1, 2. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vilongo kuti mpingu wa ku Kolose wenga pasuzgu? (b) Kumbi ndi ulongozgi nuwu wo unguwovya abali aku Kolose kuti alutirizgi kuja akugomezgeka?

 MPINGU wachikhristu wa mu nyengu ya akutumika ku Kolose wenga pa suzgu. Anyaki mumpingu angwambisa mpatuku chifukwa achiskanga ŵanthu kuti alondongi Chilangulu chaku Mosese. Anyaki so asambizanga zeru za ŵanthu. Ivi vachitiskanga kuti aleki kuchita vo akhumbanga. Pakususka visambizu vaboza venivi, wakutumika Paulo wangulemba kalata yakutcheŵeska mpingu wa ku Kolose kuti: “Thoŵani [wonani, NW] vinu munthu wangamuskowani mu zeru ndi fuzi yaŵakaŵaka, wuli ndi mudawuku wa ŵanthu, wuli ndi vamtendeku va mizimu ya charu, ndipu wuli nkhwakuyana ndi Khristu cha.”​—Ŵakol. 2:8.

² Asani Akhristu akusankhika ŵenaŵa anguŵika maŵanaŵanu ngawu pa “nthazi ya charu,” atingi aŵengevi mwaŵi wakuzitaskika ndi Yehova. (Ŵakol. 2:20-23) Kuti avikiliyi ubwezi wawu ndi Chiuta, Paulo wanguŵakambiya kuti: “Ŵanaŵaniyani vakuchanya, va panupasi cha.” (Ŵakol. 3:2) Kukamba uneneska, abali aku Khristu akhumbikanga kuŵika maŵanaŵanu ngawu pa chilindizga chakuzilonde chihara cho ‘chikuŵikikiya yiwu kuchanya.’​—Ŵakol. 1:4, 5.

3. (a) Kumbi Akhristu akusankhika aŵika maŵanaŵanu ngawu pa chilindizga nichi? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga m’nkhani iyi?

 ³ Mazuŵa nganu, Akhristu akusankhika nawu atesesa kuŵika maŵanaŵanu ngawu pa Ufumu waku Chiuta ndipuso pa chilindizga chakuchija “amasanga [pamwenga kuchiwusiya limoza, NW] ndi Khristu.” (Ŵar. 8:14-17) Nanga wo alindizga kuzija pacharu chapasi? Kumbi mazu ngaku Paulo ngangaŵawovya wuli? Kumbi ndi nthowa nizi zo a “mbereri zinyaki” angaŵikiya maŵanaŵanu ngawu pa vinthu “vakuchanya”? (Yoh. 10:16) Kweniso, kumbi tosi tingayanduwa wuli ndi vakuwoniyapu va ŵanthu akugomezgeka a mu nyengu yakali nge Abrahamu ndi Mosese, wo anguŵika maŵanaŵanu ngawu pa vinthu vakuchanya chinanga kuti akumananga ndi masuzgu?

4. Kumbi a mbereri zinyaki angaŵika wuli maŵanaŵanu ngawu pa vinthu vakuchanya?

⁴ Chinanga kuti ambereri zinyaki akengi kuchanya cha, kweni nawu akhumbika kuŵanaŵaniya vinthu vakuchanya. Kumbi angachita wuli venivi? Angachita ivi asani aŵika Ufumu waku Yehova Chiuta kweniso vinthu va Ufumu pamalu ngakwamba pa umoyu wawu. (Luka 10:25-27) Kuti tifiski venivi, titenere kulondo chakuwoniyapu chaku Khristu. (1 Pet. 2:21) Nge mo venge ndi abali a mu nyengu ya akutumika, nasi tituvwa visambizu vaboza, zeru za ŵanthu ndipuso maŵanaŵanu ngakukhumba vinthu va m’charu chaku Satana. (Ŵerengani 2 Ŵakorinte 10:5.) Nge akusambira aku Yesu, tikhumbika kuja masu kuti vinthu venivi vileki kutimbanyizga ubwezi widu ndi Yehova.

