Yehova Wakumanya Kuŵathaska Ŵanthu Ŵake

“Yehova wakumanya kuŵathaska ku ciyezgo ŵanthu awo ŵakusopa Ciuta mwakujipeleka.”—2 PET. 2:9.

CIFUKWA WULI TIKWENERA KUŴA NA CIGOMEZGO KUTI YEHOVA:

Wakuyimanya nyengo yakufiskira khumbo lake?

Wazamugwiliskira nchito nkhongono zake kuti ŵalwere ŵanthu ŵake?

Wakumanya umo vinthu vizamucitikira?

1. Kasi vinthu vizamuŵa wuli pa “suzgo yikuru”?

 CERUZGO ca Ciuta pa caru ca Satana cizamwiza mwakubucizga. (1 Tes. 5:2, 3) Apo “zuŵa likuru la Yehova” lili mukati, ŵanthu ŵazamuhangayika comene. (Zef. 1:14-17) Pazamuŵa masuzgo na kusoŵerwa. Yizamuŵa nyengo ya suzgo “iyo yindacitikepo yantheura kufuma ku mtendeko wa caru mpaka sono.”—Ŵazgani Mateyu 24:21, 22.

2, 3. (a) Kasi nchivici ico cizamucitikira ŵanthu ŵa Ciuta pa nyengo ya “suzgo yikuru”? (b) Nchivici ico cingatovwira kuti tinozgekere ivyo vicitikenge sonosono apa?

² Para “suzgo yikuru” yikusendelera pa cinyina, “Gogi, wa caru ca Magogi” wazamuwukira ŵanthu ŵa Ciuta. Pa nyengo iyi, ŵasilikari panji kuti “nkhondo yankhongono,” ŵazamwiza kuti ŵalimbane na ŵanthu ŵa Ciuta “ngati bingu kubenekelera caru.” (Ezek. 38:2, 14-16) Palije wupu wa ŵanthu uwo uzamuvikilira ŵanthu ŵa Yehova. Ciuta pera ndiyo wazamuŵathaska. Kasi iwo ŵazamucita wuli pa nyengo iyi?

³ Usange ndimwe muteŵeti wa Yehova, kasi mukugomezga kuti Yehova wazamuvikilira ŵanthu ŵake pa suzgo yikuru? Mpositole Petrosi wakalemba kuti: “Yehova wakumanya kuŵathaska ku ciyezgo ŵanthu awo ŵakusopa Ciuta mwakujipeleka, kweni ŵambura urunji wakuŵasungira zuŵa la ceruzgo kuti ŵazakadumulike.” (2 Pet. 2:9) Para tingaghanaghanirapo pa umo Yehova wakathaskiranga ŵanthu kale tingawovwirika kuti tinozgekere ivyo vicitikenge sonosono apa. Tiyeni tiwone viyelezgero vitatu ivyo vitovwirenge kusimikizga kuti Yehova wakuvikilira ŵanthu ŵake.

KUPONA CIWOWOTA CA PA CARU COSE

4. Nchivici cikeneranga kwamba kucitika pambere Ciwowota cindize?

⁴ Cakwamba, tiyeni tiwone nkhani ya Ciwowota ca mu nyengo ya Nowa. Vinthu vinyake vikeneranga kucitika  dankha pambere Ciwowota cindacitike. Pambere Ciwowota cindacitike, mulimo wa kuzenga cingalaŵa na kunjizgamo vinyama ndiwo ukeneranga kwamba kucitika. Nkhani ya mu buku la Genesis yikuyowoya yayi kuti Yehova wakalindilira kuti cingalaŵa cizengeke dankha ndipo watemenge zuŵa lakwambira Ciwowota. Cikatenge ciŵe camacitiko kwa Ciuta kutema zuŵa lakuti Ciwowota cambire kwambura kughanaghanira vyakuti cingalaŵa cazengeka panji yayi. Nakuti pambere Ciuta wandaphalire Nowa cilicose cakukhwaskana na kuzenga cingalaŵa, wakatema nyengo iyo Ciwowota cizamwambira. Kasi tikumanya wuli fundo iyi?

