Ndzi velekiwe hi 1927 exidorobanini lexitsongo ekusuhi na le Chicago, Illinois, eU.S.A. Mhani na Bava a va ri na vana va ntlhanu ku nga Jetha, Don, mina, Karl na Joy. Hinkwerhu a hi tiyimisele ku tirhela Yehovha hi mbilu hinkwayo. Jetha u ye eka tlilasi ya vumbirhi ya xikolo xa Giliyadi hi 1943. Don u ye eBethele ya le Brooklyn, eNew York hi 1944, Karl hi 1947 kasi Joy hi 1951. Xikombiso xa vona lexinene ku katsa ni xa vatswari va mina xi ndzi khutazile swinene.

Vatswari va hina a va rhandza Xikwembu na Bibele naswona va hi dyondzise ku endla hilaha ku fanaka. Hambiswiritano, bava u sungule ku ka a nga ha ti rhandzi tikereke endzhaku ka loko a ve socha eYuropa hi nkarhi wa Nyimpi Yo Sungula Ya Misava. Mhani a a tsakile leswi bava a vuyeke ekaya a hlayisekile kutani u n’wi byele a ku: “Karl, a hi ye ekerekeni hilaha a hi endla hakona.” Bava u hlamule a ku: “Ndzi ta ku heleketa kambe mina a ndzi yi kwalaho.” Mhani u hlamule a ku: “Hikwalahokayini?” U te: “Loko hi ri enyimpini, vafundhisi va vukhongeri lebyi fanaka va khongelele matlhari ni ntlawa wa masocha ya tiko ra wona leswaku ma ya hlula masocha ya tiko lerin’wana. Xana Xikwembu a xi ma seketela hinkwawo?”

Hi ku famba ka nkarhi, loko mhani a ha ye ekerekeni, ku sale ku ta Timbhoni ta Yehovha timbirhi ekaya. Ti nyike bava tibuku timbirhi ta Xinghezi leti nge Light, leti a ti hlamusela buku ya Nhlavutelo. Bava a a swi tsakela naswona u ti tekile. Loko mhani a ti kuma, u ti hlayile. Siku rin’wana eka phephahungu, mhani u vone xirhambo lexi a xi rhamba lava a va lava ku dyondza Bibele hi ku tirhisa tibuku leti nge Light. U yile. Loko a fika, u amukeriwe hi mukhegula un’wana. Mhani u khome yin’wana ya tibuku teto kutani a vutisa a ku: “Xana ku dyondziwa tibuku leti laha?” Mukhegula yoloye u te: “Ina n’wananga, nghena.” Hi vhiki leri landzeleke mhani u fambe na hina hinkwerhu handle ka bava naswona endzhaku ka sweswo a hi ya mikarhi hinkwayo.

Eka nhlengeletano yin’wana, mufambisi u ndzi kombele ku hlaya Pisalema 144:​15, leyi vulaka leswaku lava gandzelaka Yehovha va tsakile. Tsalwa rolero ri ndzi tsakisile ku katsa ni matsalwa man’wana mambirhi ku nga 1 Timotiya 1:11 leyi vulaka leswaku Yehovha i “Xikwembu lexi tsakeke” na Vaefesa 5:1 leyi hi khutazaka leswaku hi ‘tekelela Xikwembu.’ Ndzi tibyele leswaku ndzi fanele  ndzi tsakisiwa hileswi ndzi swi endlelaka Mutumbuluxi wa mina ni ku n’wi khensa hikwalaho ka nkateko lowu naswona ntiyiso wu ve wa nkoka swinene evuton’wini bya mina.