5. Kumbi tingaziŵa wuli kuti tayamba kuŵika maŵanaŵanu ngidu pa vinthu va m’charu?

⁵ Kumbi tayamba kutimbanyizgika ndi vinthu vakuliŵavu? Vo tiŵanaŵana ndipuso kuchita vilongo vinthu vo titanja. Yesu wangukamba kuti: “Chifukwa ko kwe mbiku yaku, kweniko ndiku kuŵengi mtima waku.” (Mat. 6:21) Tijifufuzengi kaŵikaŵi kuti tiziŵi asani mtima widu wayamba kutinyenga. Tijimbufengi kuti: ‘Kumbi ndito nyengu yitali wuli kuŵanaŵaniya nkhani za ndalama? Kumbi bizinesi, ndalama zo ndisaniya pamwenga kukhumba vinthu vapachanya vitinditimbanyizga pa umoyu wangu? Pamwenga kumbi nditesesa kuŵanaŵaniya vinthu vauzimu?’ (Mat. 6:22) Yesu wangulongo kuti wo atamba kuŵanaŵaniya vinthu va “panupasi” aŵika umoyu wawu wauzimu pangozi.​—Mat. 6:19, 20, 24.

6. Kumbi tingapunda wuli nkhondu yakulimbana ndi vinthu vakuliŵavu?

⁶ Kuleka kufikapu kuchitiska kuti tichitengi vinthu viheni. (Ŵerengani Ŵaroma 7:21-25.) Asani mzimu wakupaturika waku Chiuta waleka kutilongozga, tingayamba kuchita “nchitu za mdima.” Ivi vingasazgapu vinthu nge ‘vitimbaheka, mauloŵevu, maureŵi ndi mauyaya.’ (Ŵar. 13:12, 13) Kuti tipundi nkhondu yakulimbana ndi vinthu va “panupasi” pamwenga kuti vinthu vakuliŵavu, tikhumbika kuŵika maŵanaŵanu ngidu pa vinthu vakuchanya. Ivi vikhumbika phamphu. Ndichu chifukwa chaki wakutumika Paulo wangukamba kuti: “Ndijenyeska liŵavu langu, ndipu nditirithereska.” (1 Ŵakor. 9:27) Kukamba uneneska, tikhumbika kujinyengere cha asani tikhumba kulutirizga kutchimbiya pa nthowa yaku umoyu. Tiyeni tikambiskani vo anthurumi ŵaŵi akugomezgeka a mu nyengu yakali anguchita kuti ‘akondwesi’ Chiuta.​—Ŵah. 11:6.

7, 8. (a) Kumbi Abrahamu ndi Sara angukumana ndi masuzgu wuli? (b) Kumbi Abrahamu waŵanaŵaniyanganji?

⁷ Abrahamu wanguzomera vo Yehova wangumukambiya kuti waluti ndi banja laki ku Kanani. Chifukwa chakuti Abrahamu wenga  ndi chigomezgu ndipuso wanguvwiya, Yehova wanguchita nayu phanganu ndipu wangumukambiya kuti: “Ndikakuchitanga mtundu ukuru, ndipu ndikakutumbikanga.” (Chiy. 12:2) Pati pajumpha vyaka, Abrahamu ndi Sara angubala mbwenu cha mwana. Kumbi Yehova wanguluwa phanganu lo wanguchita ndi Abrahamu? Kusazgiyapu pa fundu yeniyi, umoyu ku Kanani wenga wakusuzga ukongwa. Abrahamu ndi ŵanthu a m’banja laki angutuwa mumsumba wawu wakukhupuka wa Uru ku Mesopotamiya. Yiwu angwenda mtunda wa makilomita 1,600 kuti akafiki ku Kanani. Kwenuku ajanga m’mahema, asuzgikanga ndi nja ndipuso kwenga ankhungu. (Chiy. 12:5, 10; 13:18; 14:10-16) Chinanga kuti venga viyo, yiwu akhumbanga cha kuwere kucharu chawu cha Uru kuti akajengi umoyu wamampha.​—Ŵerengani Ŵahebere 11:8-12, 15.

