Tekelela Ripfumelo Ra Vona

Yonasi U Dyondzisiwe Ku Va Ni Tintswalo

YONASI a a ta va ni nkarhi wo tala wa ku anakanyisisa. Ku nga ri khale a a ta teka riendzo leri endlaka mpfhuka wa tikhilomitara to tlula 800 hi milenge, leri a ri ta teka n’hweti kumbe ku tlula. Xo sungula, a a fanele a hlawula tindlela to koma leti sirhelelekeke, naswona a a fanele a tsemakanya minkova yo tala ni ku famba hi swindledyana leswi nga exikarhi ka tintshava. A a fanele a famba etlhelo ka Mananga ya le Siriya, a tsemakanya milambu leyikulu yo fana ni wa Yufrata naswona a lava ndhawu yo etlela eka yona eka vanhu vambe emadorobeni ni le swimitanini swa le Siriya, Mesopotamiya ni le Asiriya. Loko a ri karhi a famba, a ya a tshinela emutini wa Ninivha lowu a a ya eka wona ni lowu a a wu chava swinene, a a tivutisa leswaku a ku ta humelela yini loko a fika.

Yonasi a a swi tiva kahle leswaku a a nga ta wu balekela ntirho lowu a a nyikiwe wona. U tshame a ringeta ku baleka. Loko Yehovha a rhume Yonasi ro sungula leswaku a ya twarisa rungula ra vuavanyisi etikweni ra Asiriya leri sirheleriweke, u khandziye xikepe a ya evupela-dyambu. Yehovha u vange xidzedze lexikulu kutani Yonasi a vona leswaku ku nga yingisi kakwe a ku ta endla leswaku vanhu hinkwavo lava a va ri exikepeni va fa. Leswaku a sirhelela vutomi bya vatluti va xikepe, u va byele leswaku va n’wi lahlela elwandle. Va endle tano hambileswi a va kanakana naswona Yonasi se a a tibyele leswaku u ta fa. Hambiswiritano, Yehovha u lerise nhlampfi leyikulu leswaku yi n’wi mita naswona endzhaku ka masiku manharhu yi n’wi hlantile eribuweni a nga vavisekanga. Yonasi u hlamarisiwe hi leswi endlekeke naswona se a a tiyimisele ku yingisa Xikwembu. *—Yonasi ndzima 1 na 2.

Loko Yehovha a lerisa Yonasi ra vumbirhi leswaku a ya eNinivha, muprofeta loyi u yingisile kutani a khoma riendzo leri ro leha a ya evuxeni. (Yonasi 3:1-3) Hambiswiritano, xana u pfumelele ndzayo ya Yehovha leswaku yi n’wi hundzula hi ku helela? Hi xikombiso, Yehovha u kombe Yonasi tintswalo hi ku n’wi ponisa leswaku a nga nweli, a nga n’wi xupulanga hambileswi a nga xi yingisangiki xileriso lexi a a n’wi byele xona naswona u tlhele a n’wi rhuma ra vumbirhi ku ya eNinivha. Endzhaku ka swilo leswi hinkwaswo, xana Yonasi u dyondze ku va ni tintswalo eka vanhu van’wana? Hakanyingi vanhu lava nga hetisekangiki swa va tikela ku va ni tintswalo. A hi voneni leswaku i yini leswi hi nga swi dyondzaka eka ntirho wo tika lowu Yonasi a a nyikiwe wona.

Rungula Ra Vuavanyisi Ni Ndlela Yo Hlamarisa Leyi Vanhu Va Anguleke Ha Yona

Yonasi a a nga languti muti wa Ninivha hilaha Yehovha a a wu languta hakona. Ha hlaya: “Ninivha a wu ri muti lowukulu eka Xikwembu.” (Yonasi 3:3) Ku ringana kanharhu, buku ya Yonasi yi tshahe marito lama vuriweke hi Yehovha lama nge, “emutini lowukulu wa Ninivha.” (Yonasi 1:2; 3:2; 4:11) Ha yini muti lowu lowukulu a wu ri wa nkoka eka Yehovha?

