1, 2. (a) Yehovha u tikombise a ri Xikwembu xa njhani eka tiko ra Israyele? (b) Ku ta tlhuvutsiwa xivutiso xihi eka xihloko lexi?

ENKARHINI wa Nehemiya, ntlawa wa Valevhi wu vule erivaleni hi xikhongelo leswaku vakokwa wa vona hi ku phindha-phindha va “arile ku yingisa” milawu ya Yehovha. Hambiswiritano, nkarhi na nkarhi Yehovha u tikombise a ri “Xikwembu xa swiendlo swa ndzivalelo ni nsovo ni tintswalo, lexi hlwelaka ku hlundzuka kambe lexi xi teleke musa wa rirhandzu.” Yehovha u hambete a va komba musa wa rirhandzu, lava va tlheleleke etikweni ra vona hi nkarhi wa Nehemiya.—Neh. 9:16, 17.

² Un’wana ni un’wana wa hina a nga ha tivutisa a ku, ‘Xana ku rivalela ka Yehovha ku vula yini eka mina?’ Leswaku hi kuma nhlamulo ya xivutiso lexi xa nkoka, a hi xiyeni ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaneke ha yona ni tihosi timbirhi leti vuyeriweke eka ndzivalelo wa Yehovha, ku nga Davhida na Manase.

3-5. I xidyoho xihi lexikulu lexi Davhida a xi endleke?

³ Hambileswi Davhida a a ri wanuna la chavaka Xikwembu, u endle swidyoho leswikulu. Swimbirhi swa swona a swi katsa mpatswa lowu tekaneke, ku nga Uriya na Bati-xeba. Swi tise vuyelo byo biha eka hinkwavo lava a va katseka. Nilokoswiritano, ndlela leyi Xikwembu xi tshinyeke Davhida ha yona yi kombisa ndlela leyikulu leyi Yehovha a rivalelaka ha yona. Xiya leswi humeleleke.

⁴ Davhida u rhumele vuthu ra Vaisrayele leswaku ri ya hlasela ntsindza wa Vaamoni ku nga Rhaba. A wu ri eka tikhilomitara ta kwalomu ka 80 evuxeni bya Yerusalema, entsungeni wa Nambu wa Yordani. Loko vuthu ra ha fambile, Davhida u vone Bati-xeba—wansati la tekiweke—a ri eku hlambeni, loko a ri elwangwini ra xigodlho xa yena eYerusalema. Nuna wa yena a a nga ri kona. Davhida u nyanyukile hi tlhelo ra rimbewu loko a vona Bati-xeba lerova a lerisa leswaku a tisiwa  exigodlhweni xa yena, laha a fikeke a endla vuoswi na yena.—2 Sam. 11:1-4.

⁵ Loko Davhida a twa leswaku Bati-xeba u tikile, u lerise leswaku Uriya nuna wa yena a vuya eYerusalema, a ri ni ntshembo wa leswaku Uriya u ta etlela na Bati-xeba. Kambe Uriya a nga yanga ekaya ka yena—ku nga khathariseki matshalatshala ya Davhida yo n’wi khutaza leswaku a ya. Hikwalaho, hosi yi tsalele ndhuna ya vuthu ra yona exihundleni leswaku Uriya a vekiwa “emahlweni ka valwi va nyimpi laha nyimpi yi hisaka kona” ni ku endla leswaku masocha-kulobye ma tlhentlhela endzhaku ka yena. Hi xihatla, Uriya u dlayiwile enyimpini, hilaha Davhida a a hlele hakona. (2 Sam. 11:12-17) Hosi leyi a yi endlanga vuoswi ntsena kambe yi endle leswaku xidyoho xa yona xi va xikulu hi ku dlaya wanuna la nga riki na nandzu.

