1, 2. (ሀ) ሎሚ ኣብ ዓዲ ጓና ዘለዉ ሰባት እንታይ ብድሆታት እዩ ዜጋጥሞም፧ (ኣብ መእተዊ ዘላ ስእሊ ርአ።) (ለ) ሃዋርያ ጳውሎስ እንታይ መዘኻኸሪ እዩ ሂቡ፧ እዚኸ እንታይ ሕቶታት የበግስ፧

ልዕሊ 30 ዓመት ይገብር፡ ኦሴ ^[1] ኻብ ጋና ናብ ኤውሮጳ ኸደ። ኦሴ ኣብቲ ግዜ እቲ ናይ የሆዋ ምስክር ኣይነበረን። ዝዀነ ዀይኑ፡ ከምዚ ኢሉ ተዘክሮኡ ይገልጽ፦ “ነዊሕ ከይጸናሕኩ፡ ብዛዕባይ ዚዓጥጦ ሰብ ከም ዘየልቦ ተረዲኡኒ። እቲ ክሊማ እውን ከቢዱኒ ነይሩ። ካብ መዓርፎ ነፈርቲ ምስ ወጻእኩ እሞ ኣብ ህይወተይ ንፈለማ ግዜ ነቲ ቝሪ ምስ ጠዓምክዎ፡ ክበኪ ጀሚረ።” ኦሴ ናይ ቋንቋ ሽግር ስለ ዝነበሮ፡ ንልዕሊ ዓመት ጥዑይ ስራሕ ኣይረኸበን። ካብ ቤተ ሰቡ ኣመና ስለ ዝረሓቐ ድማ፡ ጽምዋ ይስምዖ ነይሩ፡ ዓዱ እውን ይናፍቕ ነይሩ።

² ንስኻ ኣብ ተመሳሳሊ ዅነታት እንተ ትኸውን፡ ካልኦት እንታይ ኪገብሩልካ ኸም እትደሊ እሞ ሕስብ ኣብሎ። ዜግነትካ ወይ ሕብሪ ቘርበትካ ብዘየገድስ፡ ኣብ ኣዳራሽ መንግስቲ ኣምላኽ ጽቡቕ ኣቀባብላ ኺግበረልካዶ ኣይምደለኻን፧ መጽሓፍ ቅዱስ ንናይ ሓቂ ክርስትያናት፡ “ምቕባል ኣጋይሽ ኣይትረስዑ” ኢሉ ይምሕጸኖም እዩ። (እብ. 13:2) እታ ኣብዚ “ምቕባል ኣጋይሽ” ተባሂላ ተተርጒማ ዘላ በዅሪ ቓል፡ “ለውሃት ንጓኖት” ዚብል ትርጉም ኣለዋ። ስለዚ፡ ነዚ ዚስዕብ ሕቶታት እስከ ንሕሰበሉ፦ የሆዋ ንጓኖት  ወይ ንኣጋይሽ ብኸመይ እዩ ዚርእዮም፧ ብዛዕባ ጓኖት ወይ ኣጋይሽ ዘሎና ኣረኣእያ ኸነዐሪ ዜድልየና ስለምንታይ ኪኸውን ይኽእል፧ እቶም ካብ ካልእ ዓዲ ዝመጹ ሰባት ኣብ ጉባኤና ኸይጋየሹ ብኸመይ ክንሕግዞም ንኽእል፧

3, 4. ብመሰረት ዘጸኣት 23:9፡ ጥንታውያን ህዝቢ ኣምላኽ ንጓኖት ብኸመይ ኪሕዝዎም እዮም ትጽቢት ዚግበረሎም ነይሩ፧ ስለምንታይከ፧

³ የሆዋ ንህዝቡ ኻብ ግብጺ ምስ ኣውጽኦም፡ ነቶም ምሳታቶም ዝወጹ እስራኤላውያን ዘይኰኑ ብዙሓት ህዝቢ ፍሉይ ሓልዮት ዜርኢ ሕግታት ሂብዎም እዩ። (ዘጸ. 12:38, 49፣ 22:21) ጓኖት መብዛሕትኡ ግዜ ጽጉማት ስለ ዝዀኑ፡ የሆዋ ብፍቕሪ ተደሪኹ መሰናድዎታት ገይሩሎም እዩ። መሰል ቅረማ ሓደ ኻብዚ መሰናድዎ እዚ እዩ ነይሩ።—ዘሌ. 19:9, 10።