Ninivha a ku ri wun’wana wa miti ya khale leyi akiweke hi Nimrodo endzhaku ka Ndhambi. A ku ri muti lowukulu lowu a wu ri ni swimitana swo hlayanyana, lowu a swi teka masiku manharhu ku suka etlhelo rin’wana ra wona ku ya eka lerin’wana. (Genesa 10:11; Yonasi 3:3) Muti wa Ninivha a wu tiveka swinene hi titempele ta wona letikulu to saseka, marhangu yo tiya ni miako yin’wana. Kambe ku hava ni xin’we xa swilo leswi lexi endleke leswaku Yehovha Xikwembu a wu teka wu ri wa nkoka. Nchumu wa nkoka eka yena a ku ri vaaki va wona. Hi nkarhi wolowo muti wa Ninivha a wu ri ni vaaki vo tala.  Hambileswi va endleke swilo swo tala swo biha, Yehovha a a ha va rhandza. Phela Yehovha u rhandza munhu un’wana ni un’wana naswona wa swi xiya leswaku munhu a nga swi kota ku hundzuka kutani a dyondza ku endla leswinene.

Loko Yonasi a hetelele a fika eNinivha, swi nga ha endleka leswaku u chuhe no tlurisa loko a vona vaaki va muti wolowo vo tlula 120 000. * U fambe siku hinkwaro a nghena endzeni-ndzeni ka muti lowu a wu tele hi vanhu, kumbexana a lavana ni ndhawu leyi nga exikarhi ka wona leswaku a ta sungula ku huwelela rungula rakwe. A a ta vulavula njhani ni vanhu volavo? Xana a a ri tiva ririmi ra Vaasiriya? Kumbe, xana Yehovha u n’wi nyike vuswikoti byo vulavula ririmi rero hi singita? A hi swi tivi. Swi nga ha endleka leswaku Yonasi u vulavule Xiheveru xa ka vona kutani a va ni munhu loyi a a n’wi tolokela hi ririmi ra Vaninivha. Nilokoswiritano, rungula rakwe a ri kongomile naswona a ri endlanga leswaku a va ni ndhuma. A ri ku: “Ku lo sala masiku ya 40 ntsena, kutani Ninivha wu ta herisiwa.” (Yonasi 3:4) A a vulavula hi xivindzi naswona hi ku phindha-phindha. Hi ndlela yoleyo, u kombise xivindzi ni ripfumelo leri tiyeke, ku nga timfanelo leti Vakreste va ti lavaka ngopfu namuntlha ku tlula rini na rini.

Yonasi a a ehleketa leswaku vanhu va le Ninivha a va ta n’wi kaneta ni ku n’wi karihela hikwalaho ka rungula rakwe. Kambe ematshan’weni ya sweswo, ku endleke nchumu wo hlamarisa. Vanhu va ri yingisile rungula rakwe! Rungula rakwe ri hangalake hi ku hatlisa. Swi nga si ya kwihi, muti hinkwawo a wu vulavula hi vuprofeta bya Yonasi bya vuavanyisi. Rungula ra Yonasi ri ri: “Vanhu va Ninivha va sungula ku pfumela eka Xikwembu, va twarisa ku titsona swakudya, va ambala nguvu yo khwaxa, ku suka eka lonkulu wa vona ku ya eka lontsongo wa vona.” (Yonasi 3:5) Vanhu lava fuweke ni swisiwana, lava nga ni matimba ni lava tsaneke, lavakulu ni lavatsongo, hinkwavo va hundzukile. Ku hundzuka ka vona ku fike ni le tindleveni ta hosi.

Hosi na yona yi sungule ku chava Xikwembu. Yi suke exiluvelweni xa yona, yi hluvula tinguvu ta yona ta vuhosi ivi yi ambala tinguvu to khwaxa ku fana ni vanhu va yona, naswona yi kale yi “tshama enkumeni.” Yona ni “vanhu va yona lavakulu” kumbe lava tlakukeke va humese xileriso xa leswaku tiko hinkwaro ri titsona swakudya hambileswi eku sunguleni vanhu va titsoneke swakudya hi ku tirhandzela. Yi lerise leswaku vanhu hinkwavo va ambala tinguvu to khwaxa swin’we ni swifuwo swa vona. * Yi tisorile yi vula leswaku vanhu va yona va ni nandzu wo endla swilo swo biha ni ku va ni madzolonga. Yi tlhele yi vula leswaku yi ni ntshembo wa leswaku Xikwembu xa ntiyiso xi ta va komba tintswalo loko xi vona ndlela leyi va hundzukeke ha yona. Yi te: “Xikwembu . . . xi [ta] tlhela eku hlundzukeni ka xona lokukulu, leswaku hi nga tshuki hi lova.”—Yonasi 3:6-9.

