1, 2. Hazavao fa raha fanjaka nimein’Andrianagnahare ty Baiboly.

FA NAHAZO raha soa boake amy ty ragne’o maifitse azo vao rehe? Va’e nilialia avao rehe naho fa nahazo aze sady falefale. Mpilongo sarotse nareo kanao nagnomey raha soa azo reke. Nisaora’o i raha nimei’ey fa izay ty ahafantara’o tie teà’e vata’e rehe.

² Isaorantikagne ty Andrianagnahare fa nagnomey antikagne ty Baiboly. Mirehake ty raha mbe lia’e tsy nitreantikagne o boke tsy misy hoe’e iohoe. Rehafegne ao ty namboaragne ty lagnitse feno vasiagne, ty tane toy naho ty lahilahy vaho ty ampela voaloha’e. Misy fanoroagne maro ty agnate Baiboly ao hagnampeagne antikagne hiatreke ty raha manahiragne naho ze raha mampinekoneko. Hazavae’e ka ty hiavia ze raha nisafirien’Andrianagnahare naho ty hagnasoa’e ty fiaignagne an-tane etoy. Raha fanjaka tsy misy hoe’e nimeigne antikagne vata’e ty Baiboly!

3. Inogne ty anto’e nagnomea i Jehovah antikagne ty Baiboly sady nagninogne zay ro mahafale?

³ Raha soa tsy misy hoe’e vata’e ty Baiboly fa mirehake ty miomba i nagnomey azey, tsy ia zay fa i Jehovah Andrianagnahare. Teà’e hahafantatse aze soa tikagne kanao nimea’e ty Baiboly. Magnampe azo hiharine i Jehovah vata’e ty Baiboly.

4. Inogne ty mampiambake ty fiparitaha ty Baiboly?

 ⁴ Managne Baiboly vao rehe? Maro ka ty ndaty managne aze. Fa misy amy ty firehake losotse ty 2 600 ty Baiboly feno ndra ty agnila’e. Fa mihoatse ty 90 isan-jato ty ndaty an-tane toy ty toko’e hanagne aze. Fa losotse ty tapetrisa raike ty Baiboly zaraegne isake heregnandro. Mihoatse ty agnarivo tapetrisa’e ty Baiboly fa nivita voatse ndra ie iaby zay ndra ty agnila’e. Tsy misy hoe’e vata’e ty Baiboly.

5. Inogne ty dika tihoe tie “boake amy ty hery ty fagnahy masin’Andrianagnahare” ty Baiboly?

⁵ “Boake amy ty hery ty fagnahy masin’Andrianagnahare” ka ty Baiboly. (Vakio 2 Timoty 3:16.) Ty vatan-tegna ty Baiboly ro mirehake tie: “Andrianagnahare ro nampirehake o ndatio, amy ze nitariha i fagnahy masigney aze.” (2 Petera 1:21) Inogne ty dika izay? Intoy misy ohatse: Misy rangahe raike mampanoratse ty ana’e taratasy. Ty heve’e naho ze raha nampanorate’e avao ty agnate i taratasỳ ao. I rangahey ty tompo i taratasỳ, fa tsy i ana’e nanoratse azey. Manahake izay ka ty Baiboly. Ty hafats’Andrianagnahare ty trea ao fa tsy ty heve ze ndaty nanoratse aze. Izay ty maha “saontsin’Andrianagnahare” vata’e ty Baiboly.—1 Tesalonianina 2:13.

6, 7. Akore ty agnazava’o fa tsy mifanipake ty raha rehafe ty Baiboly sady mahaveregne?

⁶ Tagnate ty 1 600 taogne ty nanoratagne ty Baiboly. Tsy nitovy ty taogne niveloma ty ndaty mpanoratse Baiboly sady sambe nanagne ty fiveloma’e iareo. Ty ila’e mpambole, mpamitagne, mpiarake agnondry. Ty ila’e ka mpitoky, zizy, mpanjaka. Fa i Lioka mpanoratse Fitaliliantsoa ro dokotera. Ndra tie sambe managne ty karaza’e iareo mpanoratse aze, le tsy mifanipake ty raha rehafe ty Baiboly, boake amboaloha’e hatrake am-para’e. *

⁷ Mirehake ty nifotora ty raha mahaore o ndatio ty boke voaloha’e agnate Baiboly ao. Ty boke fara’e ka mirehake fa haheregne paradisa indraike ty tane toy. Raha niseho tagnate ty agnarivo taogne ty raha rehafe ty Baiboly faie sambe mifandrambe amy ty raha nisafirien’Andrianagnahare iaby. Mahaveregne fa tsy mifanipake ty raha rehafe’e. Izay ty ahafantaragne fa boake aman’Andrianagnahare vata’e ty Baiboly.

