“Nkhuchilukira waka kuti namba kughanaghanira vya kugonana mwakuti pakutora nyengo kuti nileke kuvighanaghana. Vikuŵa nga nasinthiska wongo wane na wa munyake.”—Vera.

 “Nkhuwona nga vingachitika yayi kuti munthu waleke kughanaghanira vya kugonana. Ntchipusu kusambira kuduka nga ntchiyuni kuluska kuleka kughanaghanira vya kugonana.”—John.

 Kasi namwe mukughanaghana nga Vera panji John? Para ni nthena, nkhani iyi yingamovwirani.

•  Chifukwa wuli ntchiheni kughanaghanira waka vya kugonana?

•  Chifukwa wuli ntchakusuzga kuleka kughanaghanira waka vya kugonana?

•  Ivyo mungachita

•  Ivyo ŵanyinu ŵakuyowoya

 Munyamata munyake zina lake Alex wakati: “Asibweni ŵakaniphalira kuti Chiuta mphanyi wakanipa yayi khumbiro la kugonana walekenge kukhumba kuti nilikhorweskenge.”

 Asibweni ŵa Alex ŵakuneneska chigaŵa chinyake, chifukwa ni Chiuta nadi uyo wakatipa khumbiro la kugonana. Kweni wakatipa na vifukwa viwemi. Nakuti pa charu chapasi pachali ŵanthu chifukwa chakuti ŵanthu ŵakugonana na kubaba ŵana. Kweni chifukwa wuli ntchiheni kughanaghanira waka vya kugonana? Wonani vifukwa viŵiri ivi:

•   Baibolo likuti mwanalume na mwanakazi awo mbakutorana ndiwo ŵekha ŵakwenera kugonana.—Genizesi 1:28; 2:24.

   Para mundatore, ndipo mukwendera fundo yakuti ŵekha awo ŵali kutorana ndiwo ŵakwenera kugonana, mungakhuŵara para mungalutilira kughanaghanira waka vya kugonana. Ivi vingapangiska kuti mugonane na munthu para m’pata wasangika. Ŵanthu ŵanandi awo ŵali kuchitapo ivi ŵakujiyimba mulandu.

•   Para mukuleka kughanaghanira waka vya kugonana, ndikuti mukusambira mukhaliro wakuzirwa chomene uwo nkhujikora.—1 Ŵakorinte 9:25.

 Kujikora kungamovwirani kuti vinthu vimwenderani makora sono kweniso munthazi. Kafukufuku munyake wakalongora kuti ŵawukirano awo mbakujikora, para ŵakura ŵakuŵavya masuzgo ghanandi ghakukhwaskana na umoyo, ŵakwenjerwa chomene yayi pa nkhani ya ndalama ndipo ŵakuswa bweka yayi malango gha boma. a

 Chifukwa ntchakuti para tikukura thupi lithu likufumiska mahomoni agho ghakusazgirako khumbiro la kugonana. Chinyake ntchakuti, tikukhala mu charu icho vyakusanguluska vyake vikuhaya uzaghali.

 “Mapulogiramu ghanandi gha pa TV ghakulongora kuti palije suzgo kugonana na munthu pambere undanjire mu nthengwa. Ivi vingapangiska munthu kuti wambe kughanaghanira chomene vya kugonana na kuwona nga kuti palije suzgo lililose.”—Ruth.

 “Ku ntchito, ŵanthu ŵakudumbiskana waka vya kugonana, ndipo nkhujura makutu kuti nipulike vinandi. Ivi vikupangiska kuti ŵanthu ŵawonenge kuti uzaghali nguwemi waka, lekani chikuŵa chakusuzga kuleka kughanaghanira waka vya kugonana.”—Nicole.

 “Para uli pa intaneti, ntchipusu chomene kuti ujure vithuzi vyambura kwenelera. Para wawona waka chithuzi chimoza chamuziro, vikusuzga kuti uchiluwe.”—Maria.

