1. Jona i mas wokabaut long wanem kain ol ples? Em i pilim olsem wanem long dispela hap em bai go long en?

 JONA i gat bikpela haptaim bilong tingting long ol samting. Em i mas wokabaut inap olsem 800 kilomita, na em bai raun inap wanpela mun samting, o longpela haptaim moa. Pastaim em i mas makim wanem ol rot em bai bihainim, olsem ol sotpela rot na ol rot i seif, na nau em i mas wokabaut i go brukim planti veli na i go antap long planti maunten. Ating em i mas wokabaut long arere bilong traipela Ples Drai Bilong Siria, na brukim ol wara olsem bikpela Wara Yufretis, na painim ples slip namel long ol man bilong ol narapela lain long ol taun na ol liklik ples bilong Siria, Mesopotemia, na Asiria. Planti de i wok long lus, na em i tingting long dispela hap em i pret long i go long en, em dispela taun em i wokabaut i go klostu moa long en—Ninive.

2. Olsem wanem Jona i kisim skul olsem em i no inap ranawe long wok bilong em?

² Jona i save: Em i no inap tanim na ranawe long dispela wok. Em i bin traim bipo. Olsem yumi lukim long sapta i kamap pastaim, Jehova i no les kwik long skulim Jona long rot bilong strongpela win long solwara na wokim mirakel na salim traipela pis long seivim em. Bihain long 3-pela de, Jona i stap laip yet taim traipela pis i trautim em long nambis. Nau em i kisim pasin bilong bihainim tok na pasin daun.​—Jona, sap. 1, 2.

3. Jehova i mekim wanem pasin long Jona? Dispela i kamapim wanem askim?

³ Taim Jehova i tokim Jona long go long Ninive long namba 2 taim, dispela profet i bihainim tok na em i kirapim dispela longpela wokabaut i go olsem long hap is. (Ritim Jona 3:1-3.) Tasol yu ting em i larim Jehova i stretim em na em i senisim tru pasin bilong em? Olsem: Jehova i marimari long em, seivim  em na em i no draun, i no givim panismen taim em i bikhet, na givim rot long em long namba 2 taim long mekim dispela wok. Tasol yu ting Jona i lain long mekim pasin marimari long ol narapela? Planti taim i hatwok long ol sinman i lain long mekim pasin marimari. Yumi ken skelim ol samting i painim Jona na kisim skul long en.

4, 5. Wai na Jehova i kolim Ninive olsem “bikpela taun tru”? Dispela i givim wanem skul long yumi long God?

⁴ Jona i no gat wankain tingting olsem Jehova long taun Ninive. Baibel i tok: “Ninive em i wanpela bikpela taun tru long ai bilong God.” (Jna. 3:3, futnot.) Inap 3-pela taim, Jona i kamapim tok Jehova i mekim long dispela taun olsem “bikpela taun Ninive.” (Jna. 1:2; 3:2; 4:11) Wai na em i bikpela taun, o em i bikpela samting, long ai bilong Jehova?

⁵ Ninive em i wanpela olpela taun tru, em wanpela bilong ol fes taun Nimrot i bin wokim bihain long Bikpela Tait. Em i wanpela bikpela ples tru i karamapim bikpela hap graun na i luk olsem i gat sampela taun moa i stap long dispela hap, olsem na man i mas  wokabaut 3-pela de long wanpela sait bilong taun i go long narapela sait. (Stt. 10:11; Jna. 3:3) Ninive em narakain taun tru, i gat ol bikpela tempel, ol strongpela banis, na ol narakain bilding. Tasol ol dispela samting i no risen na Jehova God i tingim dispela taun i bikpela samting, nogat. Ol manmeri i bikpela samting long em. Long dispela taim, Ninive i gat bikpela populesen tru. Maski ol manmeri i mekim ol pasin nogut, Jehova i tingim ol. Em i tingim laip bilong man i bikpela samting, na em i save olsem olgeta wan wan man inap tanim bel na lain long mekim pasin i stret.

6. (a) Wai na Jona i pret long go long Ninive? (Lukim tu futnot.) (b) Yumi kisim wanem skul long wok autim tok bilong Jona?