Ku ya evandlheni ra le kusuhi ra Chicago a swi teka kwalomu ka tikhilomitara ta 32. A hi ya hambileswi a ku ri kule naswona ndzi ye ndzi yi tiva kahle Bibele. Ndzi tsundzuka loko siku rin’wana mufambisi a komba Jetha leswaku a hlamula. Loko ndzi n’wi twa a hlamula ndzi te: ‘Ndza yi tiva nhlamulo leyi. A ndzi fanele ndzi yimisile.’ Ndzi sungule ku lunghiselela ni ku tlhela ndzi hlamula. Xa nkoka swinene, vuxaka bya mina na Yehovha byi ye byi kula naswona swi ve tano ni le ka vabuti na vasesi wa mina. Ndzi khuvuriwe hi 1941.

A ndzi yi rivali nhlengeletano ya xifundzha ya 1942 leyi a yi khomeriwe eCleveland, Ohio. Vanhu lava a va ri eka swifundzha swo tlula 50 swa le United States a va yingisele hi foni. Ndyangu wa ka hina a wu etlele ematendeni lawa a ma lunghiseleriwe hi vamakwerhu ekusuhi ni laha nhlengeletano a yi khomeriwe kona. A ku ri hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava naswona Timbhoni ta Yehovha a ti ya ti kanetiwa. Nimadyambu, ndzi vone ntlawa wa vamakwerhu wu paka timovha ti lumekiwe mavoni ivi ti fularhela matende. Vamakwerhu a va twanane leswaku eka movha ha un’we ku va na loyi a rindzaka vusiku hinkwabyo. Loko ko humelela vahlaseri, vamakwerhu a va ta ma lumeka swinene mavoni leswaku va va tlunya ni ku tlhela va ba tibele. Van’wana a va ta tsutsuma leswaku va ya pfuna. Ndzi tibyele leswi, ‘vanhu va Yehovha va tshama va lunghekele xiyimo xin’wana ni xin’wana.’ Hikwalaho ka sweswo, ndzi etlele bya n’wantenyana naswona a ku endlekanga nchumu.

Endzhaku ka malembe, loko ndzi ehleketa hi nhlengeletano yoleyo ndzi swi xiyile leswaku mhani a a nga chuhanga. A a tshemba Yehovha ni nhlangano wakwe. A ndzi nge pfuki ndzi xi rivarile xikombiso xa yena lexinene.

Loko hi nga si ya enhlengeletanweni yoleyo, mhani a ha ku va phayona ra nkarhi hinkwawo. Hikwalaho ka sweswo, u yi yingisele hi vukheta mimbulavulo leyi a yi vulavula hi ntirho wa nkarhi hinkwawo. Loko hi ri karhi hi muka u te: “Ndzi lava ku ya emahlweni ndzi phayona kambe a ndzi nge swi koti ku endla tano ndzi ri karhi ndzi khathalela kaya ra hina.” U hi kombele leswaku hi n’wi pfuna. Hi pfumerile kutani hinkwerhu u hi nyike kamara rin’we kumbe mambirhi leswaku hi ma basisa hi nga si fihlula. Loko hi ye exikolweni a a famba a kambela endlwini ku vona loko yi basile ku ri kona a yaka ensin’wini. A a tshama a ri na swo tala swo swi endla kambe a hi khathalela mikarhi hinkwayo. Loko hi ya ekaya leswaku hi ya dya swakudya swa ninhlikanhi na loko xikolo xi humile a hi n’wi kuma a ri kona. Masiku man’wana loko hi huma exikolweni a hi famba na yena ensin’wini naswona sweswo swi hi pfune hi twisisa leswi vulaka swona ku phayona.

Ndzi sungule ku phayona ndzi ri ni malembe ya 16. Hambileswi bava a a nga ri Mbhoni, a a khathala hi ntirho wa mina wa nsimu. Siku rin’wana ni madyambu ndzi n’wi byele leswaku hambileswi ndzi tikarhataka, a ndzi si kuma munhu wo dyondza na yena Bibele. Ndzi miyelenyana ivi ndzi  ku: “Xana u nga swi tsakela ku dyondza na mina?” U rhange a miyelanyana ivi a hlamula a ku: “Wa tiva a ndzi xi kumi xivangelo xo ala.” Xichudeni xa mina xo sungula a ku ri bava. Wolowo a ku ri nkateko!