⁸ M’malu mwakuŵanaŵaniya vinthu va “panupasi,” Abrahamu wagomezganga Yehova. (Chiy. 15:6) Iyu wanguŵika maŵanaŵanu ngaki pa vinthu vakuchanya chifukwa wagomezganga malayizgu ngaku Chiuta. Mwaviyo, Abrahamu wangulonde mphotu pa nyengu yo Chiuta Wakuchanya wanguwoneke kwaku iyu ndipu wangumukambiya kuti: “‘Lereska kuchanya, ndi uŵerengi nyenyezi zo, asani ungaziŵa kuziŵerenga.’ Sonu wanguti kwaku iyu, ‘Viyo ndimu yikaŵiyanga mphapu yaku.’” (Chiy. 15:5) Ivi vitenere kuti vingumuchiska ukongwa. Panyaki pa nyengu yosi yo Abrahamu wawonanga nyenyezi kuchanya, wakumbukanga vo Yehova wangumulayizga kuti mbewu yaki yazamuyandana. Abrahamu wangubala nadi mwana pa nyengu yaki, nge mo Chiuta wangumukambiya.​—Chiy. 21:1, 2.

9. Kumbi kulondo chakuwoniyapu chaku Abrahamu kungatiwovya wuli kuti tichitengi vinandi mu uteŵeti waku Chiuta?

⁹ Nge Abrahamu, nasi tilindizga kuti tiziwoni kufiskika kwa vo Chiuta wakutilayizga. (2 Pet. 3:13) Asani tileka kuŵika maŵanaŵanu ngidu pa vinthu vakuchanya, tiwonengi nge kuti vo Chiuta wakutilayizga viswera kufiskika ndipu vingachitiska kuti tileki kuluta panthazi mwauzimu. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi kuvuli uku mungujipereka kuti muyambi kuchita upayiniya pamwenga mauteŵeti nganyaki? Titikuwongani ukongwa asani munguchita viyo. Nanga sonu muchitanji? Kumbukani kuti Abrahamu wanguŵika maŵanaŵanu ngaki pa “msumba wo wakuŵa ndi viŵanja.” (Ŵah. 11:10) Iyu “wanguvwaniya mwaku Chiuta” ndipu iyu wangumuwona kuti ndi murunji.​—Ŵar. 4:3.

10. Kumbi vinthu venga wuli pa umoyu waku Mosese weche mnyamata?

¹⁰ Mosese nayu wanguŵika maŵanaŵanu ngaki pa vinthu vakuchanya. Iyu weche mwana, “wangusambizikiya mu zeru yosi ya ŵa Egipiti.” Yanga ngenga masambiru ngapachanya. Pa nyengu yo charu cha Egipiti chawusanga charu chosi chapasi, Mosese wajanga munyumba yaku Farao. Chifukwa cha masambiru ngenanga, tizizwa cha kuti Mosese “wenga wanthazi mu mazu ndi mu nchitu zaki.” (Mac. 7:22) Ivi vilongo kuti Mosese wenga ndi mwaŵi ukulu! Kweni iyu wanguŵika maŵanaŵanu ngaki pa vinthu vakuchanya. Ivi ving’anamuwa kuchita khumbu laku Chiuta.

11, 12. Kumbi ndi vinthu wuli vo Mosese wawonanga kuti vakukhumbika ukongwa, nanga tiziŵa wuli?