⁶ Taim Jona i go insait long Ninive, em populesen bilong en i bikpela tru winim 120,000, ating dispela i mekim em i pret moa yet. a Em i wokabaut inap wanpela de olgeta i go insait tru long senta bilong taun we planti manmeri i bisi tru, ating em i wok long painim wanpela gutpela hap na bai em i ken autim tok. Olsem wanem em inap autim tok long ol dispela manmeri? Yu ting em i bin lain long mekim tokples Asiria? O Jehova i bin givim dispela save long em long rot bilong mirakel? Yumi no save. Ating Jona i autim tok long tokples Hibru, em tokples bilong em, na wanpela i tanim i go long tokples bilong ol Ninive. Maski em i mekim olsem wanem, tok em i autim i klia tru, na ating i mekim ol man i no amamas: “Bihain long 40 de, Ninive bai bagarap.” (Jna. 3:4) Em i strongim bel na autim tok yet. Taim em i mekim olsem, em i soim strongpela bel na bilip, em ol pasin we ol Kristen i nidim moa yet long nau.

7, 8. (a) Ol manmeri long Ninive i mekim wanem taim ol i harim tok Jona i autim? (b) King bilong Ninive i mekim wanem taim em i harim tok Jona i autim?

⁷ Ol Ninive i putim yau long tok bilong Jona. Ating em i redim tingting olsem ol bai belhat na mekim nogut long em. Tasol narapela kain samting i kamap. Ol manmeri i harim tok! Kwiktaim tok bilong em i spred long taun olgeta. I no longtaim, olgeta manmeri long taun i toktok long dispela tok profet bilong Jona long bagarap bai painim taun. (Ritim Jona 3:5.) Ol maniman, rabisman, strongpela man na man i no gat strong, yangpela na lapun olgeta i tanim bel. Ol i tambu long kaikai. I no longtaim, king i harim olsem ol manmeri i tanim bel.

 ⁸ King tu i tanim bel taim em i harim tok Jona i autim. Em i pret long God, em i kirap long sia king bilong em, rausim ol gutpela bilas bilong king, werim wankain klos bilong sori olsem ol manmeri bilong em i werim, na tu, em i “sindaun long sit bilong paia.” King wantaim “ol bikman” bilong em i salim tok i go long olgeta manmeri bilong Ninive long mekim dispela pasin bilong tambu long kaikai i kamap olsem wanpela lo bilong kantri. Em i tok long olgeta manmeri i mas pasim klos bilong sori, na ol animal tu i mas mekim olsem. b Long pasin daun em i tokaut olsem ol manmeri bilong em i gat asua long mekim ol pasin nogut na bagarapim man. Em i kamapim olsem em i laik bai God tru i ken marimari long ol taim em i lukim ol i tanim bel, em i tok: “God tru bai . . . i no ken belhat moa na bai yumi i no inap pinis olgeta.”​—Jna. 3:6-9.

9. Ol man bilong sutim tok long Baibel i kamapim wanem tingting long ol Ninive? Olsem wanem yumi save olsem tok bilong ol i no tru?

⁹ Sampela man bilong sutim tok long Baibel i kamapim tingting bilong ol olsem ol Ninive i no inap hariap long mekim kain senis olsem. Tasol sampela saveman bilong Baibel i tok, dispela samting ol i mekim i stret wantaim pasin bilong ol lain bilong bipo husat i holim ol bilip bilong ol tumbuna na ol i save hariap long senisim tingting bilong ol. Na tu, yumi save olsem kain ol tok ol man i sutim i no tru, bikos bihain Jisas Krais yet i bin kamapim stori bilong ol Ninive i bin tanim bel. (Ritim Matyu 12:41.) Jisas i no tok nating, long wanem, em i bin i stap long heven na em i lukim ol dispela samting i kamap. (Jon 8:57, 58) Olsem na, yumi no ken ting olsem ol man i no inap tanim bel—maski i luk olsem pasin bilong ol i nogut tru. Jehova tasol inap lukim tingting i stap long bel bilong man.

10, 11. (a) Jehova i mekim wanem taim ol Ninive i tanim bel? (b) Wai na yumi inap bilip tru olsem kot bilong Jehova i no popaia?

¹⁰ Jehova i mekim wanem taim ol Ninive i tanim bel? Bihain Jona i tok: “Ol i lusim ol pasin nogut bilong ol, na God tru i lukim  samting ol i mekim. Na em i tingting gen long dispela bagarap em i bin tok long bringim i kam long ol, na em i no mekim olsem.”​—Jna. 3:10.

¹¹ Yu ting dispela i makim olsem Jehova i ting kot em i bin makim bilong painim Ninive i popaia? Nogat. Baibel i tok kot bilong Jehova i stret olgeta. (Ritim Lo 32:4.) I stret Jehova i kros long Ninive, tasol em i no kros moa long ol. Em i lukim senis ol dispela manmeri i mekim na tingim olsem i no gat wok moa long givim panismen em i laik givim. Nau em taim bilong God long mekim pasin marimari.

12, 13. (a) Hau Jehova i soim olsem em i save isi long ol man, redi long senisim samting em i bin tingting long mekim, na em i gat pasin marimari? (b) Wai na tok profet bilong Jona i no wanpela tok giaman?