Hi dyondze hi buku ya Xinghezi leyi nge, “The Truth Shall Make You Free.” Loko hi ri karhi hi ya emahlweni hi dyondza, ndzi xiye leswaku bava a a ndzi pfuna leswaku ndzi va xichudeni ni mudyondzisi lonene. Hi xikombiso, madyambu man’wana loko hi hlaye ndzimana u te: “Ndza swi twa leswi buku leyi yi swi vulaka. Kambe u swi tiva njhani leswaku leswi yi swi vulaka i ntiyiso?” A ndzi nga xi lunghekelanga xivutiso xexo kutani ndzi te: “A ndzi nge ku hlamuli sweswi kambe loko hi tlhela hi dyondza ndzi ta ku hlamula.” Ndzi endle tano, ndzi kume matsalwa lawa a ma seketela mhaka leyi a hi bula hi yona. Ku sukela kwalaho, a ndzi hamba ndzi yi lunghiselela kahle dyondzo ya hina naswona ndzi dyondze ku endla ndzavisiso. Sweswo swi hi pfunile mina na bava leswaku hi va ni vuxaka lebyi tiyeke na Xikwembu. Bava u tirhise leswi a a swi dyondza naswona u khuvuriwe hi 1952.

Loko ndzi suka ekaya a ndzi ri ni malembe ya 17. Jetha a u ve murhumiwa kasi Don u ye eBethele. Hinkwavo a va swi rhandza swiavelo swa vona naswona sweswo swi ndzi khutazile swinene. Kutani ndzi tate fomo ya Bethele ni ya Xikolo xa Giliyadi ivi ndzi swi tshikela Yehovha. Xana ku endleke yini endzhaku ka sweswo? Hi 1946, ndzi vitaniwe eBethele.

Ndzi nyikiwe swiavelo swo hambanahambana eBethele naswona sweswo swi endle ndzi dyondza swilo swo tala. Entiyisweni, eka malembe ya 75 lama ndzi ma heteke eBethele ndzi dyondze ku kandziyisa tibuku ni ku tirha hi swa timali. Ndzi tlhele ndzi dyondzela ntirho wa ku xava swilo ematikweni man’wana ni ku swi rhumela ematikweni man’wana. Xa nkoka swinene, ndzi tiphina hi swakudya leswi ndzi tiyisaka ripfumelo leswi hi swi kumaka eBethele hi ku tirhisa vugandzeri bya nimixo ni mimbulavulo ya le Bibeleni.

Ndzi tlhele ndzi dyondza eka ndzisana ya mina Karl loyi a teke eBethele hi 1947. A a ri mudyondzisi wa Bibele ni xichudeni lexinene. Ndzi tshama ndzi n’wi kombela leswaku a ndzi pfuna hi mbulavulo lowu a ndzi nyikiwe wona. Ndzi n’wi byele leswaku ndzi kume rungula ro tala kambe a swi ndzi tikela ku ri hlanganisa. U ndzi pfune hi ku ndzi vutisa xivutiso, u te: “Joel, yi ri yini nhlokomhaka ya wena?” Ndzi hatle ndzi yi khoma yinhla yakwe ku nga leswaku ndzi tirhisa rungula leri fambisanaka ni nhlokomhaka ivi leswin’wana ndzi swi tshika. A ndzi yi rivali dyondzo yoleyo.

Leswaku u tsaka eBethele, u fanele u rhandza nsimu naswona sweswo swi ta endla leswaku u  kuma mitokoto yo tsakisa. Ntokoto wun’wana lowu ndzi wu tsundzukaka kahle, wu endleke madyambu man’wana eBronx eDorobeni ra New York. Mina ni makwerhu un’wana hi endzele wansati loyi a tekeke Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! Endzhaku ka loko hi titivisile, hi te: “Madyambu lawa hi pfuna vanhu va dyondza swilo leswi pfunaka ku suka eBibeleni.” U te: “Loko mi te hi swa Bibele, nghenani.” Hi hlaye ni ku tlhela hi bula hi matsalwa yo hlayanyana lama vulavulaka hi Mfumo wa Xikwembu ni misava leyintshwa leyi hi tshembisiweke yona. Sweswo swi n’wi tsakisile hikuva eka vhiki leri landzeleke u rhambe ni vanghana vakwe leswaku va va kona eka dyondzo. Hi ku famba ka nkarhi, yena ni nuna wakwe va ve malandza yo tshembeka ya Yehovha.

