinafafanua kubalehe kuwa kipindi cha kujitayarisha kuwaaga wazazi.

Kwa kweli, sasa huenda ukawa na shaka unapofikiria kwamba mwana au binti yako “mdogo” ataanza kujitegemea. Huenda ukauliza:

▪ “Ikiwa mwana wangu hatimizi majukumu madogo-madogo nyumbani, ataweza jinsi gani kujitunza au hata kutunza familia?”

▪ “Ikiwa binti yangu hawezi kutegemeka kurudi nyumbani wakati tuliokubaliana, ataweza jinsi gani kufuata ratiba ya kazi?”

Ikiwa una mahangaiko kama hayo, kumbuka kwamba uhuru wa mwana wako si kama mlango ambao anapita tu kuingia mahali fulani, bali ni kama barabara anayotembea, na inachukua miaka kadhaa kufika anakoenda. Kufikia sasa unajua kutokana na mambo ambayo umejionea kwamba “ujinga umefungwa pamoja na moyo wa mvulana”—au msichana.—Methali 22:15.

Hata hivyo, ukimwongoza mtoto wako vizuri, atakuwa mtu mzima mwenye kutegemeka ambaye ‘nguvu zake za ufahamu zimezoezwa kutofautisha yaliyo sawa na yaliyo makosa pia.’—Waebrania 5:14.

Siri ya Kufaulu

Ili kumtayarisha mtoto wako anayebalehe kuwa mtu mzima, unahitaji kumsaidia asitawishe ‘nguvu zake za kufikiri’ ili yeye mwenyewe awe na uwezo wa kujifanyia maamuzi mazuri. (Waroma 12:1, 2) Kanuni za Biblia zinazofuata zitakusaidia kufanya hivyo.

Wafilipi 4:5: “Usawaziko wenu na ujulikane.” Tuseme kijana wako anayebalehe anakuomba ruhusa ya kukawia kurudi nyumbani. Unakataa mara moja. Naye analalamika, “Unanitendea kama mtoto mdogo!” Kabla ya kumjibu kwamba anatenda kama mtoto, fikiria jambo hili: Mara nyingi vijana wanaobalehe wanataka uhuru mwingi zaidi kuliko wanavyostahili, wazazi nao huenda wakawapa uhuru mdogo zaidi kuliko wanavyostahili. Je, unaweza kumpa uhuru zaidi mara kwa mara? Jaribu kufikiria maoni ya kijana wako.

JARIBU KUFANYA HIVI: Andika jambo moja au mawili unayoweza kumruhusu kijana wako anayebalehe awe na uhuru zaidi wa kuyafanya. Mweleze kwamba unampa uhuru huo uone jinsi atakavyoutumia. Akiutumia vizuri, utampa uhuru zaidi, lakini asipoutumia vizuri utamnyima uhuru huo.—Mathayo 25:21.

Wakolosai 3:21: “Ninyi akina baba, msiwachokoze watoto wenu, wasije wakakata tamaa.”—UV. Baadhi ya wazazi wanamwekea kijana wao anayebalehe sheria nyingi mno. Ili afanye mambo wanayotaka, wanamchunga sana. Wanamchagulia marafiki na kusikiliza kisiri anapozungumza kwa simu. Lakini mara nyingi mbinu hizo hazifaulu. Kumwekea sheria nyingi mno kunaweza kumfanya atake kutoroka; kuwachambua marafiki wake kila wakati kunaweza kumfanya awapende hata zaidi; kusikiliza kisiri anapozungumza kwa simu kunaweza kumfanya atafute njia nyingine za kuzungumza na marafiki wake bila wewe kujua. Yawezekana kwamba kadiri unavyojaribu kumdhibiti, ndivyo anavyozidi kukuponyoka. Ikiwa kijana wako hatajifunza kujifanyia maamuzi akiwa nyumbani, ataweza jinsi gani kufanya maamuzi atakapoondoka nyumbani?

JARIBU KUFANYA HIVI: Wakati unapozungumza na kijana wako anayebalehe kuhusu jambo fulani linalokuhangaisha, msaidie kuona jinsi maamuzi yake yanavyoweza kuboresha au kuharibu sifa zake. Kwa mfano, badala ya kuwachambua marafiki wake, muulize: “Unaonaje kama [taja jina] angekamatwa kwa sababu ya kuvunja sheria? Jambo hilo lingekuletea sifa gani?” Msaidie kijana wako aelewe jinsi maamuzi anayofanya yanavyoweza kumletea sifa nzuri au mbaya.—Methali 11:17, 22; 20:11.

 Waefeso 6:4: “Msiwe mkiwakasirisha watoto wenu, bali endeleeni kuwalea katika nidhamu na mwongozo wa akilini wa Yehova.” Usemi “mwongozo wa akilini” unamaanisha zaidi ya kumpasha mtoto habari tu. Unamaanisha kumfundisha kwa njia inayogusa dhamiri na kumfanya atende kupatana na mambo anayojifunza. Jambo hilo ni muhimu hasa mtoto wako anapobalehe. Baba anayeitwa Andre anasema: “Kadiri watoto wako wanavyokomaa, ndivyo unavyohitaji kubadili njia yako ya kufundisha, na kujaribu kuwaeleza sababu ya kufanya jambo.”—2 Timotheo 3:14.

JARIBU KUFANYA HIVI: Tatizo linapotokea, jaribu kuchukua mahali pa kijana wako naye achukue mahali pako. Muulize angekupa shauri gani kama ungekuwa mtoto wake. Mwombe afanye utafiti na kukupa sababu zinazounga mkono au kupinga maoni yake. Zungumzia jambo hilo tena baada ya juma moja.

Wagalatia 6:7: “Lolote lile analopanda mtu, atavuna hilo pia.” Mtoto anaweza kufundishwa kwa kuadhibiwa—labda kwa kutomruhusu afanye jambo fulani analopenda. Kuhusiana na kijana anayebalehe, ingefaa umsaidie afikirie zaidi matokeo ya matendo yake.—Methali 6:27.

JARIBU KUFANYA HIVI: Usimsaidie kijana wako kulipa madeni yake au kumtetea kwa mwalimu wake anapoanguka mtihani. Mwache akabiliane na matokeo ya matendo yake, na hatasahau haraka.

Ukiwa mzazi, yaelekea ungetamani kipindi cha kubalehe kipite haraka bila matatizo, na mtoto wako akomae na kuwa mtu mzima. Lakini ni vigumu kipindi hicho kupita bila matatizo. Hata hivyo, kipindi cha kubalehe kinakupa nafasi nzuri sana ya “[kumlea] mvulana kulingana na njia inayomfaa.” (Methali 22:6) Kanuni za Biblia ni msingi thabiti wa kujengea familia yenye furaha.

[Maelezo ya chini]

JIULIZE . . .

Wakati kijana wangu anayebalehe atakapoondoka nyumbani, je, atakuwa na uwezo wa kufanya mambo yanayofuata?

▪ kuwa na ratiba nzuri ya utendaji wa kiroho

▪ kufanya maamuzi yanayofaa

▪ kuwasiliana na wengine vizuri

▪ kutunza afya yake

▪ kutumia pesa vizuri

▪ kusafisha na kudumisha nyumba ikiwa katika hali nzuri

▪ kufanya mambo bila kuambiwa

[Picha katika ukurasa wa 12]

Ikiwa kijana wako amekuwa mwenye kutegemeka, unaweza kumpa uhuru zaidi?