Vaxopaxopi van’wana va Bibele a va yi tshembi mhaka ya leswaku vanhu va le Ninivha va hundzuke hi xihatla swonghasi. Hambiswiritano, vakambisisi va Bibele va vule leswaku ku hundzuka ko tano a ku fambisana ni mihivahivani ya vanhu volavo swin’we ni mukhuva wa vona wa khale wa ku hundzuka hi xitshuketa. Nakambe Yesu Kreste hi byakwe u vulavule hi ta ku hundzuka ka Vaninivha loko a ri laha misaveni. (Matewu 12:41) A a swi tiva leswi a a vulavula ha swona hikuva u hanye etilweni naswona u swi vonile swilo leswi loko swi endleka. (Yohane 8:57, 58) Kambe, Yehovha u endle yini loko vanhu va le Ninivha va hundzuka?

Ku Hambana Loku Nga Kona Exikarhi Ka Tintswalo Ta Xikwembu Ni Ndlela Leyi Vanhu Va Avanyisaka Ha Yona

Endzhakunyana Yonasi u tsale a ku: “Xikwembu xa ntiyiso xi vona mintirho ya vona, leswaku va tlherile endleleni ya vona yo biha; kutani Xikwembu xa ntiyiso xi tisola hikwalaho ka khombo leri xi vuleke leswaku xi ta va tisela rona; hikwalaho a xi ri tisanga.”—Yonasi 3:10.

Xana leswi swi vula leswaku Yehovha a a endle  xihoxo loko a vula leswaku u lava ku avanyisa muti wa Ninivha? Nikatsongo. Loko Bibele yi vulavula hi Yehovha yi ri: “Ntirho wakwe wu hetisekile, hikuva tindlela takwe hinkwato i vululami. Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki.” (Deteronoma 32:4) Yehovha u tshike ku hlundzukela Vaninivha. U xiye ku hundzuka ka vona kutani a vona leswaku a va nga ha faneriwi hi ku xupuriwa hilaha a a vule hakona. Lowu a ku ri nkarhi lowunene wa leswaku Xikwembu xi kombisa vanhu volavo tintswalo.

Yehovha a hi Xikwembu lexi tiomisaka nhloko, lexi nga riki na ntwela-vusiwana kumbe lexi nga ni tihanyi hilaha vafundhisi va talaka ku xi hlamusela hakona. Kambe ku ri na sweswo, xa anakanyela, xi fambisana ni swiyimo naswona xi ni tintswalo. Loko xi lava ku tisa vuavanyisi eka vanhu vo homboloka, xi rhanga hi ku rhumela vayimeri va xona lava nga emisaveni leswaku va va lemukisa, hikuva xi lava leswaku vanhu vo homboloka va hundzuka hilaha Vaninivha va endleke hakona. (Ezekiyele 33:11) Yehovha u byele muprofeta wakwe Yeremiya a ku: “Enkarhini wun’wana ni wun’wana lowu ndzi nga ta avanyisa ha wona tiko kumbe mfumo leswaku ndzi wu simula ni ku wu hirimuxa ni ku wu lovisa, kutani tiko rero ri tlhela evubihini bya rona lebyi ndzi vulavuleke ha byona, ndzi ta tisola hikwalaho ka khombo leri a ndzi ehlekete ku ri tisa eka rona.”—Yeremiya 18:7, 8.

Xana marito lawa ma vula leswaku vuprofeta bya Yonasi a ku ri mavunwa? Doo! Byi lemukise vanhu hilaha Yehovha a a lava hakona. Vaninivha va lemukisiwile hileswi a va hombolokile, kambe va hundzukile kutani va tshika mahanyelo ya vona yo biha. Loko Vaninivha va tlhelela emahanyelweni ya vona yo biha, Xikwembu a xi ta va lovisa. Hi ku famba ka nkarhi Xikwembu xi va lovisile hileswi va tlheleleke emahanyelweni ya vona yo biha.—Sofaniya 2:13-15.