⁴ የሆዋ ንእስራኤላውያን፡ ንጓኖት ኬኽብሩ ኣብ ክንዲ ዚእዝዞም፡ ከም ዚድንግጹሎም ኪገብር እዩ ጽዒሩ። (ዘጸኣት 23:9 ኣንብብ።) “ጓና ምዃን ከመይ ከም ዝዀነ” ይፈልጡ ነይሮም እዮም። እብራውያን ኣብ ትሕቲ ባርነት ቅድሚ ምእታዎም፡ ግብጻውያን ብሰንኪ ዓሌታዊ ሓበንን ሃይማኖታዊ ጽልእን ይፍንፍንዎም ነይሮም ኪዀኑ ይኽእሉ እዮም። (ዘፍ. 43:32፣ 46:34፣ ዘጸ. 1:11-14) እስራኤላውያን፡ ጓኖት ኰይኖም መሪር ህይወት እኳ እንተ ኣሕለፉ፡ የሆዋ ግና ንጓና “ኸም ወዲ ዓዲ” ገይሮም ኪሕዝዎም እዩ ዚጽበዮም ነይሩ።—ዘሌ. 19:33, 34።

5. ነቲ የሆዋ ብዛዕባ ጓኖት ዘለዎ ሓልዮት ከነንጸባርቕ ዚሕግዘና እንታይ እዩ፧

⁵ ሎሚ እውን የሆዋ ብዛዕባ እቶም ኣብ ጉባኤታትና ዚእከቡ ጓኖት ሰባት ብማዕረ ኸም ዚሓሊ ርግጸኛታት ክንከውን ንኽእል ኢና። (ዘዳ. 10:17-19፣ ሚል. 3:5, 6) ብዛዕባ እቲ ዜጋጥሞም ብድሆታት ምስ እንሓስብ፡ ንኣብነት፡ ብዛዕባ እቲ ዜጋጥሞም ሌላን ጕሌላን ናይ ቋንቋ ጸገምን ምስ እነስተንትን፡ ንልውሃሎምን ንድንግጸሎምን ኢና።—1 ጴጥ. 3:8።

6, 7. ኣብ ቀዳማይ ዘመን ዝነበሩ ክርስትያናት ነቲ ሱር ዝሰደደ ኣሉታዊ ኣረኣእያኦም ከም ዘሰነፍዎ ዜርእየና እንታይ እዩ፧

⁶ ኣብ ቀዳማይ ዘመን ዝነበሩ ኣይሁድ ክርስትያናት ነቲ ዝነበሮም ሱር ዝሰደደ ኣሉታዊ ኣረኣእያ ኼሰንፍዎ ኽኢሎም እዮም። ብጰንጠቈስጠ 33 ድ.ክ.፡ እቶም ኣብ የሩሳሌም ዝነበሩ ክርስትያናት ነቶም ካብ እተፈላለየ ሃገራት ዝመጹ ሓደስቲ ክርስትያናት ከም ኣጋይሽ ተቐቢሎምዎም እዮም። (ግብ. 2:5, 44-47) ኣይሁድ ዝዀኑ ክርስትያናት ብዛዕባ እቶም ካብ ካልኦት ሃገራት ዝመጹ ክርስትያናት ብጾቶም ምሕላዮም፡ “ምቕባል ኣጋይሽ” እንታይ ማለት ምዃኑ ኸም እተረድኦም ዜርኢ እዩ ነይሩ።