6. Xikwembu xi endle yini loko Davhida a ta va a dyohile, naswona leswi swi hi dyondzisa yini hi Yehovha?

⁶ I ntiyiso leswaku Yehovha u vone hinkwaswo leswi nga humelela. A xi kona lexi a nga xi voniki. (Swiv. 15:3) Hambileswi eku heteleleni hosi yi tekeke Bati-xeba, kambe “nchumu lowu Davhida a wu endleke wu [vonake] wu bihile ematihlweni ya Yehovha.” (2 Sam. 11:27) Kutani, Xikwembu xi endle yini hi Davhida loko a endle swidyoho leswikulu? Xi rhume muprofeta wa xona Natani eka Davhida. Tanihi leswi Yehovha a nga Xikwembu lexi rivalelaka, a a lava ku komba Davhida tintswalo kambe a a lava ku vona loko Davhida a hundzukile swi huma embilwini. Swa khutaza swinene leswi Yehovha a a tsakela ku endla leswi. A nga n’wi sindzisanga Davhida leswaku a tiphofula swidyoho swa yena kambe u endle leswaku Natani a hlamusela hosi leyi xitori lexi kombisaka vukulu bya swidyoho swa yona. (Hlaya 2 Samuwele 12:1-4.) Yoleyo a ku ri ndlela leyinene ngopfu yo va Yehovha a vona ndlela leyi Davhida a titwaka ha yona!

7. Davhida u angule njhani eka xifaniso xa Natani?

⁷ Hosi leyi yi anakanye leswaku leswi nga endleka eka xitori xa Natani a hi swinene. Davhida u n’wi hlundzukele swinene wanuna la fuweke wa le ka xitori naswona u byele Natani a ku: “Leswi Yehovha a hanyaka, wanuna la endlaka leswi u faneriwa hi ku fa!” Davhida u tlhele a vula leswaku wanuna la tekeriweke xinyimpfana xa yena u fanele a nyikiwa swin’wana. Kutani endzhaku ka sweswo Natani u n’wi byele marito yo tika. U te: “Wanuna loyi hi wena!” Endzhaku Davhida u byeriwe leswaku hikwalaho ka vuyelo bya swiendlo swa yena, “banga” a ri nga ta suka endlwini ya yena naswona ndyangu wa yena a wu ta hlaseriwa hi khombo. Nakambe hikwalaho ka swidyoho swa yena a a ta tsongahatiwa erivaleni. Hikwalaho ka leswi Natani a swi vuleke, Davhida u byi xiyile vukulu bya swidyoho swa yena naswona u tisorile a ku: “Ndzi dyohele Yehovha.”—2 Sam. 12:5-14.

8, 9. Pisalema 51 yi yi hlamusela njhani ndlela leyi Davhida a a titwa ha yona naswona yi hi dyondzisa yini hi Yehovha?

⁸ Marito ya risimu leri Hosi Davhida a ri qambheke endzhaku ka kwalaho ma kombisa ndlela leyi a tisoleke ha yona swi huma embilwini. Pisalema 51 yi ni xikombelo xa Davhida lexi yaka eka Yehovha lexi khumbaka mbilu, naswona xi swi kombisaka erivaleni leswaku a nga pfumelanga swidyoho swa yena ntsena. U tlhele a hundzuka eka swidyoho swa yena. Davhida a a karhateka swinene hi vuxaka bya yena ni Xikwembu. U tiphofurile a ku: “Ndzi dyohele wena, wena ntsena.” U kombele Yehovha a ku: “Tumbuluxa mbilu yo tenga eka mina, Wena Xikwembu, naswona u nghenisa moya lowuntshwa, lowu tserhameke endzeni ka mina. . . . Vuyisela ku khana ka ku ponisiwa ka mina hi wena, naswona onge u nga ndzi seketela hi moya wa ku swi rhandza.” (Ps. 51:1-4, 7-12) Loko u vulavula na Yehovha hi swihoxo leswi u nga swi endla, xana u khongela swi huma embilwini ku fana na Davhida?

