Xana A Wu Swi Tiva?

Hi wahi malunghelo ni vutihlamuleri lebyi n’wana wa jaha wa mativula a a byi kuma?

▪ Ku sukela eminkarhini ya khale, malandza ya Xikwembu a ma n’wi tekela enhlokweni swinene n’wana wa mativula wa xinuna. Loko tata wakwe a fa, n’wana yoloye a a byarha vutihlamuleri byo va nhloko ya ndyangu. A a ta khathalela ndyangu ni ku langutela swirho hinkwaswo swa ndyangu. Hi hala tlhelo, hi yena loyi a a ta vona leswaku ndyangu wu gandzela Xikwembu. Hambileswi vana hinkwavo a va nyikiwa ndzhaka, yena a a nyikiwa yo tala. Loko ndzhaka yakwe yi ringanisiwa ni leyi nyikiweke vana lavan’wana, ya yena a yi va yi phindhiwe kambirhi.

Eminkarhini ya khale, loko n’wana wa jaha wa mativula a swi lava, a a ta yi nyika un’wana mfanelo yakwe yo va mativula. Hi xikombiso, Esawu u xavisele ndzisana yakwe mfanelo leyi a ri na yona yo va mativula. (Genesa 25:30-34) Yakobe u teke mfanelo ya n’wana wakwe wa mativula Ruveni, a yi nyika Yosefa. Ruveni u lahlekeriwe hi mfanelo yoleyo hikwalaho ko tikhoma hi ndlela yo biha. (1 Tikronika 5:1) Hambiswiritano, ehansi ka Nawu wa Muxe, wanuna la nga ni vavasati vo tala a a nga ta swi kota ku teka mfanelo ya mativula ya n’wana wakwe wa jaha loyi a velekiweke hi nsati wo sungula kutani a yi nyika n’wana wa mativula wa nsati un’wana hikwalaho ka leswi a n’wi rhandzaka swinene nsati yoloye. Tatana a a fanele a yi xixima mfanelo leyi n’wana wakwe wa mativula a nga na yona.—Deteronoma 21:15-17.

Ha yini vatsari ni Vafarisi a va ambala “swibokisana leswi nga ni matsalwa”?

▪ Yesu u sole vakaneti vakwe va vukhongeri, ku nga vatsari ni Vafarisi, hikwalaho ka leswi a va anamisa “swibokisana leswi nga ni matsalwa va swi vehela swi va swisirhelelo.” (Matewu 23:2, 5) Valandzeri va ntlawa wolowo wa vukhongeri a va vekela swibokisana leswitsongo swa ntima leswi nga endliwa hi dzovo emimombyeni ya vona, leswi nga ni matlhelo ya mune lama ringanaka. A va tlhela va swi boha evokweni ra ximatsi leswaku swi va ekusuhi ni mbilu. Endzeni ka swona a ku ri ni tindzimana ta Matsalwa. Mukhuva wolowo wo vehela swibokisana leswi nga ni Matsalwa a wu tiviwa tanihi phylacteries, naswona a swi ri ni nhlamuselo yo sungula ya nkongomiso lowu Xikwembu xi wu nyikeke Vaisrayele lowu nge: “Marito lawa ndzi ku lerisaka wona namuntlha ma fanele ma va embilwini ya wena . . . [Naswona] u fanele u ma tsimba ma va xikombiso evokweni ra wena, naswona ma fanele ma va vamba ra le mombyeni exikarhi ka mahlo ya wena.” (Deteronoma 6:6-8) A swi tiveki leswaku wu sungule rini mukhuva lowu, kambe swidyondzi swo tala swi vula leswaku wu sungule hi lembe-xidzana ra vunharhu kumbe ra vumbirhi B.C.E.

Yesu u sole mukhuva lowu hikwalaho ka swivangelo swimbirhi. Xo sungula, vatsari ni Vafarisi a va anamisa swibokisana swa vona ku komba vanhu leswaku va tinyiketele ku fikela kwihi. Xa vumbirhi, mintlawa leyi a yi nga swi tirhisi kahle swibokisana leswi, leswi a swi ri ni matsalwa hikuva a yi swi teka tanihi xitshungulo lexi yi sirhelelaka. Rito ra Xigriki leri vulaka swibokisana sweswo i phylakterion, hilaha ri nga tsariwa hakona eka minkandziyiso leyi nga sekeriwangiki eBibeleni naswona ri nga ha hundzuluxeriwa ri va “govela,” “rihlampfu” kumbe “xisirhelelo.”