1. Kumbi titenere kuchitanji chifukwa chakuti te ndi chivwanu?

CHIVWANU ntchakukhumbika ukongwa kweni mbanthu wosi cha wo ŵe nachu. (2 Ŵat. 3:2) Chinanga kuti ve viyo, Yehova waŵapasa “chivwanu” ateŵeti ŵaki wosi. (Ŵar. 12:3; Ŵag. 5:22) Mwaviyo, wosi wo ŵe ndi chivwanu atenere kuwonga ukongwa.

2, 3. (a) Kumbi munthu yo we ndi chivwanu wazamulonde vitumbiku wuli? (b) Kumbi tikambisanengi mafumbu nanga?

² Yesu Khristu wangukamba kuti Awisi akuchanya aguziya ŵanthu kwaku yiwu kuporote mu Mwana wawu. (Yoh. 6:44, 65) Kuvwana mwaku Yesu, kuchitisa kuti munthu wagowokereki mphulupulu zaki ndipu waja pa ubwezi wambula kumala ndi Yehova. (Ŵar. 6:23) Ntchinthu wuli cho tikuchita kuti tije ndi mwaŵi wenuwu? Nge ŵanthu ambula kufikapu, ndisi akwenere nyifwa. (Sumu 103:10) Kweni Yehova wakuwona kanthu kanyaki kamampha mwaku isi. Iyu wakutilongo lisungu laki likulu ndichu chifukwa chaki wakutiwovya kuti tivwisiyi uthenga wamampha. Mwaviyo, tingwamba kuja ndi  chivwanu mwaku Yesu kuti tizilonde umoyu wambula kumala.—Ŵerengani 1 Yohane 4:9, 10.

³ Kumbi chivwanu ntchinthu wuli? Kumbi chivwanu nkhuziŵa ŵaka vitumbiku vo Chiuta watipasengi kunthazi? Nanga tingalongo wuli kuti te ndi chivwanu?

4. Konkhosani chifukwa cho tikambiya kuti chivwanu nkhuziŵa ŵaka khumbu laku Chiuta pe cha.

⁴ Kuti munthu waje ndi chivwanu wakhumbika ŵaka kuziŵa khumbu laku Chiuta pe cha. Chivwanu chichitisa munthu kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta. Asani munthu wavwana mwaku Yesu, wakambiyaku anyaki uthenga wamampha. Wakutumika Paulo wangukonkhosa kuti: “Asani upharazga pakweru ndi mulomu waku kuti Yesu ndi Ambuya, ndipu uja ndi chivwanu mumtima mwaku kuti Chiuta wakumuyuska kwa akufwa, wazamutaskika. Pakuti munthu waja ndi chivwanu mumtima kuti waje murunji, kweni ndi mulomu waki, wapharazga pakweru chivwanu chaki kuti wataskiki.”—Ŵar. 10:9, 10; 2 Ŵakor. 4:13.

5. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuja ndi chivwanu, nanga tingachita wuli kuti tije ndi chivwanu chakukho? Kambani chakuyeruzgiyapu.

⁵ Kuti tizije ndi umoyu wambula kumala mucharu chifya chaku Chiuta, tikhumbika kuja ndi chivwanu ndipu chitenere kuja chakukho. Chivwanu chidu tingachiyeruzgiya ndi luŵa. Asani luŵa tileka kulidiliya kaŵikaŵi lifota kweni asani titilidiriya lija lanthazi. Ndipu asani taleke limu kulidiriya, luŵa lo lenga lanthazi, litufwa. Venivi viyanana ŵaka ndi chivwanu chidu, asani tileka kuchiphwere chingaleka kuja chakukho ndipu pavuli paki chingamaliya limu. (Luka 22:32; Ŵah. 3:12) Kweni asani titichiphwere chijengi chanthazi, chilutirizengi “kukuwa” ndipu tijengi ndi “chivwanu chakukho.”—2 Ŵat. 1:3; Tito 2:2.