⁹ Yehovha a nga n’wi sirhelelanga Davhida eka vuyelo byo biha bya swidyoho swa yena. A byi  ta hambeta byi n’wi karhata vutomi bya yena hinkwabyo. Kambe leswi Davhida a a ri ni “mbilu leyi tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka” kumbe ku hundzuka, Yehovha u n’wi rivalerile. (Hlaya Pisalema 32:5; Ps. 51:17) Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xa ku tiva ku titwa ka xiviri ni swivangelo leswi endlaka leswaku munhu a dyoha. Kutani Yehovha a nga pfumelelanga vaavanyisi lava nga vanhu leswaku va dlaya Davhida na Bati-xeba, hilaha Nawu wa Muxe wu vulaka hakona, ematshan’weni ya sweswo u va avanyise hi yexe naswona u va kombe tintswalo. (Lev. 20:10) Xikwembu xi tlhele xi endla leswaku n’wana wa vona Solomoni a va hosi leyi tlhandlamaka ya Israyele.—1 Tikr. 22:9, 10.

10. (a) Hi xihi xivangelo xin’wana lexi endleke leswaku Yehovha a rivalela Davhida? (b) Munhu u fanele a endla yini leswaku a ta rivaleriwa hi Yehovha?

¹⁰ Kumbexana xivangelo xin’wana lexi endleke leswaku Yehovha a rivalela Davhida hileswi Davhida a kombiseke Sawulo tintswalo. (1 Sam. 24:4-7) Hilaha Yesu a hlamuseleke hakona, Yehovha u hi khoma hi ndlela leyi hi khomaka van’wana ha yona. Yesu u te: “Tshikani ku avanyisa leswaku mi nga avanyisiwi; hikuva ku avanyisa loku mi avanyisaka ha kona, mi ta avanyisiwa ha kona; naswona xipimo lexi mi pimaka ha xona, va ta mi pimela ha xona.” (Mat. 7:1, 2) Swa chavelela ku tiva leswaku Yehovha u ta hi rivalela swidyoho swa hina—hambi ku ri swidyoho leswikulu swo fana ni vuoswi kumbe ku dlaya! U ta endla tano loko hi ri ni moya wo rivalela, loko hi tiphofula swidyoho swa hina eka yena niloko hi kombisa ku hundzuka eka swiendlo swa hina swo biha. Loko vadyohi va hundzuka swi huma embilwini, Yehovha u ta va nyika “tinguva ta ku phyuphyisiwa,” kumbe a va pfuna leswaku va va ni ripfalo leri baseke.—Hlaya Mintirho 3:19.

11. Hosi Manase u endle swilo swo biha hi tindlela tihi ematihlweni ya Xikwembu?

¹¹ Xiya xikombiso xin’wana xa le Matsalweni lexi kombisaka leswaku Yehovha u tiyimisele ku rivalela hambi ku ri swidyoho leswikulu swinene. Emalembeni ya kwalomu ka 360 endzhaku ka loko Davhida a sungule ku fuma, Manase u ve hosi ya Yuda. Mfumo wa yena wa malembe ya 55 a wu dume hi ndlela yo biha naswona mikhuva ya yena yo nyenyetsa yi endle leswaku a xupuriwa hi Yehovha. Hi xikombiso, Manase u endlele Bali tialitari, a gandzela “vuthu hinkwaro ra le matilweni,” a hundzisa vana va yena endzilweni ni ku khutaza vanhu leswaku va endla vungoma. Ina, u “[endle] swilo swo biha hi mpimo lowukulu ematihlweni ya Yehovha.”—2 Tikr. 33:1-6.

12. Manase u tlhelele njhani eka Yehovha?

¹² Eku heteleleni, Manase u khomiwile kutani a yisiwa ekhotsweni le Babilona. Loko a ri kwalaho swi nga ha endleka a tsundzuke marito lawa, lawa Muxe a ma byeleke Vaisrayele a ku: “Loko mi ri enhlomulweni lowukulu naswona marito lawa  hinkwawo ya mi kumile eku heleni ka masiku, mi ta boheka ku tlhelela eka Yehovha Xikwembu xa n’wina naswona mi yingisa rito rakwe.” (Det. 4:30) Manase u tlhelerile eka Yehovha. Njhani? U “[hambete] a titsongahata ngopfu” naswona u ‘hambete a khongela’ eka Xikwembu (hilaha swi kombisiweke hakona eka tluka 21). (2 Tikr. 33:12, 13) Bibele a yi hi byeli hi ku kongoma marito lawa Manase a ma vuleke eswikhongelweni swa yena, kambe swi nga endleka leswaku ma fana ni marito ya Hosi Davhida lama nga eka Pisalema 51. Ku nga khathariseki leswaku ma fana kumbe a ma fani, kambe lexi hi xi tivaka hileswaku Manase u hundzukile swi huma embilwini.