⁷ እታ ቐዳመይቲ ክርስትያናዊት ጉባኤ እናዓበየት ምስ ከደት ግና፡ ኣብ መንጎኦም ፍልልይ ተፈጢሩ ነይሩ። ግሪኽኛ ዝቛንቋኦም ኣይሁድ፡ መበለታቶም ብማዕረ ይርኣያ ኸም ዘየለዋ ኣማሪሮም ነይሮም እዮም። (ግብ. 6:1) ነቲ ጕዳይ እቲ ንምድቃስ ከኣ፡ ሃዋርያት ዋላ ሓደ ሸለል ከይብሃል ኢሎም ሸውዓተ ሰብኡት ሸሙ። እቶም ሰብኡት ድማ ኵላቶም ናይ ግሪኽኛ ስማት እዩ ነይርዎም፣ እዚ ድማ ሃዋርያት ነቲ ኣብ መንጎ ቐዳሞት ክርስትያናት ተፈጢሩ ዝነበረ ውጥረት ኪንክዩ ይደልዩ ኸም ዚነበሩ ዝሕብር ኪኸውን ይኽእል እዩ።—ግብ. 6:2-6።

8, 9. (ሀ) ብዛዕባ ኻልእ ዝዓሌቶም ኣሉታዊ ኣረኣእያ ኸም ዘሎና ወይ ብዓሌትና ንሕበን ምዃንና ዚሕብረና እንታይ እዩ፧ (ለ) ካብ ልብና እንታይ ኢና ኽንምሑ ዘሎና፧ (1 ጴጥ. 1:22)

⁸ ንዅላትና በባህልና ዓብዪ ጽልዋ ይገብረልና እዩ። (ሮሜ 12:2) ብዘይካዚ፡ ጐረባብትና፡ መሳርሕትና፡ ወይ መማህርትና፡ ካልእ ዓሌት፡ ቀቢላ፡ ወይ ሕብሪ ቘርበት ንዘለዎም ሰባት ኬቈናጽቡ ንሰምዕ ኢና። በዚ ቔናን ኣረኣእያ ኽሳዕ ክንደይ  ኢና እንጽሎ፧ ሓደ ሰብ ንገሊኡ መዳያት ባህልና እናኣጋነነ ኺዛረብ ወይ ብኻልእ መገዲ ንደቂ ዓድና ኼላግጸሎም ከሎ ምስ እንሰምዕ፡ እንታይ ምላሽ ኢና እንህብ፧

⁹ ሃዋርያ ጴጥሮስ ንእተወሰነ ግዜ ኣይሁድ ብዛዕባ ዘይኰኑ ሰባት ኣሉታዊ ኣረኣእያ ነይርዎ እዩ፣ ነዚ ግና በብቝሩብ ካብ ልቡ ደምሲስዎ እዩ። (ግብ. 10:28, 34, 35፣ ገላ. 2:11-14) ንሕና እውን ኣሉታዊ ኣረኣእያ ኸም ዘሎና ወይ ብዓሌትና ኸም እንሕበን እንተ ተፈሊጡና፡ ካብ ልብና ንምምሓዉ ሓያል ጻዕሪ ኽንገብር ኣሎና። (1 ጴጥሮስ 1:22 ኣንብብ።) ዋላ ሓዴና ድሕነት ከም ዘይግብኣና፡ ኵላትና ዜግነትና ብዘየገድስ ዘይፍጹማት ሰባት ምዃንና ኸነስተንትን ንኽእል ኢና። (ሮሜ 3:9, 10, 21-24) እሞ ደኣ ስለምንታይ ካብ ካልኦት እንበልጽ ኰይኑ ዚስምዓና፧ (1 ቈረ. 4:7) ከምቲ ሃዋርያ ጳውሎስ ዝነበሮ ኣረኣእያ ኺህልወና ኣለዎ፣ ንሱ ነቶም ከምኡ ቕቡኣት ዝነበሩ ክርስትያናት፡ “ኣባላት ቤተ ሰብ ኣምላኽ . . . ኢኹም እምበር፡ ኣጋይሽን ጓኖትን ኣይኰንኩምን” ኢሉ ምዒድዎም ነይሩ እዩ። (ኤፌ. 2:19) ብዛዕባ እቶም ካልእ ዝዓሌቶም ዘሎና ኣሉታዊ ኣረኣእያ ንምውጋድ እንገብሮ ጻዕሪ፡ ብርግጽ ሓድሽ ስብእና ንምልባስ ኪሕግዘና እዩ።—ቈሎ. 3:10, 11።