¹¹ Mosese weche mnyamata, anyina a Yokebede amukambiyanga vinthu vakukwaskana ndi Chiuta wa Ayisraele. Mosese wawonanga kuti kuziŵa Yehova ndiku nkhwakukhumbika ukongwa kuluska chuma chechosi cho wangasaniya. Mwaviyo, wangusiya mwaŵi wo wenga nawu wo watingi umuchitiskengi kuti waje ndi chuma chifukwa chakuja munyumba yaku Farao. (Ŵerengani Ŵahebere 11:24-27.) Kukamba uneneska, vinthu vauzimu vo Mosese wangusambira  ndipuso kugomezga Yehova vingumuwovya kuti waŵikengi maŵanaŵanu ngaki pa vinthu vakuchanya.

¹² Kumbi masambiru ngapachanya ngo Mosese wangusaniya m’nyengu yaki wangungagwiriskiya nchitu kuti wasaniyi nchitu yapachanya ku Egipiti, kuti watchuki pamwenga wasaniyi vinthu vinandi vakuliŵavu? Awa. Asani wanguchita viyo, watingi wakanengi cha “kutamulika mwana wa munthukazi waku Farao; wangusankha kuchitikiya uheni pamoza ndi khamu laku Chiuta kwakuruska kuŵa kwanyengu ndi malikondwa nga uheni.” Ivi viwoneke limu kuti Mosese wangugwiriskiya nchitu masambiru ngaki kuti walutiski panthazi chilatu chaku Yehova.

13, 14. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chingumuwovya Mosese kuti wafiski uteŵeti wo Yehova wangumpaska? (b) Nge Mosese, kumbi nasi tikhumbika kuchitanji?

¹³ Mosese wayanjanga Yehova ndi ŵanthu Ŵaki. Pa nyengu yo wenga ndi vyaka 40, wanguwona kuti wakhumbikanga kuwovya ŵanthu aku Chiuta kuti atuweku ku Egipiti. (Mac. 7:23-25) Kweni Yehova wechendampaski nchitu iyi, Mosese wakhumbikanga kuja ndi mijalidu yinyaki nge kujiyuyuwa, kuzikira, kufwasa kweniso kujikanizga. (Nthanthi 15:33) Mosese wakhumbikanga kusambizika kuti waziŵi mo watingi wakunthiyengepu masuzgu ngo watingi wakumanengi nangu. Iyu wanguliska mbereri kwa vyaka vimanavi kuti wasambiri mijalidu yaku Chiuta yeniyi.

¹⁴ Kumbi Mosese wangusambira nadi mijalidu yeniyi pa nyengu yo waliskanga mbereri? Hinya! Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti Mosese wenga “wakuzika kwakuruska ŵanthu wosi m’charu chapasi.” (Maŵ. 12:3) Iyu wenga wakujiyuyuwa ndipu venivi vingumuwovya kuti wachitengi umampha vinthu ndi ŵanthu ndipuso kuŵawovya asani akumana ndi masuzgu. (Chit. 18:26) Mwakuyana ŵaka, nasi tikhumbika kuja ndi mijalidu yo yingatiwovya kuti tizitaskiki pa “suzgu yikuru” ndi kuzisere m’charu chifya chaku Chiuta. (Chiv. 7:14) Kumbi nyengu zinyaki tikambiskana ndi ŵanthu wo awoneka kuti mbakusuzga pamwenga aguŵa liŵi? Tingachita umampha kuvwiya mazu ngo wakutumika Petro wangukambiya Akhristu anyaki ngakuti: ‘Mutumbikengi wosi. Mwanjengi abali wosi.’​—1 Petro 2:17.

15, 16. (a) Nchifukwa wuli tikhumbika kuŵika maŵanaŵanu ngidu pa vinthu vamampha? (b) Nchifukwa wuli Akhristu akhumbika kuja ndi nkharu yamampha?

¹⁵ Tija mu “nyengu zizitu.” (2 Tim. 3:1) Mwaviyo, tingachita umampha kuŵika maŵanaŵanu ngidu pa vinthu vamampha ndi chilatu chakuti tije masu mwauzimu. (1 Ŵat. 5:6-9) Tiyeni tikambiskani vinthu vitatu vo vingatiwovya kuti tije masu.

