Rihlevo rin’wana ri ni khombo—hi xikombiso, ku hangalasa mavunwa hi xikongomelo xa ku ku onha vito. Kambe hambiloko rihlevo ra kona ri nga bihanga ngopfu, ri nga ha ku twisa ku vava—ngopfu-ngopfu loko ri hangalasiwa hi munhu loyi a wu anakanya leswaku i munghana wa wena!—Pisalema 55:12-14.

 “Ndzi kume leswaku munghana wa mina a a ndzi hleva, a vula leswaku a ndzi khathali hi vanhu van’wana. Sweswo a swi vava swinene! A ndzi nga swi twisisi leswaku ha yini a swi vurile.”—Ashley.

 Ntiyiso wa mhaka: Ku nga khathariseki leswaku munhu loyi a hangalasaka rihlevo ha wena i munghana wa wena lonkulu kumbe e-e, a swi tsakisi ku tiva leswaku vanhu van’wana va ku vulavula ku biha.

 Vanhu va nga hleva van’wana hikwalaho ka swivangelo swo hlayanyana, ku katsa ni leswi:

 Nkhathalelo. Vanhu i swivumbiwa leswi nga ni xinghana. Kutani i swa ntumbuluko ku va hi vulavula ni vanhu van’wana ni ku vulavula hi van’wana. Entiyisweni, Bibele yi hi khutaza leswaku hi khathala hi ‘timhaka’ ta van’wana hi mpimo wo karhi.—Vafilipiya 2:4.

 “Minkarhi hinkwayo ku vulavula hi vanhu i nchumu lowu tsakisaka!”—Bianca.

 “Ndza swi rhandza ku tiva leswi humelelaka eka vanhu van’wana kutani ndzi vulavula hi swona ni van’wana. A ndzi swi tivi leswaku ha yini—swo ndzi tsakisa.”—Katie.

 Phirheka. Enkarhini wa ku tsariwa ka Bibele, a ku ri ni vanhu lava “a va tirhisa nkarhi wa vona wo hungasa va rungulelana swo karhi kumbe ku yingisela swilo leswintshwa.” (Mintirho 17:21) Swi tano ninamuntlha!

 “Minkarhi yin’wana loko ku nga ri na nchumu wo tsakisa wo wu endla, vanhu va tiendlela wona leswaku va va ni xo vulavula ha xona.”—Joanna.

 Ku nga titshembi. Swa twala leswi Bibele yi hi lemukisaka malunghana ni mboyamelo wa ku tiringanisa ni van’wana. (Vagalatiya 6:4) Khombo ra kona, vanhu van’wana va langutana ni ku nga titshembi ka vona hi ku va va hangalasa rihlevo hi van’wana.

 “Hakanyingi rihlevo ro biha ri vula swo karhi hi vahlevi va kona. Ri kombisa leswaku va vondzoka loyi va n’wi hlevaka. Va hangalasa mavarivari leswaku va titwa va antswa ku tlula munhu loyi va n’wi hlevaka.”—Phil.

 Ntiyiso wa mhaka: Hambi wa swi lava kumbe a wu swi lavi, vanhu va ta vulavula hi vanhu van’wana—ku katsa na wena.

 A wu nge swi koti ku sivela vanhu leswaku va nga ku hlevi kambe u nga hlawula ndlela leyi u nga angulaka ha yona. Loko u twa leswaku ku ni mavarivari hi wena lama hangalakaka, ku ni swilo swimbirhi leswi u nga hlawulaka ku swi endla.

 XO SUNGULA: Swi be hi makatla. Hi ntolovelo nchumu lowunene i ku swi ba hi makatla, ngopfu-ngopfu loko mavarivari ya kona ma nga nyawuli. Tirhisa ndzayo ya Bibele leyi nge: “U nga hatliseli ku hlundzukisiwa emoyeni wa wena.”—Eklesiasta 7:9.

 “Ku tshame ku va ni mavarivari ya leswaku ndzi rhandzana ni jaha rin’wana leri no ri tiva a ndzi nga ri tivi! Leswi a ku nga ri ntiyiso, ndzi lo namba ndzi tihlekela.”—Elise.

 “Ndhuma leyinene yi ta ku sirhelela eka rihlevo. Hambiloko ku nga va ni mavarivari yo biha ha wena, loko u ri ni ndhuma leyinene, vanhu vo tala a va nge ma tshembi. Ndhuma ya wena yi ta ku vulavulela.”—Allison.

 Xitsundzuxo: Tsala (1) leswi u hleviweke ha swona (2) ndlela leyi swi ku endleke u titwa ha yona. Loko wo ‘vulavulela embilwini,’ swi ta ku olovela ku swi ba hi makatla.—Pisalema 4:4.

 XA VUMBIRHI: Yana eka munhu loyi a sunguleke rihlevo. Minkarhi yin’wana u nga ha vona leswaku rihlevo rero a ri ku dyisi byi rhelela lerova u lava ku vulavula ni munhu yoloye.

 “Loko u ya eka vanhu lava ku hlevaka, va nga ha dyondza leswaku leswi va swi vulaka swi hetelela swi fike eka loyi va n’wi hleveke. Nakambe u nga ha lulamisa xiphiqo xexo.”—Elise.

 Loko u nga si ya eka munhu loyi a ku hleveke, anakanya hi milawu ya Bibele leyi landzelaka naswona u tivutisa swivutiso leswi fambisanaka na yona.

•   “Loko munhu a angula malunghana ni mhaka yo karhi kambe a nga si yi twa, sweswo i vuphukuphuku.” (Swivuriso 18:13) ‘Xana ndzi tiva ntiyiso hinkwawo? Xana swi nga endleka leswaku munhu la ndzi byeleke hi rihlevo leri a nga va a nga swi twisisanga kahle swin’wana?’

•   ‘Hatlisa emhakeni yo twa, nonoka emhakeni yo vulavula, nonoka emhakeni ya vukarhi.’ (Yakobo 1:19) ‘Xana sweswi i nkarhi lowunene wo ya eka loyi a ndzi hleveke? Xana ndza tiyiseka leswaku mhaka ndzi lava ku yi lulamisa hi ndlela leyinene? Kumbe, xana a swi ta antswa ku va ndzi tshika nkarhi wu hundza naswona ndzi rhurisa mbilu?’

•   “Khoma vanhu van’wana hi ndlela leyi a wu ta tsakela ku khomiwa ha yona.” (Matewu 7:12, NET Bible) ‘Loko a ku ri mina loyi a hleveke un’wana, a ndzi ta tsakela ku vulavurisiwa njhani?’ A ndzi ta tsakela ku vulavula hi xiphiqo ehansi ka xiyimo xihi? I marito ni swiendlo swa njhani leswi nga pfunaka?’

 Xitsundzuxo: Loko u nga si ya eka munhu loyi a ku hleveke, swi tsale ehansi leswi u nga ta swi vula. Endzhaku ka sweswo, rindza vhiki kumbe mambirhi, tlhela u hlaya leswi u swi tsaleke kutani u vona loko u lava ku swi cinca. Nakambe vulavurisana ni mutswari wa wena kumbe munghana wa wena la wupfeke u n’wi byela leswi u kunguhataka ku swi endla ni ku kombela mavonelo ya yena.

 Ntiyiso wa mhaka: Rihlevo ri fana ni swilo swo tala evuton’wini leswi u nga kotiki ku swi lawula minkarhi hinkwayo. Kambe sweswo a swi vuli swona leswaku ri fanele ri ku lawula!