10, 11. ቦኣዝ ኣብቲ ንሩት እታ ሞኣባዊት ዝሓዘሉ መገዲ፡ ነቲ የሆዋ ብዛዕባ ጓኖት ዘለዎ ኣረኣእያ ዘንጸባረቐ ብኸመይ እዩ፧

¹⁰ ቦኣዝ ኣብቲ ንሩት እታ ሞኣባዊት ዝሓዘሉ መገዲ፡ ነቲ የሆዋ ብዛዕባ ጓኖት ዘለዎ ኣረኣእያ ኣንጸባሪቑ እዩ። ብግዜ ቐውዒ፡ ግራውቱ ኺርኢ ምስ መጸ፡ ነታ ደድሕሪ እቶም ዓጻዶኡ እናቐረመት ብትግሃት እትዕዪ ዝነበረት ጓና ሰበይቲ ኣስተብሂሉላ እዩ። ክትቅርም መሰላ ኽነሱ ፍቓድ ከም ዝሓተተት ምስ ተነግሮ፡ ኣብ መንጎ እንዳእትታት ክትቅርም ፈቐደላ።—ሩት 2:5-7, 15, 16 ኣንብብ።

¹¹ እቲ ኣብ መንጎኦም እተገብረ ዝርርብ ከኣ፡ ቦኣዝ ብዛዕባ ሩትን ብዛዕባ እቲ ኸም ጓና ዝነበራ ጸገማትን ብንጹር ከም ዘተሓሳሰቦ እዩ ዚሕብር። ቅድም ቀዳድም፡ ኣብ ግራውቲ ዚዓይዩ ሰብኡት ምእንቲ ኸየሸግርዋ፡ ምስ ኣግራዱ ኽትለግብ ተማሕጺንዋ እዩ። ማዕረ እቶም ሰብ ውዕለት ድማ እኹል ምግብን ማይን ከም እትረክብ ገይሩ እዩ። ኣብ ርእሲ እዚ፡ ቦኣዝ ነታ ድኻ ጓና ብኣኽብሮት ተዛሪብዋን ኣጸናኒዕዋን እዩ።—ሩት 2:8-10, 13, 14።

12. ለውሃትና ኣብቶም ጓኖት ዝዀኑ ሓደስቲ እንታይ ኣወንታዊ ጽልዋ ኺህልዎ ይኽእል፧

¹² ቦኣዝ በቲ ሩት ንሓማታ ናእሚ ዘርኣየታ ፍቕሪ ጥራይ ዘይኰነስ፡ ሩት ኣምላኺት የሆዋ ብምዃና ተደሪኹ እዩ ለዊሁላ። ከም ሓቂ፡ ለውሃት ቦኣዝ መግለጺ እቲ የሆዋ ነታ ‘ኣብ ትሕቲ ኣኽናፉ እተማዕቈበት’ ሰበይቲ ብተኣማንነት ዘርኣያ ፍቕሪ እዩ ነይሩ። (ሩት 2:12, 20፣ ምሳ. 19:17) ሎሚ እውን ብተመሳሳሊ፡ ለውሃትና ን“ዅሉ ዓይነት ሰብ፡” ሓቂ ምእንቲ ኼለልን የሆዋ ኽሳዕ ክንደይ ከም ዜፍቅሮ ምእንቲ ኺስምዖን ኪሕግዝ ይኽእል እዩ።—1 ጢሞ. 2:3, 4።

13, 14. (ሀ) ናብ ኣዳራሽ መንግስቲ ኣምላኽ ንዚመጹ ጓኖት ሰላም ንምባል ልባዊ ጻዕሪ ኽንገብር ዘሎና ስለምንታይ ኢና፧ (ለ) ካብ ካልእ ባህሊ ንዝዀኑ ሰባት ምቕራብ ዚኸብድ እኳ እንተ ዀነ፡ ነዚ ንምስጋሩ እንታይ ክትገብር ትኽእል፧

