“Hi Ta Hambanisiwa Hi Rifu Ntsena”

XANA i mimpatswa yingani leyi nga vula marito lawa hi ku phindha-phindha yi tsakile hi siku ra yona ra mucato—handle ko ehleketa leswaku leswi swi nga endleka? Ku dyuhala, vuvabyi kumbe timhangu i swiendlakalo leswi tolovelekeke leswi nga herisaka vutomi bya munhu loyi u tekaneke na yena kutani swi ku siya u ri ni xivundza ni gome.—Eklesiasta 9:11; Varhoma 5:12.

Tinhlayo ti kombisa leswaku kwalomu ka hafu ya vavasati lava nga ni malembe ya 65 kumbe ku tlula i tinoni. Leswi vavasati ku nga vona lava nga ekhombyeni ro va tinoni ku tlula vavanuna, vanhu vo tala va ehleketa leswaku leswi swi endleka eka vavasati ntsena. Leswi a swi vuli swona leswaku vavanuna a va feriwi hi vavasati. Ntiyiso hileswaku vanhu va timiliyoni va tshame va langutana na xona xiyimo lexi. Xana na wena u un’wana wa vona?

Loko u ri eka xiyimo lexi, i yini leswi u nga swi endlaka? Xana Bibele yi nga ku pfuna leswaku u kota ku langutana na xona? Xana vavasati ni vavanuna lava feriweke hi varhandziwa va vona va swi kotise ku yini ku langutana ni xiyimo lexi? Hambileswi swi nga riki kona leswi munhu a faneleke a swi endla hi ku kongoma loko a feriwe hi munghana wakwe wa vukati, ku ni milawu ni swiringanyeto leswi nga n’wi pfunaka.

Ndlela Yo Langutana Ni Xiyimo Lexi

Hambileswi van’wana va ehleketaka leswaku ku rila i xikombiso xa ku tsana kumbe ku tichicha xindzhuti, Dok. Joyce Brothers loyi a nga mutivi wa mianakanyo naswona a nga noni, u fanise mihloti ni murhi wa xihatla lowu nga pfunaka munhu loko a karhatekile emintlhavekweni. Entiyisweni, ku rila hi swona swi pfunaka munhu leswaku a titwa a antswa loko a tshikilelekile naswona swi hunguta ku vava loku a ku twaka. Ku rila swi nga ku khomisi tingana. Xikombiso lexinene emhakeni leyi xi kumeka eBibeleni. Abrahama a a ri ni ripfumelo leri hlamarisaka naswona u kume lunghelo ro vitaniwa munghana wa Xikwembu. Kambe loko nsati wakwe loyi a a n’wi rhandza a fa, u “[be] nkosi wa Sara ni ku n’wi rila.”—Genesa 23:2.

Hambileswi minkarhi yin’wana swi nga swa ntumbuluko ku lava ku va wexe, u nga tihambanisi ni vanhu. Swivuriso  18:1 yi hi lemukisa yi ku: “Loyi a tihambanisaka ni van’wana u tilavela swa yena ntsena.” Ematshan’weni ya sweswo, lava nseketelo wa maxaka ni vanghana lava nga ni ntwela-vusiwana. Kun’wana laha u nga wu kumaka kona mpfuno lowunene hi le vandlheni ra Vukreste, laha ku nga ni vanhu lava wupfeke hi tlhelo ra moya lava nga ku seketelaka ni ku ku nyika ndzayo loko swi fanerile.—Esaya 32:1, 2.

Van’wana va kume swi pfuna ku hlamula mapapila ni makhadi yo chavelela lawa va rhumeriweke wona. Lowu hi wona nkarhi lowu u nga wu tirhisaka ku tsala hi swilo leswinene leswi u swi tsundzukaka hi munghana wa wena wa vukati swin’we ni minkarhi leyi mi nga tshama mi tiphina swin’we. Ku va ni albamu leyi nga ni swifaniso, mapapila ni tinotsi na swona swi nga ku pfuna.

I swa ntumbuluko leswaku munhu loyi a ha ku feriwaka a titwa a tshikilelekile emiehleketweni, kambe ku namarhela xiyimiso lexi a wu ri na xona khale ni ku endla mintirho leyi ana a wu tolovele ku yi endla swi nga ku pfuna. Hi xikombiso, loko ku ri leswaku a ku ri ni nkarhi lowu a wu tivekele wona wo etlela, wo pfuka, wo dya kumbe wo endla mintirho yin’wana, hambeta u endla tano. Hlela ka ha ri emahlweni leswi u nga ta swi endla hi mahelo-vhiki ni hi masiku yo hlawuleka yo tanihi siku leri mi nga cata ha rona loko u titwa u tshikilelekile swinene. Xa nkoka ku tlula hinkwaswo i ku tshama u ri karhi u ti aka hi tlhelo ra moya.—1 Vakorinto 15:58.