6. Ndi nthowa ziŵi nizi zo lemba la Ŵahebere 11:1 likonkhosa vo chivwanu ching’anamuwa?

⁶ Lemba la Ŵahebere 11:1 likonkhosa vo chivwanu ching’anamuwa. (1) ‘Chivwanu nkhuja ndi chigomezu chakukho pa vinthu vo munthu walindiza.’ Vinthu venivi ndi vo Chiuta wakulayizga kuti vichitikengi kunthazi nge kutuzgikapu kwa vinthu vosi viheni ndi kuza kwa charu chifya. (2) Chivwanu ‘mbukaboni wakuwoneke limu wa vinthu vo techendaviwoni.’ Pa lemba ili, mazu ngachigiriki ngo akungafwatuliya kuti ‘ukaboni wakuwoneke limu,’ ngang’anamuwa ‘ukaboni wambula kususkika’ wa vinthu vo titiviwona cha kweni tiziŵa kuti viliku nadi nge Yehova Chiuta, Yesu Khristu, angelu ndipuso Ufumu wakuchanya. (Ŵah. 11:3) Kumbi tilongo wuli kuti chivwanu chidu ntchambula kufwa ndipuso tigomeza kuti vinthu vo tileka kuviwona vo Mazu ngaku Chiuta ngakamba, viliku? Tilongo venivi pa vo tikamba kweniso vo tichita ndipu kwambula kuchita viyo mbwenu chivwanu chidu ntchakupereŵere.

7. Kumbi vo Nowa wanguchita vititiwovya wuli kuziŵa vo chivwanu ching’anamuwa? (Wonani chithuzi cho che papeji 26.)

⁷ Lemba la Ŵahebere 11:7 likonkhosa zaku Nowa yo wati ‘watcheŵeskeka ndi Chiuta za vinthu vo venga vechendawoneki, wangulongo kuti wawopanga Chiuta ndipu wangukhoma chingalaŵa kuti banja laki litaskiki.’ Nowa wangukhoma chingalaŵa chikulu kulongo kuti wenga ndi chivwanu. Mwambula kukayika, anyaki atenere kuti amufumbanga chifukwa cho wangukhome chingalaŵa chikulu viyo. Nowa wanguŵabisa cha. Chivwanu chingumuwovya kuti wapharazgi mwambula mantha ndi kutcheŵeska ŵanthu a mu nyengu yaki za kuza kwa cheruzgu chaku Chiuta. Panyaki Nowa wakambiyanga ŵanthu mwakuwerezawereza mazu ngo Yehova wangumukambiya ngakuti: ‘Ndiŵanaŵana kuti ndinangi ŵanthu wosi chifukwa  chakuti yiwu achitisa kuti charu chapasi chizazi vinthu vankhaza . . . ndizisengi chigumula pacharu chapasi kuti chinangi chechosi cho che ndi umoyu. Chechosi cho che pacharu chapasi chinangikengi.’ Nowa watenere so kuti wangukonkhose ŵanthu nthowa yimoza pe yo atingi ataskikiyengi mwakuwereza mazu ngo Chiuta wangukamba ngakuti: “Mutenere kusere muchingalaŵa.” Iyu wangulongo so kuti wenga ndi chivwanu pakuja “mupharazgi wa urunji.”—Chiy. 6:13, 17, 18; 2 Pet. 2:5.

8. Kumbi Yakobe wangukambanji za vo Mkhristu wakhumbika kuchita kuti walongo kuti we nadi ndi chivwanu?

⁸ Viwoneka kuti po Yakobe walembanga kalata yaki ndipu wakutumika Paulo wakonkhosa kali vo chivwanu ching’anamuwa. Nge Paulo, Yakobe nayu wangukonkhosa kuti, kuti Mkhristu wauneneska waje ndi chivwanu wakhumbika ŵaka kuja ndi chigomezu pe cha kweni vakuchita vaki ndivu vilongongi. Iyu wangulemba kuti: “Ndilongo chivwanu chaku chambula ntchitu zaki ndipu ini ndikulongongi chivwanu changu mwa ntchitu zangu.” (Yak. 2:18) Yakobe wangulongo kupambana pakati pa munthu yo wagomeza ŵaka ndi yo we ndi chivwanu. Angelu aheni nawu agomeza kuti kwe Chiuta kweni chivwanu chawu ntchakufwa chifukwa asuskana ndi khumbu laku Chiuta. (Yak. 2:19, 20) Mwakupambana ndi angelu ŵenaŵa, Yakobe wangukamba za muteŵeti munyaki  wakugomezeka wakali kuti: “Kumbi ndatingi Abrahamu awusefwi wangukambika kuti wenga murunji chifukwa cha ntchitu zaki wati wapereka mwana waki Yisaki paguŵa la sembi? Uwona kuti chivwanu chaki chenga cha nthazi limoza ndi ntchitu zaki ndipu chivwanu chaki chenga chakufikapu chifukwa cha ntchitu zaki.” Pakukhumba kulongo kuti chivwanu chitenere kuja ndi ntchitu zaki, Yakobe wangukamba so kuti: “Nge mo liŵavu lambula mzimu liŵiya lakufwa, chivwanu chambula ntchitu zaki ntchakufwa.”—Yak. 2:21-23, 26.

9, 10. Kumbi wakutumika Yohane watitiwovya wuli kuziŵa kukhumbika kwa chivwanu?