¹³ ካብ ካልእ ዓዲ ንዝመጹ ሓደስቲ ኣብ ኣዳራሽ መንግስቲ ኣምላኽ ሓንጐፋይ ኢልና ብምቕባል፡ ክንልውሃሎም ንኽእል ኢና። ኣብ ዓዲ ስደት ዚነብሩ ሓደስቲ ሰባት፡ ሓፋራትን ምስ ሰብ ዘይሕወሱን ኪዀኑ ይኽእሉ እዮም። ብሰንኪ ኣተዓባብያኦም ወይ ማሕበራዊ ደረጃኦም፡ ካብቶም ካልኦት ዓሌት ወይ ህዝቢ እተፈልዩ ዀይኑ ኺስምዖም ይኽእል እዩ። ስለዚ፡ ብተበግሶና ፍቕርን ተገዳስነትን ከነርእዮም ኣሎና። ኣፕሊኬሽን JW Language ብእትርድኦ ቛንቋ ዚርከብ እንተ ዀይኑ ኸኣ፡ ንሓደስቲ ብቛንቋኦም ከመይ ጌርካ  ሰላም ከም እትብሎም ክትምሃር ትኽእል ኢኻ።—ፊልጲ 2:3, 4 ኣንብብ።

¹⁴ ካብ ካልእ ባህሊ ንዝዀኑ ሰባት ምቕራብ ይኸብደካ ይኸውን። ነዚ ስምዒት እዚ ንምስናፉ፡ ብዛዕባ ርእስኻ ኽትነግሮም ትኽእል ኢኻ። ነዊሕ ከይጸናሕካ፡ ካብቲ ዝሓሰብካዮ ፍልልያት ንላዕሊ፡ ሓያሎ ሓባራዊ ነገራት ከም ዘሎኩም፡ ኵሉ ባህሊ ድማ ነናቱ ብርታዐን ድኽመትን ከም ዘለዎ ኽትግንዘብ ኢኻ።

15. ነቶም ሓድሽ ዓዲ ንምልማድ ዚቃለሱ ሰባት ክንርድኣሎም ዚሕግዘና እንታይ እዩ፧

¹⁵ ነቶም ናብ ጉባኤና ዝመጹ ሓደስቲ ኸይጋየሹ ንምሕጋዝ፡ ‘ኣብ ዓዲ ጓና እንተ ዝነብር ነይረ፡ ብኸመይ እየ ኽሕዙኒ ዝደሊ፧’ ኢልካ ብቕንዕና ንርእስኻ ሕተት። (ማቴ. 7:12) ነቲ ዓዲ ኺለምድዎ ግዜ ስለ ዜድልዮም፡ ተዓገሶም። ኣብ ፈለማ፡ ኣተሓሳስባኦም ወይ ተግባሮም ምሉእ ብምሉእ ኣይርድኣናን ይኸውን። ባህልና ኺለምድዎ ኣብ ክንዲ እንጽበዮም ግና፡ ስለምንታይ ምስ ባህሎም ዘይንቕበሎም፧—ሮሜ 15:7 ኣንብብ።

16, 17. (ሀ) ምስቶም ካብ ካልእ ባህሊ ዝዀኑ ንምቅርራብ፡ ብተበግሶና እንታይ ክንገብር ንኽእል፧ (ለ) ተሰዲዶም ንዝመጹ ኣብ ጉባኤና ንዘለዉ ሰባት ብምንታይ ግብራዊ መገድታት ክንሕግዞም ንኽእል፧

¹⁶ ብዛዕባ ዓድን ባህልን ጓኖት እንተ ተማሂርና፡ ምሳታቶም ብዝያዳ ኽንረዳዳእ ንኽእል ኢና። ብዛዕባ እቶም ኣብ ጉባኤና ወይ ኣብ ክልና ዘለዉ ተሰዲዶም ዝመጹ ሰባት ንምፍላጥ፡ ኣብ ኣምልኾ ስድራ ቤትና ምርምር ክንገብር ንኽእል ኢና። ምስቶም ካብ ካልእ ባህሊ ዝዀኑ ሰባት እንቀራረበሉ ኻልእ መገዲ ድማ፡ ምሳሕ ወይ ድራር ምዕዳሞም እዩ። የሆዋ ‘ንኣህዛብ ኣፍ ደገ እምነት ካብ ከፈተሎም፡’ ንሕናኸ ነቶም “ብእምነት ቤተ ሰብና ዝዀኑ” ማዕጾና ኽንከፍተሎምዶ ኣይግብኣናን፧—ግብ. 14:27፣ ገላ. 6:10፣ እዮ. 31:32።.

