Ku rivalela swi vula ku rivala hi swilo leswi nga riki kahle leswi munhu un’wana a ku endleleke swona. Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke eBibeleni ri va “ku rivalela” hi ku kongoma ri vula “ku swi tshika swi hundza” ku fana ni loko munhu a nga lavi ku hakeriwa xikweleti. Yesu u tirhise xifananiso lexi loko a dyondzisa vadyondzisiwa vakwe ku khongela, u te: “U hi rivalela swidyoho swa hina, hikuva na hina ha va rivalela hinkwavo lava nga ni nandzu eka hina.” (Luka 11:4) Hilaha ku fanaka, eka xifaniso xakwe xa hlonga leri nga riki na ntwelavusiwana Yesu u fanise ku rivalela ni ku sula xikweleti.​—Matewu 18:23-35.

 Hi rivalela van’wana loko hi tshika xikhomela ni ku papalata ku rihisa loko hi lahlekeriwile kumbe ku vavisiwa hi swin’wana. Bibele yi dyondzisa leswaku rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi i ku rivalela hi mbilu hinkwayo hikuva rirhandzu “a ri hlayisi mhaka yo biha.”​—1 Vakorinto 13:4, 5.

Leswi ku rivalela swi nga vuliki swona

•   Ku pfumelelana ni leswi nga riki kahle leswi u endliweke swona. Kahlekahle Bibele yi sola vanhu lava tekaka swiendlo swo biha swi ri leswinene.​—Esaya 5:20.

•   Ku endla onge a wu dyoheriwanga. Xikwembu xi rivalele Hosi Davhida swidyoho leswikulu leswi a swi endleke kambe a xi n’wi sirhelelanga eka vuyelo bya swona. Xikwembu xi endle leswaku swidyoho swa yena swi tsariwa leswaku swi ta hi dyondzisa namuntlha.​—2 Samuwele 12:9-13.

•   Ku pfumelela van’wana leswaku va tlanga hi wena. Hi xikombiso, a hi nge u lombe munhu wo karhi mali, kambe a yi dya vusopfa kutani a nga vuyisi hilaha a tshembiseke hakona. Wa tisola swinene naswona u kombela leswaku u n’wi rivalela. U nga ha hlawula ku n’wi rivalela hi mbilu hinkwayo, u tshika ku tshamela ku n’wi tsundzuxa hi mhaka yoleyo kumbexana u sula xikweleti xexo hi ku helela. Kumbexana u nga ha hlawula ku nga ha n’wi lombi.​—Pisalema 37:21; Swivuriso 14:15; 22:3; Vagalatiya 6:7.

•   Ku rivalela handle ka xivangelo lexi twalaka. Xikwembu a xi va rivaleli lava dyohaka hi vomu, lava alaka ku pfumela swidyoho swa vona, lava nga hundzukiki ni ku kombela ku rivaleriwa eka lava va va twiseke ku vava. (Swivuriso 28:13; Mintirho 26:20; Vaheveru 10:26) Vanhu vo tano lava nga hundzukiki va va valala va Xikwembu naswona a xi langutelanga leswaku hi va rivalela hikuva na xona a xi va rivalelanga.​—Pisalema 139:21, 22.

   Ku vuriwa yini loko munhu wo karhi a ku khome hi ndlela yo biha naswona a ala ku kombela ku rivaleriwa? Bibele yi ri: “Tshika ku hlundzuka, siya vukarhi.” (Pisalema 37:8) U nga papalata ku hlundzuka loko u dyoheriwile. Tiyiseka leswaku Xikwembu hi xona xi nga ta rihisela. (Vaheveru 10:30, 31) Nakambe u nga chaveleleka ku tiva leswaku Xikwembu xi ta tisa nkarhi lowu eka wona hi nga ta ka hi nga ha twi ku vava.​—Esaya 65:17; Nhlavutelo 21:4.

•   Ku rivalela swilo leswi nga riki nchumu. Minkarhi yin’wana, ematshan’weni yo lava leswaku munhu un’wana a ta kombela ku rivaleriwa hileswi hi vonaka onge u hi dyoherile, hi fanele hi pfumela leswaku kahlekahle a nga hi dyohelanga. Bibele yi ri: “U nga hatliseli ku hlundzukisiwa emoyeni wa wena, hikuva ku khunguvanyisiwa ku tshama exifuveni xa swihunguki.”​—Eklesiasta 7:9.

Leswi katsekaka loko u rivalela munhu un’wana

1.   Tsundzuka leswi ku rivalela swi katsaka swona. A wu pfumelelani ni xihoxo lexi u endleriweke xona onge hiloko xi nga kalanga xi endleka kambe wo swi tshika swi hundza.

2.   Xiya vuyelo byo rivalela. Ku papalata ku hlundzuka ni xikhomela swi nga pfuna leswaku u ehlisa moya, u antswisa rihanyo ra wena ni ku engetela ntsako wa wena. (Swivuriso 14:30; Matewu 5:9) Xa nkoka ngopfu, ku rivalela van’wana swi endla leswaku Xikwembu na xona xi ku rivalela swidyoho swa wena.​—Matewu 6:14, 15.

3.   Vana ni ntwelavusiwana. Hinkwerhu ka hina a hi hetisekanga. (Yakobo 3:2) Hi fanele hi rivalela van’wana tanihi leswi na hina hi lavaka ku rivaleriwa.​—Matewu 7:12.

4.   Anakanyela. Loko hi vilerisiwa hi mhaka yo karhi, hi nga dyondza xitsundzuxo xa le Bibeleni lexi nge: “Hambetani mi lehiselana mbilu.”​—Vakolosa 3:13.

5.   Hatla u teka goza. Tikarhatele ku hatla u rivalela ematshan’weni yo hlundzuka.​—Vaefesa 4:26, 27.