Loko u tshikilelekile emiehleketweni swa olova ku endla swiboho leswi u nga ta tisola ha swona. Kumbexana vanhu van’wana lava nga riki na ntwela-vusiwana va nga ringeta ku ku kanganyisa. Kutani, u nga hatliseli ku endla swiboho, ngopfu-ngopfu leswi khumbaka timhaka to xavisa yindlu, ku vekisa timali, ku rhurha kumbe ku tlhela u nghenela vukati. Xivuriso xa vutlhari xi ri: “Kunene makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka, kambe un’wana ni un’wana la hatlisaka ngopfu, hakunene u ta wela eku pfumaleni.” (Swivuriso 21:5) Swiboho swo tano swi lava u swi endla loko se u titwa u antswa.

Ku hangalasa swilo swa munghana wa wena wa vukati swi nga ku tikela swinene, ngopfu-ngopfu loko ku ri leswaku se a mi ri ni malembe mi tshama swin’we, kambe swona swi ta ku pfuna leswaku u titwa u antswa. Ku swi hlayisa swi nga nyanyisa ku karhateka ka wena. (Pisalema 6:6) Van’wana va nga ha tsakela ku endla leswi va ri voxe; van’wana va xiye leswaku ku va ni munghana loyi va nga ta vulavula na yena loko va tsundzuka leswi nga endleka swa pfuna. U nga ha kombela munghana kumbe xaka leswaku ri ku pfuna hi swilo leswi lavaka ku sayiniwa, swo tanihi ku kuma xitifiketi xa mufi; ku tivisa vayimeri va tihulumendhe hi swo karhi, ku sayina swilo swa le bangi, swilo swa le ntirhweni; ku cinca maphepha ya xitandi; ku kuma timali ta mufi; ni ku hakela timali ta swa vutshunguri.

Tsundzuka leswaku hi hanya emisaveni yo homboloka. Leswi sweswi se u nga wexe, ku tiyimisela ka wena ku tshama u tshembekile ku nga ringiwa. Hakunene marito lawa ya muapostola Pawulo ma le nkarhini namuntlha: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a [tive] ndlela yo lawula xibya xakwe hi ku kwetsima ni ku xiximeka, ku nga ri hi ku navela ka ku lava vuxaka bya rimbewu loku fanaka ni loku matiko lama nga tiviki Xikwembu ma nga na kona.” (1 Vatesalonika 4:4, 5) Kutani i vutlhari ku papalata tifilimi leti kombisaka timhaka ta masangu, tibuku ni vuyimbeleri bya kona.

Ku tlula kwalaho, tsundzuka leswaku swi ta ku tekela nkarhi wo leha ku hlakarhela. USA Today yi vika leswaku ndzavisiso lowu nga endliwa hi Yunivhesiti ya Michigan Institute for Social Research wu kombisa leswaku munhu la feriweke swi nga ha n’wi tekela tin’hweti ta 18 ku va a hlakarhela enyameni ni le miehleketweni. Leswaku u kota ku tiyisela, khongela eka Xikwembu, xi ta ku tiyisa hi  timfanelo ta moya wa xona. (Vagalatiya 5:22, 23) Hambiloko u nga swi voni sweswi, kambe siku rin’wana ni rin’wana u ya u hlakarhela.

Ndlela Leyi Van’wana Va Langutaneke Ni Xiyimo Lexi Ha Yona

Anna loyi se a a ri ni malembe ya 40 a catile naswona a tsakile evukatini byakwe, ku fa ka nuna wakwe swi n’wi siye a tshikilelekile. U ri: “Loko ndzi ri ni malembe ya 13 ndzi feriwe hi mana wa mina, endzhakunyana ka sweswo ku landzele tata wa mina ni vabuti va mina vambirhi swin’we ni ndzisana ya mina ya xisati. Kambe ku fa ka vona hinkwavo a swi ndzi karhatanga ku fana ni rifu ra nuna wa mina. A ndzi twa onge ndzi pandzeke hi le xikarhi. A a ndzi tshikilelekile swinene.” I yini lexi n’wi pfuneke ku langutana ni xiyimo lexi? “Ndzi tiendlele buku leyikulu leyi eka yona ndzi nga tsala ti e-mail ni ku hlayisa makhadi lama vulavulaka hi timhaka ta rirhandzu ni timfanelo letinene leti Darryl a a ri na tona. Un’wana ni un’wana loyi a ndzi tsaleleke u boxe timfanelo tin’wana letinene ta Darryl. Ndza tiyiseka leswaku Yehovha na yena wa n’wi tsundzuka naswona u ta n’wi pfuxa.”

Esther loyi a nga ni malembe ya 88 u vule leswi nga n’wi pfuna leswaku a hlakarhela endzhaku ka loko a feriwe hi nuna wakwe: “Leswi se a hi ri ni malembe ya 46 hi tekanile, lexi a xi ndzi tikela ngopfu a ku ri ku tshama ndzi ri ndzexe. Kambe ndzi xiye leswaku ku tshama ndzi khomekile hi timhaka ta moya swi ndzi pfunile swinene. A ndzi tshikanga ku va kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni ya Vukreste, ku byela van’wana hi rungula ra Bibele ni ku yi hlaya. Ku va ndzi nga tihambanisi ni vanhu van’wana na swona swi ndzi pfunile. Ndzi tilavele vanghana lava nga ta ndzi yingisa. A hi minkarhi hinkwayo laha a va vula swo karhi leswaku va ndzi chavelela, kambe lexi a ndzi xi tlangela ngopfu i ku va va tshama na mina ni ku ndzi yingisela.”

