“Loko munhu a ku nyika ndzayo, kahle-kahle u va a ku byela leswaku u hoxisile eka swilo swo karhi. A nga kona loyi a nga vulaka leswaku wa swi rhandza ku byeriwa leswaku u endla xihoxo.”—Amy, 17. *

Xana swa ku tikela ku amukela ndzayo leyi humaka eka vatswari, vadyondzisi kumbe vanhu lavakulu? Loko swi ri tano, xihloko lexi xi ta ku pfuna.

Munhu un’wana ni un’wana wa yi lava ndzayo.

“Hinkwerhu ha khunguvanyeka minkarhi yo tala.”—Yakobo 3:2.

“A ku na xivangelo xa ku va u khomiwa hi tingana loko u nyikiwa ndzayo hileswi u endleke xihoxo.”—Jessica.

Loko u nyikiwa ndzayo a swi vuli leswaku u munhu wo biha.

“Loyi Yehovha * a n’wi rhandzaka wa n’wi tshinya, hilaha tatana a endlaka hakona eka n’wana wakwe la n’wi tsakisaka.”—Swivuriso 3:12.

“Loko vanhu va ndzi nyika ndzayo, ndzi ringeta ku anakanya hi ndlela leyi swi nga ha vaka swi va tikele ha yona ku endla tano ni hi ndlela leyi va kombisaka ha yona leswaku va ndzi rhandza.”—Tamara.

Ndzayo yi nga ku pfuna leswaku u va munhu lonene.

‘Yingisa ndzayo kutani u tlhariha.’—Swivuriso 8:33.

“Ndzayo yi ku pfuna leswaku u kula kahle. Yi ku pfuna ku tiva ndlela leyi vanhu van’wana va ku tekaka ha yona ni leswaku u kota ku tshika mikhuva yo biha leyi swi nga ha endlekaka u nga swi xiyi leswaku u na yona.”—Deanne.

Vana ni langutelo lerinene hi ndzayo leyi u nyikiwaka yona. Swi nga ha endleka u khunguvanyeka loko u nyikiwa ndzayo. Kambe u nga pfumeleli ndlela leyi u titwaka ha yona yi nghenelela. Lexi nga ku pfunaka i ku va u titeka onge hi wena u nyikaka munhu un’wana ndzayo leyi fanaka—ku nga ha va makwenu wa wena. Xana wa wu vona mpfuno wa ndzayo yoleyo? Kutani sweswi titeke ku ri wena u faneleke u nyikiwa ndzayo yoleyo kutani u va ni langutelo leri fanaka.—Nawu wa Bibele: Eklesiasta 7:9.

“Minkarhi yin’wana u nga hlundzuka swinene loko u nyikiwa ndzayo lerova u rivala leswaku loyi a ku nyikeke yona a a ringeta ku ku pfuna ku nga ri ku ku khunguvanyisa.”—Theresa.

Titsongahate. U nga pfumeleli ku tikukumuxa ku ku endla u nga yi amukeli ndzayo. Nakambe u nga pfumeleli ku hetiwa matimba hi ku tiva leswaku u fanele u antswisa swo karhi. U nga swi kota ku papalata leswi ntsena loko u titsongahata. Tsundzuka: Swi nga ha endleka leswaku ndzayo leyi vavaka ngopfu ku va yona leyi nga ta ku pfuna. Loko u nga yi amukeli ndzayo, a yi nge ku vuyerisi ha nchumu.—Nawu wa Bibele: Swivuriso 16:18.

“I swa nkoka ku amukela ndzayo loko u lava ku kula hi ndlela leyinene. Loko hi nga yi amukeli ndzayo leyi hi nyikiwaka yona, a hi nge vuyeriwi hi nchumu naswona hi ku famba ka nkarhi swi nga hi peta ekhombyeni.”—Lena.

Nkhensa. Hambiloko u vona leswaku swa tika ku amukela ndzayo, u nga nkhensa munhu loyi a ku nyikeke yona. Swi le rivaleni leswaku munhu yoloye wa khathala hi wena naswona u ku navelela leswinene.—Nawu wa Bibele: Pisalema 141:5.

“I swinene ku vula u ku, ‘Ndza nkhensa,’ ngopfu-ngopfu loko ndzayo ya kona ku ri leyi a wu yi lava hakunene. Hambiloko u nga voni nkoka wa yona, u nga nkhensa matshalatshala lawa munhu yoloye a ma endleke leswaku a ta eka wena.”—Carla.