Loko ndzi nga si hlangana ni nsati wa mina, ndzi hete malembe yo ringana khume ndzi ri karhi ndzi lavana na nsati. I yini leswi ndzi pfuneke leswaku ndzi kuma loyi a fanelekaka? Ndzi khongele ni ku tlhela ndzi anakanyisisa hi xivutiso lexi nge, ‘Ndzi lava ku endla yini endzhaku ko cata?’

Endzhaku ka nhlengeletano ya xifundzha ya 1953 leyi a yi khomeriwe eXitediyamu xa Yankee, ndzi hlangane na makwerhu wa xisati loyi a vuriwaka Mary Aniol. Yena na Jetha a va ri eka tlilasi ya vumbirhi ya xikolo xa Giliyadi naswona va averiwe ku ya va varhumiwa swin’we. Hi ku tsaka, Mary u ndzi byele hi swiavelo swa vurhumiwa leswi a veke na swona eKharibiya ni tidyondzo ta Bibele leti a ti fambiseke emalembeni lawa a ma heteke a ri kwalaho. Loko hi ri karhi hi tivana ku antswa, hi xiye leswaku hinkwerhu a hi lava ku ya emahlweni hi tirhela Yehovha nkarhi hinkwawo. Rirhandzu ra hina ri ye ri kula naswona hi cate hi April 1955. Hi tindlela to tala, Mary u kombise leswaku a a ri nyiko leyi humaka eka Yehovha ni xikombiso lexi ndzi faneleke ndzi xi tekelela. A a endla xiavelo xin’wana ni xin’wana lexi a a nyikiwa xona a tsakile. A a tirha hi matimba, a a khathala hi van’wana ni ku rhangisa Mfumo mikarhi hinkwayo. (Mat. 6:33) Hi ve eka ntirho wo endzela mavandlha ku ringana malembe manharhu naswona hi 1958 hi vitaniwe eBethele.

Ndzi dyondze swo tala eka Mary. Hi xikombiso, to ho suka a hi hlaya Bibele swin’we, hi hlaya tindzimana ta kwalomu ka 15. Endzhaku ko hlaya matsalwa wolawo a hi bula hi wona ni ndlela leyi hi nga ma tirhisaka hayona evuton’wini bya hina. Mikarhi yo tala Mary a a ndzi byela swilo leswi a swi dyondzeke eGiliyadi kumbe exiavelweni xakwe xa vurhumiwa. Ndzi dyondze swo tala eka mabulo wolawo naswona sweswo swi ndzi pfunile ndzi antswisa mimbulavulo ya mina ni ku tiva ndlela yo khutaza vamakwerhu vaxisati.—Swiv. 25:11.

Nkatanga Mary u love hi 2013. Ndzi swi languterile ku tlhela ndzi n’wi vona emisaveni leyintshwa! Enkarhini wa sweswi, ndzi tiyimisele ku ya emahlweni ndzi dyondza ni ku tshemba Yehovha hi mbilu ya mina hinkwayo. (Swiv. 3:​5, 6) Swa ndzi tsakisa ni ku ndzi chavelela ku ehleketa hileswi vanhu va Yehovha va nga ta swi endla emisaveni leyintshwa. Sweswo swi ta katsa ku dyondza swilo leswintshwa eka Muleteri wa hina Lonkulu! Ndzi khensa ndzi vuyelela eka swilo hinkwaswo leswi a ndzi dyondziseke swona ku ta fikela sweswi ni musa lowukulu lowu a ndzi kombeke wona.