• N’wana wa wena la nga ni malembe ya khume a nga twi!

• U langutele leswaku un’wana ni un’wana a n’wi khoma onge i tandza.

U nga ha tivutisa, ‘Ha yini a tikhoma hi ndlela leyi? Ndzi lava ku n’wi vona a tsakile, kambe a ndzi lavi a ti teka a antswa ku tlula van’wana.’

Xana u nga swi kota ku dyondzisa n’wana wa wena ku titsongahata handle ko n’wi endla a titwa a nga pfuni nchumu?

Emalembeni ya sweswinyana, vatswari va khutaziwe ku nyika vana va vona leswi va swi lavaka, va va bumabumela nkarhi ni nkarhi hambiloko va nga endlanga nchumu lowu faneriwaka hi ku bumabumeriwa ni leswaku a va fanelanga ku va lulamisa kumbe ku va tshinya. A ku anakanyiwa leswaku loko vana va khomiwa hi ndlela leyi endlaka va titwa va ri vo hlawuleka, va ta kula kahle naswona va ta titshemba. Xana swi tano hakunene? Buku leyi vuriwaka Generation Me yi ri: “Ematshan’weni yo kurisa vana lava lawulekaka ni lava tsakeke, nhlangano lowu khutazaka ku titshemba wu endle leswaku ku va ni vana vo tala lava rhandzaka ku tilawula.”

Vana vo tala lava kuleke va bumabumeriwa hambi ku nga ri na xivangelo, a va swi lunghekelanga ku khomisiwa tingana evuton’wini, ku solasoriwa ni ku tsandzeka eka swo karhi. Leswi va nga kula va dyondzisiwe ku khathala hi vona ntsena, swa va tikela ku hlayisa vunghana loko se va kurile. Hikwalaho ka sweswo, vo tala va vona va tshamela ku vilela ni ku karhatiwa hi ntshikilelo wa mianakanyo.

Vana va nga titwa va ri va nkoka ku nga ri hi ku tshamela ku byeriwa leswaku va hlawulekile kambe hileswi ku nga ni swilo leswi va kotaka ku swi endla. Sweswo a swi lavi ntsena ku titshemba. Va fanele va dyondza, va titoloveta ni ku tikarhatela ku antswisa vuswikoti bya vona. (Swivuriso 22:29) Nakambe va fanele va dyondza ku khathala hi swilaveko swa van’wana. (1 Vakorinto 10:24) Leswi hinkwaswo swi lava ku titsongahata.

Va bumabumele loko swi fanerile hakunene. Loko n’wana wa wena a tirhe kahle exikambelweni xa le xikolweni, n’wi bumabumele. Loko a nga tirhanga kahle, u nga hatliseli ku sola mudyondzisi wakwe. Loko wo endla tano, n’wana a nge dyondzi ku titsongahata. Pfuna n’wana wa wena a xiya ndlela leyi a nga antswisa ha yona enkarhini lowu taka. N’wi bumabumele ntsena loko a endle leswinene.

Va lulamise loko swi fanerile. Kambe swihoxo swin’wana swi nga lava u swi ba hi makatla. (Vakolosa 3:21) Hambiswiritano, loko a endle swihoxo leswikulu u fanele a lulamisiwa. Nakambe i swinene ku endla tano loko a ri ni mukhuva wo biha. Loko u nga endli tano, mukhuva wolowo wo biha wu nga ha dzima timitsu embilwini yakwe.

Hi xikombiso, a hi nge n’wana wa wena u rhandza ku tibuma. Loko a nga lulamisiwi, a nga ha tivona antswa kutani a sungula ku tekela van’wana ehansi. Kutani byela n’wana wa wena leswaku ku tibuma swi n’wi endla a nga rhandzeki naswona swi ta n’wi khomisa tingana. (Swivuriso 27:2) Nakambe, n’wi hlamusele leswaku munhu la nga ni langutelo lerinene a nga navetisi vuswikoti byakwe eka van’wana. Ku lulamisa n’wana wa wena hi ndlela yoleyo ya rirhandzu swi ta n’wi dyondzisa ku titsongahata.—Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: Matewu 23:12.

Lunghiselela n’wana ku langutana ni swiyimo swa xiviri. Loko n’wana a nyikiwa xin’wana ni xin’wana lexi a xi lavaka u ta hetelela a titwa a ri ni mfanelo yo nyikiwa swilo. Hi xikombiso, loko n’wana wa wena a lava nchumu lowu u nga ta ka u nga swi koti ku n’wi xavela wona, n’wi hlamusele leswaku ha yini swi fanerile ku tirhisa mali hi vutlhari. Loko swiyimo swi nga ha ku pfumeleli ku ya eka maendzo yo wisa hilaha a wu kunguhate hakona, u nga ha hlamusela leswaku swiyimo swo tano i xiphemu xa vutomi ni leswaku u langutana njhani na swona. Ematshan’weni yo va sirhelela eka xin’wana ni xin’wana, pfuna vana va wena va lunghekela ku langutana ni swiphiqo swa vutomi loko se va kurile.—Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: Swivuriso 29:21.

Va khutaze ku va ni malwandla. Kombisa n’wana wa wena leswaku “ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Mintirho 20:35) Njhani? Swin’we ni n’wana wa wena, tsalani mavito ya vanhu lava lavaka ku pfuniwa hi ku yeriwa exitolo, hi xo famba ha xona kumbe hi ku lunghiseriwa swin’wana ekaya ra vona. Kutani, loko u ya pfuna van’wana va vona, famba swin’we ni n’wana wa wena. N’wana wa wena u fanele a vona ntsako ni ku eneriseka leswi u vaka na swona loko u ri karhi u pfuna van’wana. Hi ndlela yoleyo u ta va u dyondzisa n’wana wa wena ku titsongahata hi ku n’wi vekela xikombiso, ku nga ndlela leyi nga ni matimba swinene yo dyondzisa.—Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: Luka 6:38.