¹⁶ Nkharu yidu: Petro waziŵanga kuti kuja ndi nkharu yamampha nkhwakukhumbika ukongwa. Iyu wangukamba kuti: “Muŵi ndi kajaridu kakutowa mu amitundu wo; alinga kuti, . . . [pakuwona, NW] nchitu zinu zakutowa akankhuski Chiuta.” (1 Pet. 2:12) Kaya tiseŵe, te kunyumba, kunchitu, kusukulu, pamwenga mu uteŵeti, tikhumbika kuyesesa kuja ndi nkharu yamampha yo yingachitiska kuti Yehova watumbikiki. Mbuneneska kuti tosi tibuda chifukwa chakuti te ambula kufikapu. (Ŵar. 3:23) Kweni asani tilutirizga kurwa nkhondu ya chivwanu, tingapunda nkhondu yakulimbana ndi liŵavu lambula kufikapu.​—1 Tim. 6:12.

17. Kumbi tingachita wuli kuti tiŵanaŵanengi nge Yesu Khristu? (Wonani chithuzi cho che papeji 28.)

¹⁷ Vo tiŵanaŵana: Vo tiŵanaŵana vikoliyana ndi kuja ndi nkharu yamampha. Wakutumika Paulo wangukamba kuti: “Kaŵanaŵanidu ko kenga mwaku Khristu Yesu, kaŵi mwinu.” (Ŵaf. 2:5) Kumbi Yesu wenga ndi nkharu wuli? Wenga wakujiyuyuwa. Kujiyuyuwa  kwenuku kwamuwovyanga kuti waŵikengi ukongwa maŵanaŵanu ngaki pa uteŵeti. Iyu waŵanaŵaniyanga ukongwa nchitu yakupharazga uthenga wamampha wakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta. (Marko 1:38; 13:10) Yesu wathembanga Mazu Ngaku Chiuta. (Yoh. 7:16; 8:28) Iyu wasambiranga Malemba mwaphamphu ndi chilatu chakuti wangagwiriskiyengi nchitu umampha pakusambiza ndipuso kuti wangavikiliyengi. Nasi tiŵanaŵanengi nge Khristu asani titijiyuyuwa, titijipereka mu uteŵeti ndipuso asani tisambira Bayibolo pakutija.

18. Kumbi ndi nthowa nizi zo tingagwiriya nchitu yo Yehova watipaska?

¹⁸ Vo tingachita: Yehova we ndi chilatu chakuti “mu zina laku Yesu gongonu losi ligwadiyengi, la ŵakuchanya, ndi la ŵapacharu.” (Ŵaf. 2:9-11) Chinanga kuti we ndi udindu wapachanya, Yesu wachita mbwenu khumbu la Awiski. Mwaviyo, nasi tikhumbika kuchita so viyo. (1 Ŵakor. 15:28) Kumbi tingachita wuli venivi? Tingachita venivi asani titijipereka ndi mtima wosi pa nchitu yo tapaskika ‘yakusambiza mitundu yosi.’ (Mat. 28:19) Tikhumbika so kuti “tichitiyengi kwaku wosi cho nchamampha,” kung’anamuwa ŵanthu wo tija nawu pafupi kweniso abali ŵidu.​—Ŵag. 6:10.

19. Kumbi tikhumbika kuchitanji?

¹⁹ Nchinthu chakukondwesa ukongwa kuziŵa kuti Yehova watitikumbuska kuti tiŵikengi maŵanaŵanu ngidu pa vinthu vakuchanya. Mwaviyo, tikhumbika kuti “tichimbiyi ndi chitatata maphara ngo ngatimikikiya kunthazi.” (Ŵah. 12:1) Tiyeni tosi tilutirizgi kuteŵete Yehova “nge mbakutakatakiya Ambuya” ndipu Awuskefwi akuchanya azakutitumbika chifukwa cha phamphu lidu.​—Ŵakol. 3:23, 24.