 Ivi vingamupangiskani kuti mujipulike nga umo mpositole Paulosi wakajipulikira. Iyo wakati: “Para nkhukhumba kuchita chiwemi, icho ntchiheni chikuŵa nane.”—Ŵaroma 7:21.

 Yambani kughanaghanira vinthu vinyake. Para mwamba kughanaghanira vya kugonana, yezgani kughanaghanira vinyake nga ivyo mukutemwa, maseŵera ghakukhozga thupi panji vinyake ivyo vingamovwirani kuti mufumiskemo maghanoghano ghaheni agha. Msungwana munyake zina lake Valerie wakati: “Ntchakuzirwa kuŵazga Baibolo, chifukwa muli fundo zakuzirwa chomene ndipo para ukughanaghanira fundo izi, ukuŵavya nyengo yakuti ungaghanaghanira vyauzeleza.”

 Ntchakawiro kughanaghana vya kugonana, kweni nkhani yagona pa umo muchitirenge. Para mwaŵeneko mungatemwa, mungaghafumiskamo maghanoghano ghaheni agha.

 “Para mu mutu mwiza maghanoghano gha kugonana, nkhughachimbizga na kwamba kughanaghanira vinyake. Nkhusandaso icho changunipangiska kuti nambe kughanaghanira vya kugonana. Para ni sumu panji chithuzi, nkhudilita nyengo yeneyiyo.”—Helena.

 Lemba ilo lingamovwirani: “Vinthu vyose vyaurunji, vinthu vyose vituŵa, . . . lutilirani kughanaghanira vinthu ivi.”—Ŵafilipi 4:8.

 Musankhenge makora ŵabwezi. Ntchakusuzga kuti muleke kughanaghana vya kugonana para nyengo zose mukuchezga na ŵanthu awo ŵakutemwa kuyowoya waka vya kugonana.

 “Pakwamba, vikanisuzganga kuti nileke kughanaghanira vya kugonana, suzgo likaŵa ŵanthu awo nkhachezganga nawo. Para ukuchezga na ŵanthu awo ŵakutemwa kuyowoya vya kugonana, ukuwona kuti palije suzgo kuŵa na maghanoghano agha.”—Sarah.

 Lemba ilo lingamovwirani: “Uyo wakwenda na ŵavinjeru waŵenge wavinjeru, kweni uyo wakuchita vinthu pamoza na vindere wapwetekekenge.”—Zintharika 13:20.

 Mugegenge vyakusanguluska vyambura kwenelera. Palije wangakana fundo yakuti vyakusanguluska vinandi mazuŵa ghano vikuhaya uzaghali. Nicole wakati: “Ine sumu ndizo zikunitora uheni. Zikunipangiska kuti niŵe na khumbiro likuru la kugonana mwakuti vikuŵa nga ningajikoraso yayi.”

 “Nkhamba kuwonelera mafilimu na mapulogiramu gha vya kugonana. Nkhamanyanga yayi uko vikunitolera, nkhachilukira waka kuti namba kughanaghanira chomene vya kugonana. Nkhamanya ivyo vikanipangiska kuŵa na maghanoghano ghaheni. Nkhati naleka waka kuwonelera mafilimu na mapulogiramu gha vya kugonana, nkhalekera papo kughanaghanira vya kugonana. Icho chikanovwira kuti nimarane na suzgo ili, nkhusankha vyakusanguluska vyakwenelera.”—Joanne.

 Lemba ilo lingamovwirani: “Uzaghali na ukazuzi wa mtundu uliwose panji uryezi vileke nanga nkhuzunulika pakati pinu, pakuti ndimwe ŵanthu ŵatuŵa.”—Ŵaefeso 5:3.

 Fundo yikuru: Ŵanyake ŵakuwona kuti vingachitika yayi kuti munthu waleke kughanaghanira waka vya kugonana. Kweni Baibolo likuti vingachitika kuleka kughanaghanira vya kugonana.

 Lemba ilo lingamovwirani: “Kweni mulutilire kuzgoka ŵaphya mu kaghanaghaniro kinu.”—Ŵaefeso 4:23.