Xana Yonasi u titwe njhani loko muti wa Ninivha wu nga lovisiwanga hi nkarhi lowu a a langutele leswaku wu ta lovisiwa ha wona? Ha hlaya: “Kambe, Yonasi a swi nga n’wi tsakisi nikatsongo, kutani a hlundzuka ngopfu.” (Yonasi 4:1) Yonasi u kale a khongela eka Xikwembu hi ndlela leyi twalaka onge a a xi tshinya! U vule leswaku a a fanele a nga tanga, a titshamela etikweni ra rikwavo. U tlhele a vula leswaku a a swi tiva leswaku Yehovha a a nga ta wu lovisa muti wa Ninivha, naswona u tiyimelerile a vula leswaku sweswo hi swona leswi n’wi endleke a balekela eTaraxixi  loko A n’wi rhuma ro sungula. U kale a kombela leswaku a fa, a vula leswaku rifu a ri antswa ku tlula vutomi.—Yonasi 4:2, 3.

I yini lexi a xi karhata Yonasi? A hi swi tivi leswi a a swi ehleketa kambe leswi hi swi tivaka hileswaku Yonasi u byele vanhu hinkwavo hi ta ku lovisiwa loku a ku ta wela muti wa Ninivha. Va swi amukerile leswi a va byeleke swona. Kambe ndzoviso lowu a wu twariseke a wu fikanga. Xana u hlundzukisiwe hileswi a a chava leswaku u ta hlekuriwa kumbe hileswi a a ta vuriwa muprofeta wa mavunwa? Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, Yonasi a a nga tsakanga hileswi vanhu va hundzukeke kumbe hileswi Yehovha a va kombeke tintswalo. Ku ri na sweswo, u hlundzuke ngopfu, a titshandza naswona u titwe onge u onhiwe vito. Hambiswiritano, swi le rivaleni leswaku Xikwembu xi kombise leswaku a xa ha n’wi rhandza nandza wa xona loyi a a tshikilelekile. Ematshan’weni yo va Yehovha a xupula Yonasi hileswi a a delela, u n’wi vutise xivutiso xo olova ni lexi tlhontlhaka mianakanyo a ku: “Xana u ni xivangelo xo hlundzuka swonghasi?” (Yonasi 4:4) Xana Yonasi u xi hlamurile xivutiso lexi? Bibele a yi hi byeli.

Ndlela Leyi Yehovha A Dyondziseke Yonasi Ha Yona

Muprofeta loyi loyi a a nga tsakanga, u suke eNinivha a teka riendzo ro ya evuxeni laha a ku ri ni tintshava leti a ti rhendzele muti wolowo, ematshan’weni yo tlhelela ekaya. Loko a fika kwalaho u tiakele ntsonga kutani a tshama ehansi ka ndzhuti wa wona leswaku a languta muti wa Ninivha. Kumbexana a a ha ri ni ntshembo wa leswaku u ta vona ku lovisiwa ka muti wolowo. Xana Yehovha a a ta n’wi pfuna njhani wanuna loyi loyi  a a tsandzeka ku rivalela leswaku a va ni tintswalo?

Loko a ha etlele nivusiku, Yehovha u endle leswaku ku mila ximila xa xikutsu. Loko Yonasi a pfuka u vone ximila lexikulu lexi nga ni matluka lamakulu lama a ma endla ndzhuti lowunene ku tlula wa ntsonga wakwe. A a nga ha tikoti hi ku tsaka. “Yonasi [u tsake] ngopfu” hikwalaho ka ximila lexi, kumbexana a a ehleketa leswaku leswi xi mileke hi singita a ku ri xikombiso xa leswaku Xikwembu xa n’wi katekisa. Hambiswiritano, Yehovha a a nga lavi ku n’wi sirhelela eka dyambu leri vavulaka ntsena ni ku n’wi pfuna leswaku a vohla eku hlundzukeni kakwe. A a lava ku fikelela mbilu yakwe. Kutani Xikwembu xi tirhise xivungu leswaku xi dlaya ximila xexo, xi tlhela xi vanga “mheho yo hisa ya le vuxeni” kukondza Yonasi a “titivala” hikwalaho ko hisiwa hi dyambu. Yonasi u tlhele a hlundzuka swinene kutani a byela Xikwembu leswaku swa antswa a fa.—Yonasi 4:6-8.