⁹ Pati pajumpha vyaka 30, wakutumika Yohane wangulemba buku la Yohane kweniso makalata ngatatu. Vo iyu wangulemba vapambananga cha ndi vo ŵanthu anyaki wo angulembaku Bayibolu angukonkhosa pa nkhani ya vo Mkhristu wauneneska watenere kuchita kuti walongo kuti we ndi chivwanu. Mumalu nganandi, Yohane wakugwiriskiya ntchitu mazu ngachigiriki ngo nyengu zinyaki ngafwatulika kuti “kuja ndi chivwanu.”

¹⁰ Mwakuyeruzgiyapu, Yohane wangukonkhosa kuti: “Munthu yo we ndi chivwanu mu Mwana, wazamulonde umoyu wamuyaya ndipu yo waleka kuvwiya Mwana, wazakuwuwona cha umoyu kweni ukari waku Chiuta ujaliriya paku iyu.” (Yoh. 3:36) Asani munthu we ndi chivwanu wakhumbika so kulongo kuti wavwiya marangu ngo Yesu wangukamba. Mumalu nganandi Yohane wakuko mazu ngaku Yesu ngo ngalongo kuti munthu wakhumbika kulutiriza kuja ndi chivwanu.—Yoh. 3:16; 6:29, 40; 11:25, 26; 14:1, 12.

11. Kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga Yehova chifukwa chakuti tikuziŵa uneneska?

¹¹ Titenere kuwonga kuti Yehova wangugwirisiya ntchitu mzimu waki utuŵa kutivumbuliya uneneska kweniso kutiwovya kuja ndi chivwanu mu uthenga wamampha wo tikusambira! (Ŵerengani Luka 10:21.) Tikhumbika kulutiriza kuwonga Yehova chifukwa chakuti wakutiguza kuziya mu Mwana waki yo ndi mulongozgi ndipuso yo watitiwovya kuti tije ndi chivwanu chakukho. (Ŵah. 12:2) Kuti tilongo kuwonga chifukwa cha lisungu likulu lenili, tikhumbika kupemphera kweniso kuŵerenga Mazu ngaku Chiuta kuti tilutirizi kuja ndi chivwanu chakukho.—Ŵaef. 6:18; 1 Pet. 2:2.

12. Kumbi tingalongo wuli kuti te ndi chivwanu?

¹² Tikhumbika kulutiriza kuja ndi chivwanu kuti Yehova wafiskengi vo wakulayizga. Tingalongo kuti te ndi chivwanu asani tipharazgiya ŵanthu Ufumu waku Chiuta ndipuso titasambiza Bayibolu. Tichitiya so ŵanthu “wosi vamampha, kweni ukongwa wo te nawu limoza mu chivwanu.” (Ŵag. 6:10) Titesesa ‘kuzuwa wunthu wakali ndi ntchitu zaki’ kuti tivikiliriki ku vinthu vo vingachitisa kuti tileki kuja paubwezi wakukho ndi Yehova.—Ŵakol. 3:5, 8-10.

13. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuja ndi “chivwanu mwaku Chiuta,” nanga ntchifukwa wuli atichiyeruzgiya ndi fawundeshoni?

¹³ Bayibolu likamba kuti: “Kwambula chivwanu tingamukondwesa cha Chiuta, chifukwa weyosi yo wakhumba kupempha kanthu kwaku Chiuta watenere kuvwana kuti iyu waliku nadi ndipu wapereka mphotu kwaku wo atimupenja ndi mtima wosi.” (Ŵah. 11:6) Mazu ngaku Chiuta ngakonkhosa kuti munthu yo wakhumba kuja Mkhristu wauneneska ndipuso wakhumba kulutiriza kuja Mkhristu, watenere kuja ndi “chivwanu mwaku Chiuta” cho che nge “fawundeshoni.” (Ŵah. 6:1) ‘Kusazgiyapu pa chivwanu,’ Akhristu akhumbika so kuja ndi mijalidu yinyaki yamampha “kuti Chiuta walutirizi kuŵayanja.”—Ŵerengani 2 Petro 1:5-7; Yuda 20, 21.

14, 15. Ntchifukwa wuli chanju ntchakukhumbika ukongwa kuja nachu m’malu mwakuja ŵaka ndi chivwanu?

 ¹⁴ Ŵanthu wo akulemba Malemba Ngachigiriki Ngachikhristu, akulongo kuti chivwanu ntchakukhumbika ukongwa chifukwa akuchilemba kanandi ŵaka m’Bayibolu. Palivi jalidu linyaki lachikhristu lo akulilemba kanandi viyo kuluska chivwanu. Kumbi venivi ving’anamuwa kuti chivwanu ntchakukhumbika ukongwa kuluska mijalidu yinyaki?