8. Inogne ty ohatse magnamaregne fa mifanandrife amy ty raha rehafe o mpahay siansao ty raha rehafe ty Baiboly?

⁸ Mifanandrife amy ty raha rehafe o mpahay siansao ty raha rehafe ty Baiboly. Misy raha rehafe’e tsy nifanta o ndatio aniany naho tsy le tan-kaelà’e atoy. Trea amy Levitikosy ao ty lily nimeigne o Isiraelitao mba tsy hampifindra ty aretegne amy ty ndaty salama. Faie ty ndaty nagnodidigne iareo mbe tsy nahafantatse ty miomba izay. Nanan-kevetse diso miomba ty tane toy ka o ndatio tamy izay. Maregne ka ty raha rehafe ty Baiboly fa ‘tsy misy raha ihantogna’e ty tane’ toy. (Joba 26:7) Tsy boke miomba ty siansa ty Baiboly, faie mifanandrife amy ty raha rehafe o mpahay siansao ty raha rehafe’e. Tsy izay ka vao ty ahafantaragne fa boake aman’Andrianagnahare vata’e ty Baiboly?

9. a) Akore ty ahafantaragne fa maregne naho atokisagne ty raha tantarae ty Baiboly? b) Akore ty heve’o naho fa nahafantatse fa maregne ty raha nisorate ze mpanoratse Baiboly?

 ⁹ Mifanandrife amy ty raha rehafe ty mpahay tantara ka ty raha rehafe ty Baiboly. Le pote’e tsikiraike ty raha tantarae’e. Tsy ty agnara i ndatỳ avao ty trea ao fa tognone’e hatra amy ty razambei’e iaby. * Tsy rehafe o ndaty mpahay tantarao ty raha raty amy ty tane misy aze. Faie tsy nanao izay ty mpanoratse Baiboly fa nirehake ty maregne sady nitantara ty hadisoa’e naho ty hadisoa ty tane nisy aze. Trea amy ty boke i Nomery nisorate i Mosesy fa nanao hadisoagne reke, le nanaregne mafe. (Nomery 20:2-12) Tsy mirehake ty maregne manahake izay ty boke nisorate o ndaty mpanao tantarao. Mifanipake amy izay ty Baiboly fa boake aman’Andrianagnahare.

10. Inogne ty anto’e tsy toko’e hilatsàntikagne naho hay orihegne ty raha rehafe ty Baiboly?

¹⁰ “Soa hampianaragne, hanoroagne, hagnarenagne ze diso” ty Baiboly, fa boake aman’Andrianagnahare. (2 Timoty 3:16) Hay orihegne ze raha rehafe’e. Izay ty ahatreavagne fa mahafantatse soa o ndatio ty nampanoratse aze. Tsy toko’e hilatsàgne zay fa boake amy i Jehovah Andrianagnahare namboatse antikagne ty Baiboly! Mahafantatse soa ty eretserentikagne naho ty fontikagne mihoatse antikagne ty Jehovah. Hai’e ka ze raha hahasambatse antikagne naho ze raha tsy toko’e hanoentikagne.

11, 12. a) Inogne iaby ty raha rineha i Jesosy tamy ty Torizaka Tambone Vohitsey nanoe’e? b) Inogne ka ty fanoroagne ila’e hay orihegne agnate Baiboly ao sady inogne ty mahavy ty toroheve’e tsy mete lany date?

¹¹ Dineho ty raha rineha i Jesosy tamy ty Torizaka Tambone Vohitsey nanoe’e. Amy Matio toko faha-5 hatrake amy  faha-7 ao ty misy aze. Nagnanatse raha fanjaka tsy nisy hoe’e reke tamy izay. Nampianatse ty toko’e hatao mba hahasambatse naho ty handaminagne tsy fifankahaiagne reke. Nampianatse ty ndaty hivavake ka reke sady nagnazava ty hindesagne ty vara amam-panagnagne. Mbe tsy lany date naho hay orihegne o reha i Jesosy rehoe hatrake amy izao.

¹² Manoro ze hahasoa ty keleiagne naho ty hatao naho fa miasa sady ty hahasoa filongoagne azo amy ty ndaty hafa ty  Baiboly. Toko’e hagnorike ty fanoroa’e iaby ze kila ndaty fa mahasoa ty torohevetse agnate’e ao. Naho boriboriegne ty hilala rehafe’e, le maregne ty saontsin’Andrianagnahare nampanorate’e Isaia mpitoky manao tihoe: “Izaho Jehovah ro Andrianagnahare’o sady magnanatse azo hahatreava’o hasoa.”—Isaia 48:17.

13. Inogne iaby ty raha nampanorate i Jehovah Isaia mpitoky fa hanjò i Babylona?

¹³ Maro ty raha nitokie ty Baiboly sady fa niavy eo iaby ty ankamaroa’e. Misy ohatse toy. Nampirehafe i Jehovah ty Isaia mpitoky fa horavagne ty tanàgne atao tihoe Babylona. (Isaia 13:19; 14:22, 23) Pinote’e tsikiraike ty hatao handreseagne i tanàgney. Hanao ze hampisìke i rano bey nagnodidigne i Babylonay i maramila rey sady hizilike avao fa tsy hisy raha hitàgne aze. Tsy izay avao. Mbe nirehafe i Isaia ka ty agnara ty mpanjaka handrese i Babylona. I Kyrosy ty agnara’e.—Vakio Isaia 44:27–45:2.

14, 15. Akore ty niavia ze raha nitokie Isaia miomba i Babylona?