Nakambe Yehovha u vutise Yonasi hi musa leswaku ha yini sweswi a hlundzukile hikwalaho ka leswi ximila xa xikutsu xi feke. Ematshan’weni yo va Yonasi a hundzuka, u tiyimelele a ku: “Ndzi ni xivangelo xo hlundzuka ngopfu, ku yisa eku feni.” Yehovha se a a pfulekeriwe hi nkarhi lowunene wo hlamusela Yonasi dyondzo leyi a a lava ku n’wi dyondzisa yona.—Yonasi 4:9.

Xikwembu xi vulavule na Yonasi xi n’wi byela leswaku a a ri ni ntwela-vusiwana eka ximila lexi kuleke nivusiku, lexi a a nga xi byalanga hambi ku ri ku xi kurisa. Hiloko xi gimeta hi ku vula leswi: “Loko ku ri mina, xana a ndzi fanelanga ndzi va ni nsovo eka muti lowukulu wa Ninivha, lowu wu nga ni vanhu vo tlula 120 000, lava va nga ku tiviki nikatsongo ku hambana exikarhi ka voko ra vona ra xinene ni ra ximatsi, ku nga hlayiwi swifuwo swo tala?”—Yonasi 4:10, 11. *

 Xana wa yi vona yinhla ya nkoka leyi Yehovha a a lava leswaku Yonasi a yi dyondza? Yonasi a nga endlanga nchumu leswaku a khathalela ximila xexo. Kasi Yehovha hi yena loyi a nga nyika vanhu va le Ninivha vutomi naswona hi yena loyi a a va hlayisa ku fana ni swivumbiwa leswin’wana hinkwaswo leswi nga kona laha misaveni. Xana Yonasi a nga va ni nsovo njhani eka ximila xin’we ematshan’weni yo va ni nsovo eka vanhu lava ringanaka 120 000 ku katsa ni swifuwo swa vona? Xana sweswo a swi vangiwanga hileswi a pfumeleleke miehleketo yakwe yi va ni vutianakanyi? Phela u xi twele vusiwana ximila hileswi a xi n’wi vuyerisa. Xana a nga hlundzukelanga muti wa Ninivha hikwalaho ko susumetiwa hi swivangelo swa vutianakanyi, ku nga ku tikukumuxa ni ku lava ku kombisa leswaku leswi a a swi vula a ku ri ntiyiso?

Hakunene leyi i dyondzo ya nkoka! Kambe ku tlakuka xivutiso lexi, Xana Yonasi u dyondze swo karhi emhakeni leyi? Buku ya Yonasi yi gimeta hi xivutiso lexi vutisiweke hi Yehovha lexi entiyisweni xi nga siki hlamuriwaka. Vaxopaxopi van’wana va Bibele va nga ha vilerisiwa hileswaku Yonasi a nga xi hlamulanga xivutiso xexo. Kambe entiyisweni u xi hlamurile. Buku yakwe hi yoxe i nhlamulo ya xivutiso xexo. Vumbhoni byi kombisa leswaku Yonasi hi yena loyi a tsaleke buku leyi vitaniwaka hi vito rakwe. Ehleketa hi muprofeta yoloye a titshamele etikweni ra rikwavo hi ku rhula, a ri karhi a tsala rungula leri. Hi nga ha ehleketa hi wanuna loyi se a kuleke, wo tlhariha ni loyi a titsongahataka a ri karhi a hlakahla nhloko loko a tsala swihoxo swakwe, ku nga yingisi kakwe ni ku tiomisa nhloko a ala ku komba van’wana tintswalo. Kutani swi le rivaleni leswaku ndlela leyi Yehovha a dyondziseke Yonasi ha yona yi n’wi vuyerisile. U dyondze ku va ni tintswalo. Xana na hina hi ta dyondza ku komba van’wana tintswalo?

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka  16]

Xikwembu xi lava leswaku vanhu vo homboloka va hundzuka hilaha Vaninivha va endleke hakona

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 17]

Xikwembu xi tirhise ximila xa xikutsu leswaku xi dyondzisa Yonasi ku va ni tintswalo