Söz “Tanrı” mıydı, Yoksa “bir tanrı” mıydı?
BU SORUYU, Kutsal Kitap çevirmenleri Yuhanna İncilinin ilk ayetini tercüme ederken dikkate almalıdır. Yeni Dünya Çevirisi’nde bu ayet şöyledir: “Başlangıçta Söz vardı, Söz Tanrı ile beraberdi ve Söz bir tanrıydı” (Yuhanna 1:1). Bazı tercümelerde ayetin son kısmı, Sözün “Tanrısal” olduğunu belirtmekte ya da buna benzer bir anlam taşımaktadır (İncil-Çağdaş Türkçe Çeviri). Diğer taraftan birçok çeviride de Yuhanna 1:1’in son kısmı şöyledir: “Söz Tanrı’ydı” (Yeni Çeviri; Müjde).
Yunanca dilbilgisi ve ayetin bağlamı, Yeni Dünya Çevirisi’ndeki tercümenin doğru olduğunu ve “Söz”ün, ayetin ilk kısmında geçen “Tanrı” olarak tanımlanmaması gerektiğini gösterir. Yine de birinci yüzyılda konuşulan Yunancada belgisiz tanımlık (“bir”) olmaması bazılarının zihninde soru işaretleri uyandırıyor. Bu nedenle, MS ilk yüzyıllarda konuşulan bir dildeki Kutsal Kitap çevirisi oldukça ilginçtir.
Bu dil, Kopt dilinin Sahidi lehçesidir. Kopt dili İsa’nın
yeryüzündeki hizmetinden hemen sonraki yüzyıllarda Mısır’da konuşuluyordu ve Sahidi lehçesi bu dilin ilk yazıya dökülen biçimlerinden biriydi. Bir sözlük Kutsal Kitabın Kopt dilindeki en eski çevirileri hakkında şöyle diyor: “[Septuagint] ve [Yunanca Kutsal Yazılar] Kopt diline MS üçüncü yüzyılda çevrildiğinden, Kopt dilindeki çeviri mevcut elyazmalarının büyük çoğunluğundan göze çarpar ölçüde daha eski olan [Yunanca elyazmalarına] dayanmaktadır” (The Anchor Bible Dictionary).Sahidi lehçesindeki Kopt dili metni iki nedenle özellikle ilgi çekicidir. İlk olarak, yukarıda dikkat çekildiği gibi, Üçlük öğretisinin resmi bir öğreti haline geldiği dördüncü yüzyıldan önce Kutsal Yazılar hakkında sahip olunan anlayışı yansıtır. İkinci olarak Kopt dilinin dilbilgisi, İngilizceninkine önemli bir yönden benzer. Yunanca Kutsal Yazıların ilk çevirileri Süryanice, Latince ve Kopt diline yapıldı. Süryanice ve Latincede o günlerdeki Yunancaya benzer şekilde belgisiz tanımlık yoktur. Ancak Kopt dilinde vardır. Üstelik bilgin Thomas O. Lambdin kitabında şöyle diyor: “Kopt dilindeki hem belgili hem de belgisiz tanımlıkların kullanımı İngilizcedeki tanımlıkların kullanımına çok benzer” (Introduction to Sahidic Coptic).
Bu nedenle Kopt dilindeki çeviri Yuhanna 1:1’in o zamanlar nasıl anlaşıldığına dair ilginç ipuçları sunar. Acaba bu çeviride ne tür ipuçları buluruz? Sahidi lehçesindeki Kopt dili çeviri, Yuhanna 1:1’in son kısmındaki “tanrı” sözcüğü için belgisiz tanımlık kullanır. Dolayısıyla cümle çağdaş İngilizceye çevrildiğinde şöyle olur: “Ve Söz bir tanrıydı.” Anlaşılan bu çeviriyi yapanlar, Yuhanna’nın Yuhanna 1:1’deki sözlerinin İsa’nın Mutlak Güce Sahip Tanrı olduğu anlamına gelmediğini fark ettiler. Söz bir tanrıydı, Mutlak Güce Sahip Tanrı değildi.