Robert loyi nsati wakwe a dlayiweke hi khensa endzhaku ka loko va hete malembe ya 48 va tekanile, u ri: “Swa tika ku tiyiselela ku feriwa hi munghana wa vukati loyi a mi bula swin’we, mi endla swiboho swin’we, mi teka maendzo swin’we ni ku  byelana leswi mi hlangavetanaka na swona siku ni siku. A swi ndzi oloveli, kambe a ndzi nge lan’wi naswona ndzi tiyimisele ku ya emahlweni ni vutomi. Ku endla vutiolori ni ku tshama ndzi ri karhi ndzi hlaya swilo swo hambana-hambana swi ndzi pfunile. Kambe lexi nga ndzi pfuna swinene i xikhongelo.”

Ku Hanya Vutomi Lebyi Nga Ni Xikongomelo Endzhaku Ko Feriwa

Hambileswi swi vavaka swinene ku feriwa hi munghana wa vukati, tsundzuka leswaku a hi ku hela ka misava. Ku va ni langutelo lerinene hi mhaka leyi swi nga ku pfuna u swi xiya leswaku sweswi u ta kota ku endla swilo leswi eku sunguleni a wu nga swi koti ku swi endla, swo tanihi ku endla swilo leswi u swi rhandzaka kumbe ku teka maendzo. Swilo sweswo swi ta ku pfuna leswaku u hlakarhela. Eka van’wana lowu ku nga va ku ri nkarhi wa leswaku va heta nkarhi wo tala evutirhelini bya Vukreste. U nga tiyiseka leswaku u ta tsaka ni ku eneriseka hi ku pfuna van’wana hikuva Yesu u te: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”—Mintirho 20:35.

U nga ehleketi leswaku u nge he pfuki u tsakile. Tiyiseka leswaku Yehovha Xikwembu u ta ku yingisa loko u n’wi tshinelela. Mupisalema Davhida u te: ‘Yehovha u lamulela noni.’ (Pisalema 146:9) Swa chavelela ku tiva leswaku Bibele a yi hlamuseli Yehovha tanihi “Tatana la nga ni tintswalo letikulu tlhelo Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo” ntsena, kambe yi tlhela yi ku: “U pfula voko ra wena u enerisa ku navela ka xilo xin’wana ni xin’wana lexi hanyaka.” (2 Vakorinto 1:3; Pisalema 145:16) Hakunene, Yehovha Xikwembu lexi nga ni rirhandzu xi tshama xi lunghekele ku pfuna lava kombelaka mpfuno eka xona. Onge na wena u nga titwa hi ndlela leyi Vaisrayele va khale va titweke ha yona loko va yimbelela va ku: “Ndzi ta tlakusela mahlo ya mina etintshaveni. Xana mpfuno wa mina wu ta huma kwihi? Mpfuno wa mina wu huma eka Yehovha, Muendli wa tilo ni misava.”—Pisalema 121:1, 2.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 19]

Timiliyoni ta vanhu ti tshame ti va ni gome ni xivundza hikwalaho ko feriwa hi munghana wa vukati. Xana u un’wana wa vona?

[Bokisi leri nga eka tluka 21]

Ku Vuriwa Yini Hi Ku Tlhela U Nghenela Vukati?

Bibele yi kombisa leswaku rifu ri herisa xiboho xa vukati, xisweswo munhu loyi a feriweke u ni lunghelo ro tlhela a nghenela vukati. (1 Vakorinto 7:39) Kambe xiboho xexo i xa munhu hi yexe. I swa nkoka leswaku vana va xixima xiboho xa mutswari wa vona naswona va n’wi seketela loko swi koteka. (Vafilipiya 2:4) Hi xikombiso, eku sunguleni Andrés a a lwisana ni mhaka ya leswaku tata wakwe a tlhela a cata. A a n’wi rhandza ngopfu mana wakwe lerova a nga lavi leswaku a siviwa hi un’wana. U ri: “Kambe hi ku famba ka nkarhi ndzi xiye leswaku Tatana u endle xiboho lexinene. Vukati byi n’wi pfune leswaku a hlakarhela. U sungule ku endla swilo leswi eku sunguleni a a nga ri na wona nkarhi wo swi endla, swo tanihi ku teka maendzo. Sweswi ndza tsaka leswi nsati wakwe lontshwa a n’wi khathalelaka hi matlhelo hinkwawo.”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 20, 21]

Ku va munhu a tshama a khomekile ni ku khongela eka Xikwembu leswaku xi n’wi pfuna a tiyisela swi nga n’wi pfuna leswaku a hlakarhela