13. Ha yini Yehovha a rivalele Manase?

¹³ Yehovha u swi hlamule njhani swikhongelo swa Manase? “A pfumela leswaku [Manase] a n’wi kombela, kutani Yena a twa xikombelo xakwe xa tintswalo.” Ku fana na Davhida, Manase u xiye vukulu bya swidyoho swa yena naswona u hundzukile swi huma embilwini. Hi yona mhaka Xikwembu xi rivaleleke Manase kutani xi n’wi pfumelela leswaku a tlhelela eYerusalema a ya va hosi. Hikwalaho, “Manase [u tive] leswaku Yehovha i Xikwembu xa ntiyiso.” (2 Tikr. 33:13) Swa chavelela swinene ku dyondza ni le ka xikombiso lexi leswaku Xikwembu xi ni tintswalo naswona xi rivalela lava hundzukaka swi huma embilwini!

14. I yini lexi endlaka Yehovha a rivalela vadyohi?

¹⁴ A va talanga eka vanhu va Xikwembu namuntlha lava nga ta lava ku rivaleriwa swidyoho leswikulu ku fana ni swa Davhida ni swa Manase. Kambe hi nga dyondza eka swikombiso swa vona leswaku Xikwembu xa hina xi tiyimisele ku rivalela hambi ku ri swidyoho leswikulu loko mudyohi a hundzuka swi huma embilwini.

15. Hi swi tiva njhani leswaku Yehovha a nga rivaleli vanhu hinkwavo swidyoho swa vona minkarhi hinkwayo?

¹⁵ Ina, a hi fanelanga hi anakanya leswaku minkarhi hinkwayo Yehovha u rivalela vanhu hinkwavo swidyoho swa vona. Langutelo ra Davhida ni ra Manase a ri hambane swinene ni ra vanhu  lava nga yingisiki va Israyele ni va Yuda. Xikwembu xi rhume Natani leswaku a ya eka Davhida naswona xi n’wi nyike nkarhi wo va a cinca langutelo ra yena. Davhida u wu tlangerile nkarhi wolowo naswona u hundzukile. Manase na yena a a ri eka xiyimo xo tika swinene naswona u swi xiyile leswaku u fanele a hundzuka eka swidyoho swa yena. Kambe vanhu va Israyele ni va Yuda hakanyingi a va hundzukanga eswidyohweni swa vona. Hikwalaho, Yehovha a nga va rivalelanga. Ku ri na sweswo, hi ku phindha-phindha u rhume vaprofeta va yena leswaku va va hlamusela ndlela leyi a langutaka ku nga yingisi ka vona ha yona. (Hlaya Nehemiya 9:30.) Ni le ndzhaku ka loko Vaisrayele va suke eBabilona va tlhelela eYuda, Yehovha u hambete a rhumela varhumiwa va yena vo tshembeka, vo tanihi muprista Ezra na muprofeta Malakiya. Loko vanhu va hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Yehovha, a va tsaka swinene.—Neh. 12:43-47.

16. (a) Ku endleke yini hi tiko ra Israyele hileswi ri aleke ku hundzuka eswidyohweni swa rona? (b) Hi rihi lunghelo leri Yehovha a ri nyikaka lava nga swirho swa Israyele wa ntumbuluko?

