Panyaki anyinu wosi agwiriskiya ntchitu malu ngakucheziyapu nga pa Intaneti kweniso ajaliya waka kukamba venivo nyengu zosi. Panyaki so atikusekani chifukwa chakuti mugwiriskiya ntchitu Intaneti cha. Kumbi mukhumbika kuziŵanji? Nanga mungachita wuli?

 Mwe mwija cha. Apapi anandi atiŵazomereza cha ŵana ŵawu kuti agwiriskiyengi ntchitu malu ngakucheziyapu nga pa Intaneti. Vingaŵa kuti achita viyo chifukwa chakuti aziŵa kuti Intaneti yingapangiska kuti ŵana ŵawu ayambi:

•   kusuzgika maŵanaŵanu kweniso masuzgu nganyaki.

•   kuwonere vinthu vakusikuwa, kutumiziyana mameseji ngakusikuwa kweniso kunenana.

•   kuleka kukoliyana ndi anyawu.

 Achinyamata anandi asankha kuleka kugwiriskiya ntchitu malu ngakucheziyapu nga pa Intaneti. Pakuŵija akuwona kuti Intaneti yaŵachitiskanga kuti achitengi vinthu vinandi viheni mumalu mwakuchita vamampha. Wonani vakuyeruzgiyapu chayivu va ŵanthu vo ve mumphata umu:

•   Priscilla wanguwona kuti kucheza pa Intaneti kwamumaliyanga nyengu yinandi yakuchitiya vinthu vakukhumbika.

•   Jeremy wanguwona kuti kwatingi kuŵengi kwakusuzga kuti waleki kuwona vinthu viheni vo vazanga pa foni yaki

•   Bethany wanguwamu kuti kucheza pa Intaneti kwamuchitiskanga kuti waŵikengi ukongwa maŵanaŵanu pa vo ŵanthu anyaki achitanga.

 “Ndingusankha kuti ndituzgemu app yakucheziyapu ya pa Intaneti ndipu ndikondwa chifukwa cha vo ndikuchita. Nditiyisoŵapu so cha, ndipu ndikondwa chifukwa cha nyengu yo ndenayu yakuchitiya vinthu vakukhumbika ukongwa kwaku ini.”—Sierra

 “Ndakhumbanga cha kuti kucheza pa intaneti kundisere ukongwa mu ndopa kweniso kuti nyengu zinyaki ndisuzgikengi maŵanaŵanu ndi mo ŵanthu atingi achitiyengi ndi vinthu vo ndaŵikangapu. Chenga chipusu cha kutuzgamu app yeniyi mu foni yangu kweni ndinguvwa umampha ndati ndatuzgamu waka. Sonu nde ndi chimangu chikulu kwambula app yeniyi.”—Kate

 Mukoliyanengi ndi marangu ngo apapi ŵinu akupaskani. Mulondongi marangu nga apapi ŵinu kwambula kukwiya pamwenga kudandawula kuti mulongo kuti mwakuwa nadi.

 Fundu ya mu Bayibolu “Muzereza waswera cha kutuzga ukali waki wosi, kweni ŵanthu azeru azikira ndipu atijiko.”—Nthanthi 29:11, Easy-to-Read Version.

 Ŵanthu anyaki angakukambiyani kuti mugwiriskiyengi ntchitu Intaneti kwambula kupempha dankha apapi ŵinu pamwenga mungajula akaunti yachisisi. Kuchita viyo kungaŵa kunanga kukulu ukongwa! Kuchita vinthu mwambula kugomezgeka, kungakupangiskani kuti muyambi kusuzgika maŵanaŵanu kweniso kujimba mulandu. Kweniso kungakuchitiskani kuti mukumani ndi masuzgu asani aziŵa ndipu angakugomezgani so cha.

 Fundu ya mu Bayibolu: “Tikhumba kuchita vinthu vosi mwauneneska.”—Aheberi 13:18.

 Pangani chakusankha chinu. Mwakuyanana ndi achinyamata wo akonkhoskeka kukwambiriya kwa nkhani iyi, mungaja ndi vifukwa vinandi vakukaniya kucheza pa Intaneti. Asani musimikiza kuti kugwiriskiya ntchitu Intaneti nkhuheni kwaku yimwi, ndikuti mukanengi kuyigwiriskiya ntchitu chifukwa chakuti ndivu apapi ŵinu akukambiyani cha kweni chifukwa chakuti mwasankha mwija. Mwaviyo, asani achinyamata anyinu atikusekani chifukwa chakuleka kugwiriskiya ntchitu Intaneti muguŵengi cha ndipu mukuluta kwa nyengu nawu alekengi kukusekani.

 Fundu yikulu: Mukoliyanengi ndi apapi ŵinu ndipu chifukwa cho atikukaniziyani kugwiriskiya ntchitu intaneti, namwi muchiwonengi kuti ntchakuvwika ndi venivi vikuwovyengi namwi musankhi venivo. Pasonu panu, mungafiska kuja kwambula kucheza pa Intaneti.