¹⁵ Pakuyeruzgiya chivwanu ndi chanju, Paulo wakulemba kuti: “Asani nde ndi chivwanu kuti ndingandereza mapiri kweni ndilivi chanju, ndikuti nde kanthu cha.” (1 Ŵakor. 13:2) Yesu wangulongo kuti tikhumbika kwanja Chiuta po wangumuka fumbu lakuti: “Kumbi dangu likulu ukongwa pa marangu ngosi ndi nili?” (Mat. 22:35-40) Chanju chititiwovya kuja ndi mijalidu yinandi yakukhumbika yo Mkhristu watenere kuja nayu kusazgapu chivwanu. Bayibolu likamba kuti: “Chanju chigomeza vinthu vosi.” Chanju chititiwovya kuja ndi chivwanu mu vinthu vosi vo Chiuta wakamba m’Mazu ngaki.—1 Ŵakor. 13:4, 7.

16, 17. Kumbi chivwanu ndi chanju akuvilemba wuli m’Malemba, nanga chikulu ndi nichi ndipu ntchifukwa wuli?

¹⁶ Chifukwa chakuti chivwanu ndi chanju vakukhumbika, kanandi Akhristu wo akulembaku Bayibolu achilemba mijalidu yeniyi, akuyilemba pamoza ndipu mumalu nganandi yisanirika pamuzeri umoza. Paulo wanguchiska Akhristu anyaki kuti ‘avwali chakuvikiliya pachifuŵa cha chivwanu ndipuso chanju.’ (1 Ŵat. 5:8) Petro wakulemba kuti: “Chinanga kuti mukumuwona cha [Yesu], mutimuyanja. Chinanga kuti mutimuwona cha sonu, mulongo kuti mwe ndi chivwanu mwaku iyu.” (1 Pet. 1:8) Yakobe wangufumba Akhristu anyaki akusankhika kuti: “Asi Chiuta wakusankha ŵanthu wo charu chiwona kuti mbakavu kuti aje ndi chivwanu chakukho ndipuso ahari Ufumu, wo wangulayizga wo atimuyanja?” (Yak. 2:5) Yohane wakulemba kuti: ‘Dangu laku [Chiuta] ndi ili: Tije ndi chivwanu mu zina la Mwana waki Yesu Khristu ndipuso kuti tiyanjanengi.’—1 Yoh. 3:23.

¹⁷ Chinanga kuti chivwanu ntchakukhumbika, kunthazi tazamukhumbika cha kuja ndi chivwanu pa malayizgu ngaku Chiuta ngakukwaskana ndi charu chifya chifukwa ngazamuja kuti ngafiskika. Chanju chazamumala cha chifukwa tazamulutiriza kwanja Chiuta kweniso anyidu. Ndichu chifukwa chaki Paulo wakulemba kuti: “Sonu, chinanga kuti veche ŵaka vinthu vitatu ivi: Chivwanu, chilindiza ndipuso chanju, kweni chikulu ukongwa paku vosi ntchanju.”—1 Ŵakor. 13:13.

18, 19. Kumbi mbukaboni ukulu nuwu wo tiwona mazuŵa nganu wakuti ateŵeti aku Yehova ŵe ndi chivwanu, nanga ndiyani yo wachitisa venivi?

¹⁸ Mazuŵa nganu ateŵeti aku Yehova avwana kuti Chiuta wakujalikisa Ufumu waki. Venivi vachitisa kuti ŵanthu akujumpha 8 miliyoni, ajengi mwachimangu pacharu chosi. Yiwu afiska kuchita viyo chifukwa mzimu waku Chiuta ndiwu utiŵawovya. (Ŵag. 5:22, 23) Wenuwu mbukaboni ukulu wakuti ŵe ndi chivwanu cheneku ndipuso chanju!

¹⁹ Tiziŵa kuti ndi munthu cha yo wachitisa venivi kweni ndi Chiuta. Vinthu vakukondwesa venivi, ‘viziŵikisa Yehova ndipu mbukaboni wo wazamuŵapu mpaka muyaya.’ (Yes. 55:13) Kukamba uneneska, ndi “mphasu yaku Chiuta” kuti ‘tizitaskiki chifukwa cha chivwanu.’ (Ŵaef. 2:8) Tazamulutiriza kuja mwachimangu ndipuso mwalikondwa mpaka charu chosi chizizazi ndi ŵanthu ambula ubudi, arunji kweniso alikondwa wo azamuthamika zina laku Yehova kwamuyaya. Tiyeni tilutirizi kuja ndi chivwanu mu vinthu vo Yehova walayizga!