¹² Jehova i no hatpela God bilong mekim save long ol man, olsem ol bikman bilong lotu i save skulim ol man long en, nogat. Em i save isi long ol man, redi long senisim samting em i bin tingting long mekim, na em i gat pasin marimari. Taim em i tingting long givim panismen long ol man nogut, pastaim em i save yusim ol mausman bilong em long graun long givim tok lukaut, long wanem, em i laik bai ol man nogut i mekim olsem ol Ninive i bin mekim—tanim bel na senisim pasin bilong ol. (Ese. 33:11) Jehova i tokim profet bilong em Jeremaia: “Taim mi tokaut olsem mi bai kamautim, daunim, na bagarapim wanpela kantri o kingdom, na sapos dispela kantri i lusim ol pasin nogut bilong en, em mi no laikim, orait mi bai senisim tingting bilong mi tu na mi no mekim dispela samting nogut em mi bin tok long mekim.”​—Jer. 18:7, 8.

¹³ Yu ting tok profet bilong Jona em tok giaman? Nogat; em i inapim wok bilong en olsem tok lukaut. Pasin nogut bilong ol Ninive i as bilong dispela tok lukaut, tasol ol i senisim pasin bilong ol. Sapos ol i kirap gen long mekim ol pasin nogut, God bai mekim kot long ol. Na bihain, dispela samting i painim ol Ninive.​—Sef. 2:13-15.

14. Jona i mekim wanem taim Jehova i marimari long lain Ninive?

¹⁴ Jona i mekim wanem taim bagarap i no painim ol Ninive olsem em i bin ekspektim? Baibel i tok: “Dispela samting i nogut tru long ai bilong Jona, na em i belhat nogut tru.” (Jna. 4:1) Na tu, Jona i mekim wanpela beten we i kain olsem em i givim tok bilong stretim God i Gat Olgeta Strong! Em i kamapim tingting olsem mobeta em i bin stap tasol long ples bilong em. Em i tok em i save pinis olsem Jehova i no inap bagarapim ol Ninive, na tu, em i yusim dispela olsem eskius na em i laik ranawe i go long Tarsis. Na bihain, em i askim God long em i laik i dai, em i tok i gutpela moa sapos em i dai.​—Ritim Jona 4:2, 3.

15. (a) Wai na Jona i bel hevi na belhat? (b) Jehova i mekim wanem long dispela profet bilong em i bel hevi?

 ¹⁵ Jona i tingting planti long wanem samting? Yumi no save long olgeta tingting bilong em, tasol yumi save, Jona i bin tokaut long ol dispela manmeri olsem Ninive bai bagarap. Ol i bilipim tok bilong em. Na nau i no gat wanpela bagarap i kamap. Yu ting em i pret olsem ol bai tok bilas o kolim em giaman profet? Maski em i gat wanem tingting, em i no amamas long ol manmeri i tanim bel o long Jehova i marimari long ol, nogat. Em i bel nogut tru, sori long em yet, na wari olsem gutnem bilong em i bagarap. Tasol i luk olsem God bilong Jona, em God i gat pasin marimari, i lukim sampela gutpela pasin long dispela profet i bel hevi. Maski Jona i no soim rispek, Jehova i no panisim em, nogat, long pasin isi em i askim Jona olsem: “Yu ting i stret long yu belhat?” (Jna. 4:4) Yu ting Jona i bekim dispela askim? Baibel i no tokim yumi.

16. Wai na sampela i no wanbel long tingting bilong God? Yumi kisim wanem skul long eksampel bilong Jona?

¹⁶ Em isi long skelim pasin bilong Jona, tasol i gutpela long tingim olsem sampela taim ol sinman i no save wanbel long tingting bilong God. Sampela i ting Jehova i no laik pasim ol hevi o mekim kwik kot long ol man nogut o pinisim ol pasin nogut i stap long graun long dispela taim bipo. Eksampel bilong Jona i helpim yumi long tingim olsem taim yumi no wanbel long tingting bilong Jehova God, yumi mas redi long senisim tingting bilong yumi—i no Em.

17, 18. (a) Bihain long Jona i lusim Ninive, em i mekim wanem? (b) Hau na mirakel Jehova i wokim long botol-got rop i givim skul long Jona?

¹⁷ Dispela profet i bel hevi, i lusim Ninive na wokabaut i go, em i no go bek long ples bilong em, tasol em i go long hap is we i gat sampela maunten i stap na em inap lukim taun Ninive. Em i wokim liklik haus win na sindaun na wet i stap—na lukluk long Ninive. Ating em i tingting yet olsem em bai lukim Ninive i bagarap. Olsem wanem Jehova bai skulim dispela man i gat strongpela het long mekim pasin marimari?