¹⁷ ተሰዲዶም ምስ ዝመጹ ስድራ ቤት ግዜ ምስ እነሕልፍ፡ ንባህልና ንምልማድ ዚግበርዎ ጻዕርታት ኪርድኣና እዩ። ብዘይካዚ፡ ቋንቋ  ንምልማድ ሓገዝ ከም ዜድልዮም ክንርኢ ንኽእል ኢና። ኣብ ርእሲ እዚ፡ ጽቡቕ መንበሪ ወይ ስራሕ ንምርካብ ኪሕግዝዎም ናብ ዚኽእሉ ውድባት ክንመርሖም ንኽእል ኢና። እዚ ተበግሶታት እዚ ኣብ ህይወት እቶም ክርስትያናት ብጾትና ዓብዪ ለውጢ ኼምጽእ ይኽእል እዩ።—ምሳ. 3:27።

18. ተሰዲዶም ዝመጹ ሰባት፡ ኣኽብሮት ብምርኣይን ምስጋና ብምግላጽን ዝመጸ ናይ መን ኣብነት እዮም ኪቐድሑ ዚኽእሉ፧

¹⁸ ልክዕ እዩ፡ ተሰዲዶም ዝመጹ ሰባት እውን ንባህሊ እታ እተሰድዱላ ሃገር ንምልማድ ዚከኣሎም ኪገብሩ ኣለዎም። ኣብዚ መዳይ እዚ፡ ሩት ጽቡቕ ኣብነት ሓዲጋ ኣላ። ቀዳማይ፡ ክትቅርም ፍቓድ ብምሕታት፡ ንባህሊ እቲ ዓዲ ኣኽቢራ እያ። (ሩት 2:7) ካልኦት ኪገብሩላ ኸም ዚግብኣ ገይራ ብምሕሳብ፡ መሰላ ኸም ዝዀነ ገይራ ኣይወሰደቶን። ካልኣይ፡ ስለቲ እተገብረላ ለውሃት ብኡብኡ ምስጋናኣ ገሊጻ እያ። (ሩት 2:13) ተሰዲዶም ዝመጹ ሰባት ከምዚ ዓይነት ኣረኣእያ ምስ ዚህልዎም፡ ኣኽብሮት እቶም ነበርትን ክርስትያናት ብጾቶምን ናይ ምርካብ ዕድሎም ይሰፍሕ እዩ።

19. ንጓኖት ሓንጐፋይ ኢልና ንምቕባል፡ እንታይ ምኽንያታት ኣሎና፧

¹⁹ የሆዋ ሳላ ጸጋኡ፡ ኵሎም ዓይነት ሰባት ብስራት መንግስቲ ኣምላኽ ኪሰምዑ ምፍቃዱ የሐጕሰና እዩ። እዞም ሰባት እዚኦም ኣብ ዓዶም፡ መጽሓፍ ቅዱስ ኬጽንዑ ወይ ምስ ህዝቢ የሆዋ ኸይተሰከፉ ኺሓብሩ ኣጋጣሚ ዘይነበሮም ኪዀኑ ይኽእሉ እዮም። ምሳና ኺሓብሩ ኣጋጣሚ ምስ ረኸቡ ግና፡ ኣብ መንጎና ኸም ጓኖት ኰይኖም ከይስምዖም ክንሕግዞምዶ ኣይግባእን፧ ብገንዘብ ወይ ብኻልእ ግብራዊ መገዲ እንህቦም ሓገዝ ውሱን እኳ እንተ ዀነ፡ ለውሃትና ግና ነቲ የሆዋ ንዓታቶም ዘለዎ ፍቕሪ የንጸባርቐሎም እዩ። እምበኣር፡ ‘ንኣምላኽ ክንመስሎ’ ስለ እንጽዕር፡ ንጓኖት ሓንጐፋይ ኢልና ንምቕባል ዚከኣለና ዘበለ ንግበር።—ኤፌ. 5:1, 2።