¹⁴ Roanjato taogne tafara atoy, le nisy maramila nitobe ty tagnila i tanàgne Babylona eo, tamy ty hale ty 5 Okotobera 539 T.K. * Fanta’o vao tie ia ty nitarike iareo? I Kyrosy mpanjaka perisiana. Fa nanomboke hoavy eo amy izay i raha mahaveregne nitokiegney. Faie vao, le toe tsy hisy raha hitàgne aze vata’e ty ry Kyrosy naho fa hizilike a Babylona ao?

¹⁵ Nisy fete bey ty ta Babylona ao tamo o halegne iohoe, faie tsy natahotse iareo fa nifahetse manda abo bey i tanàgney. Nahiratse ty Kyrosy, le natsile’e lalan-kafa i ranoy. Naho fa nihay tsahegne i ranoy, le nandeha mbamy i manday mbeo i maramila’e rey. Akore ty niziliha iareo ta Babylona ao? Tsy fantatse ty anto’e fa nengà iareo nitagnatagna avao i lalambeigney tamo o halegne iohoe!

16. a) Inogne ty raha nirehafe Isaia fa hiafarà i Babylona? b) Niavy eo iaby vao ze raha nitokie Isaia miomba i Babylona? Hazavao.

 ¹⁶ Izao ty hiafarà i Babylona: “Tsy hitobohagne sasa reke sady tsy hisy toeragne ho aze sasa hatrake amy ty zafeafe’e. Tsy hisy Arabo hamboatse tragno paralay sasa ty agne sady tsy hisy mpiarake agnondry hamboatse tanàn’agnondry ty agne.” (Isaia 13:20) Izao ty teà izay ho rehafegne, tsy vita tie ho rese avao ty Babylona fa le lia’e tsy hitobohagne sasa. Toe maregne vata’e zay fa tsy nisy poke ty raha nitokiegne miomba i Babylona. Tsy misy ndaty mitoboke ty amy i tanàgne Babylona talohay agne amy hinane zao. Eo amy ty 80 kilometatse atimo ty tanàgne atao tihoe Bagdad a Irak agne ty misy aze. Maregne vata’e ty raha nampirehafe i Jehovah Isaia tihoe tie: “Famafa mampibaibay ty hamafako aze.”—Isaia 14:22, 23. *

17. Inogne ty anto’e irehafantikagne fa magnamafe finoagne ty fahafantaragne fa avy eo iaby ze raha tokie ty Baiboly?

¹⁷ Magnamafe finoagne ty mahafantatse fa maregne iaby ze raha tokie ty Baiboly, sa tsy maregne zay? Naho  nagnatò ty fampitamà’e taloha ty Jehovah, le hagnatò ty fampitamà’e hagnova ty tane toy ho paradisa. (Vakio Nomery 23:19.) Mitamà tikagne fa hahazo ty “havelogne nainai’e nampitamaen’Andrianagnahare tsy mahay mandagnitse, sady fa ela bey ty nampitamà’e aze.”—Titosy 1:2. *

18. Akore ty nirehafa i apositoly Paoly “ty saontsin’Andrianagnahare”?

¹⁸ Nianarantikagne tatoagne fa tsy misy hoe’e vata’e ty Baiboly. Tsy mifanipake ty raha rehafe’e sady mifanandrife amy ty raha rehafe ty mpahay siansa naho ty mpahay tantara. Feno hilala hay orihegne sady maregne ty raha tokie’e. Mbe misy anto’e hafa ka mahasoa aze. Hoe ty apositoly Paoly: “Velogne naho mahery ty saontsin’Andrianagnahare, eka masiogne ambone ty fibira sambe lela’e sady mitomboke, le  mahay magnambake ty ambone atoagne naho ty agnate fo ao vaho mampisarake ty fiforetan-taolagne naho ty tsoke (ndra trike), le mahay mamantatse ty raha eretserete ty fo naho ty raha safirie’e.”—Hebreo 4:12.

19, 20. a) Akore ty agnampea ty Baiboly azo handineke ty vata’o? b) Akore ty anoroa’o fa teà’o vata’e ty Baiboly?

¹⁹ Naho ihe ro mamaky ty ‘saontsin’Andrianagnahare’ ndra ty hafatse agnate Baiboly ao, le hihasoa ty fiaigna’o. Magnampe amy ty fandinehagne ty vatantikagne ty Baiboly. Va’e hirehake tikagne tie tea an’Andrianagnahare, faie ty fagnorihagne ze fagnanaragne agnate ty Saontsi’e ao ty hahatreavagne ze agnate saintikagne ao naho ze agnate fontikagne ao.

²⁰ Boake aman’Andrianagnahare vata’e ty Baiboly, le toko’e ho vakiegne naho hianaragne sady ho teàgne. Teà’o vata’e o boke nimein’Andrianagnahare iohoe naho tsy ajano’o ty fianaragne aze. Izay avao ty hahafantara’o ty raha safirien’Andrianagnahare amo o ndatio. Hianarantikagne amy ty toko manonjohy itoy o safirin’Andrianagnahare iohoe naho ty hiavia’e.