¹⁸ Long nait, Jehova i mekim botol-got rop i kru na gro. Taim Jona i kirap long slip, em i lukim dispela rop i go bikpela, ol lip bilong en i bikpela na i givim seid long em winim liklik haus win em i wokim. Nau bel bilong em i amamas tru. “Jona i amamas tru” long dispela rop, ating em i tingim olsem dispela mirakel em mak bilong Jehova i orait long em na blesim em. Tasol Jehova i no tingting tasol long haitim Jona long hat bilong san, na pasim em long no ken  belhat moa, nogat. Em i laik bai Jona i pilim tru samting em i skulim em long en. Olsem na God i wokim sampela mirakel moa. Em i salim wanpela liklik snek i kam kaikaim na kilim i dai dispela rop. Orait nau em i salim “hatpela win bilong hap is i kam” na i kukim Jona na em i “stat long airaun.” Jona i bel hevi na em i askim God gen long em i ken i dai.​—Jna. 4:6-8.

19, 20. Hau na Jehova i toktok gut wantaim Jona taim em i stori long botol-got rop?

¹⁹ Orait Jehova i askim gen Jona wai na em i ting i stret long belhat long dispela botol-got rop i drai. Tasol Jona i no tanim bel, em i strongim sait bilong em, na tok: “Mi gat rait long belhat, mi belhat nogut tru na mi laik dai.” Nau em gutpela taim long Jehova i givim skul long Jona.​—Jna. 4:9.

²⁰ God i toktok gut wantaim Jona, em i tok dispela profet i sori long wanpela rop nating bilong bus i kamap bikpela long wanpela nait tasol, em rop Jona i no bin planim na mekim i go bikpela. Na God i tok: “Mi tu mi mas sori long Ninive em dispela bikpela taun, we i gat winim 120,000 manmeri em ol i no save long wanem pasin  i stret na wanem pasin i no stret, na mi sori tu long planti animal bilong ol.”​—Jna. 4:10, 11. c

21. (a) Jehova i yusim wanem samting bilong skulim Jona? (b) Hau stori bilong Jona i helpim yumi long skelim gut pasin bilong yumi yet?

²¹ Yu luksave long bikpela samting Jehova i laik skulim Jona long en? Jona i no bin mekim wanpela wok bilong lukautim dispela rop. Tasol Jehova em i As bilong laip bilong ol dispela manmeri bilong Ninive na em i lukautim ol long kaikai samting, olsem em i save mekim long olgeta samting long graun. Wai na Jona i ting wanpela rop nating i bikpela samting moa winim laip bilong 120,000 manmeri, na olgeta animal bilong ol? Yu ting bikos Jona i tingim em yet tasol? Em i sori long dispela rop, long wanem, rop i haitim em. Yu ting em i belhat long Ninive bikos em i tingim em yet tasol—em i no laik kisim nem nogut olsem tok bilong em i no stret? Stori bilong Jona inap helpim yumi long skelim gut pasin bilong yumi. Yumi olgeta i gat pasin bilong tingim yumi yet. Yumi amamas olsem long pasin isi Jehova i skulim yumi long mekim moa yet pasin bilong tingim ol narapela, pasin sori, na marimari—olsem em i save mekim!

22. (a) Hau Jona i pilim tru tok bilong Jehova i gat savetingting long pasin marimari? (b) Yumi olgeta i mas kisim wanem skul?

²² Askim em, Yu ting Jona i pilim dispela skul? Long Baibel ol i bin raitim long namba wan taim, Buk Jona i pinisim stori bilong Jona long askim bilong Jehova—i no gat bekim yet bilong dispela askim. Ating sampela man bilong sutim tok long Baibel inap komplein olsem Jona i no bekim dispela askim. Tasol tru tru, bekim bilong Jona i stap. Dispela buk yet i olsem bekim long askim bilong Jehova. I gat ol samting i kamapim klia olsem Jona yet i bin raitim Buk Jona. Piksaim long tingting dispela profet i stap pinis long ples bilong em na raitim dispela stori. Yumi ken piksaim wanpela lapun man i gat savetingting i daunim em yet na i sakim het bilong em taim em i stori long ol popaia bilong em, pasin bikhet, na em i nolaik mekim pasin marimari. I klia tru olsem, Jona i kisim gutpela skul long tok bilong Jehova i gat savetingting long en. Em i lain long mekim pasin marimari. Olsem wanem? Yumi tu inap lain long mekim olsem?​—Ritim Matyu 5:7.