¹⁶ Endzhaku ka loko Yesu a rhumiwe laha misaveni leswaku a ta va xitlhavelo xa nkutsulo lexi hetisekeke xa vanhu hinkwavo, Yehovha a a nga ha swi amukeli switlhavelo swa swiharhi leswi a swi laveka eka Vaisrayele. (1 Yoh. 4:9, 10) Loko Yesu a ri laha misaveni, u kombise langutelo ra Tata wa yena loko a vule marito lawa lama khumbaka mbilu, a ku: “Yerusalema, Yerusalema, mudlayi wa vaprofeta ni loyi a va khandleke hi maribye lava rhumiweke eka yena,—i ko tala ndzi lava ku hlengeleta vana va wena, hi ndlela leyi mbhaha wu hlengeletaka ha yona swiciwana swa wona ehansi ka timpapa ta wona! Kambe n’wina a mi swi lavanga.” Kutani Yesu u te: “Maswivo! Yindlu ya n’wina yi tshikeriwa n’wina.” (Mat. 23:37, 38) Hikwalaho, tiko ra Israyele leri endlaka swidyoho ni leri nga hundzukiki ri siviwe hi Israyele wa moya. (Mat. 21:43; Gal. 6:16) Kambe ku vuriwa yini hi xirho ha xin’we xa Israyele wa ntumbuluko? Va amukeleka leswaku va vuyeriwa eka ku rivaleriwa ni le ka tintswalo ta Yehovha loko va kombisa ripfumelo eka Xikwembu ni le ka xitlhavelo xa Yesu Kreste. Hi nkarhi wa ku pfuka ka vafi laha misaveni, Yehovha u ta tlhela a rivalela vanhu lava va feke va nga hundzukanga eswidyohweni swa vona.—Yoh. 5:28, 29; Mint. 24:15.

17, 18. Hi nga rivaleriwa njhani hi Yehovha?

¹⁷ Leswi Yehovha a tiyimiseleke ku rivalela, hi fanele hi endla yini? Hakunene hi fanele hi endla hilaha Davhida na Manase va endleke hakona. Hi fanele hi pfumela swidyoho swa hina, hi hundzuka, hi kombela Yehovha leswaku a hi rivalela naswona hi n’wi kombela leswaku a tumbuluxa mbilu yo tenga eka hina. (Ps. 51:10) Loko hi endle xidyoho lexikulu, hi fanele hi tlhela hi kombela mpfuno wa moya eka vakulu. (Yak. 5:14, 15) Ku nga khathariseki leswaku xidyoho xa hina i xikulu ku fikela kwihi, swa chavelela ku tsundzuka leswaku Yehovha u hilaha a tihlamuseleke hakona eka Muxe—“Xikwembu xa tintswalo ni nsovo, [lexi] hlwelaka ku hlundzuka, [lexi] teleke musa wa rirhandzu ni ntiyiso, [lexi] hlayiselaka vanhu va magidi musa wa rirhandzu, [lexi] rivalelaka xihoxo ni ku tlula nawu ni xidyoho.” Yehovha a nga si cinca.—Eks. 34:6, 7.

¹⁸ Yehovha u tshembise Vaisrayele lava hundzukeke leswaku u ta va rivalela hi ku helela swidyoho swa vona, a endla leswi a swi ri swa “ribungu” swi basa ku fana ni “gamboko.” (Hlaya Esaya 1:18.) Kutani ku rivalela ka Yehovha ku vula yini eka hina? Hi nga rivaleriwa swidyoho swa hina hi ku helela, ntsena loko hi tlangela ku rivalela ka Yehovha naswona hi hundzuka.

19. Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁹ Hi nga tiyimisela njhani ku rivalela van’wana hilaha Yehovha a tiyimiseleke ku rivalela vanhu hakona? Hi nga va rivalela njhani van’wana loko va hi dyohele hi ndlela leyikulu kutani va hundzuka swi huma embilwini? Xihloko lexi landzelaka xi ta hi pfuna leswaku hi kambisisa timbilu ta hina leswaku hi ta fana ni Tata wa hina, Yehovha loyi a nga “lonene naswona [a lunghekeleke] ku rivalela.”—Ps. 86:5.