5. Kasi ni uthenga wuli uwo Yehova wakayowoya, uwo uli pa Genesis 6:3, ndipo ukapelekeka pawuli?

⁵ Baibolo likutiphalira kuti Yehova wakakaka fundo na kuyiyowoya kucanya. Mwakuyana na Genesis 6:3, wakati: “Mzimu wane kuti ukharenge mu munthu mazuŵa ghose cara, pakuti iye ndi thupi, kweni mazuŵa ghake tighaŵenge vilimika makumikhumi pacanya makumi ghaŵiri.” Apa Ciuta wakaŵikanga mphaka ya vilimika ivyo munthu wakwenera kuŵira wamoyo yayi. Yehova wakayowoyanga za nyengo iyo wawuskirengepo uheni wose pa caru capasi. a Pakuti Ciwowota cikamba mu 2370 B.C.E., Ciuta wakwenera kuti wakayowoya mazgu agha mu cilimika ca 2490 B.C.E. Panyengo iyi, Nowa wakaŵa na vilimika 480. (Gen. 7:6) Pati pajumpha vilimika 20, mu cilimika ca 2470 B.C.E., Nowa wakamba kubaba ŵana. (Gen. 5:32) Pakaŵa kuti pacali vilimika pafupifupi 100 kuti Ciwowota cize, kweni Yehova wakaŵa kuti wandamuphalire Nowa mulimo wapadera uwo wazamucita kuti ŵanthu ŵapone. Kasi Ciuta wakalindizga kwa utali wuli pambere wandaphalire Nowa?

6. Mphawuli apo Yehova wakaphalilira Nowa kuti wazenge cingalaŵa?

⁶ Vikuwoneka kuti Yehova wakalindizga nyengo yitali pambere wandaphalire Nowa ico wazamucita. Kasi tikumanya wuli fundo iyi? Mazgu gha Ciuta ghakulongora kuti ŵana ŵa Nowa ŵakaŵa kuti mbalara kale ndiposo ŵakaŵa kuti ŵatora apo Ciuta wakatuma Nowa kuti wazenge cingalaŵa. Yehova wakamuphalira kuti: “Na iwe nditindikhozgenge phangano lane; ndipo tiunjirenge mu cingalaŵa, iwe, na ŵana ŵako, na muwoli wako, na ŵakamwana ŵako pamoza nawe.” (Gen. 6:9-18) Ntheura, nchamacitiko kuti apo Yehova wakaphaliranga Nowa kuti wazenge cingalaŵa, kukakhala vilimika 40 panji 50 pera kuti Ciwowota cicitike.

7. (a) Kasi Nowa na mbumba yake ŵakalongora wuli kuti ŵakaŵa na cipulikano? (b) Mphawuli apo Ciuta wakaphalilira Nowa zuŵa leneco ilo Ciwowota cambirenge?

⁷ Apo mulimo wa kuzenga cingalaŵa ukaŵa mukati, Nowa na mbumba yake ŵakwenera kuti ŵakaghanaghanirangapo umo Yehova wafiskirenge khumbo lake na nyengo iyo Ciwowota cambirenge. Ndipouli, ŵakatondeka yayi kuzenga cingalaŵa cifukwa ca kuleka kumanya vinthu ivi. Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Wakacita ntheura Nowa; kwakulingana na umo Ciuta wakamuwuzgira, ndimo wakacitira.” (Gen. 6:22) Paumaliro, kukati kwakhala mazuŵa ghankhondi na ghaŵiri pambere Ciwowota cindambe, Yehova wakaphalira Nowa zuŵa leneko ilo Ciwowota cambirenge. Nyengo iyi yikaŵa yakukwana kuti Nowa na mbumba yake ŵanjizge vinyama mu cingalaŵa. Ntheura, apo visimi vyakucanya vya cindimba vikajulikira “mu cilimika ca makumikhumi ghankhondi na limo ca umoyo wa Nowa, mwezi waciŵiri, zuŵa la khumi na cinkhondi na ciŵiri la mwezi,” cilicose cikaŵa cakunozgeka.—Gen. 7:1-5, 11.

8. Kasi nkhani ya Ciwowota yikutipa wuli cigomezgo cakuti Yehova wakumanya nyengo yakuthaskira ŵanthu ŵake?

 ⁸ Nkhani ya Ciwowota yikutisimikizgira kuti Yehova wakusunga nyengo kweniso wakuthaska. Apo umaliro wa mgonezi uwu ukusendelera, tikwenera kugomezga kuti cilicose ico Yehova wanozga cizamucitika pa nyengo yake yakwimikika, enya pa “zuŵa ilo na ora.”—Mat. 24:36; ŵazgani Habakuk 2:3.

ŴAKAPONOSKEKA PA NYANJA YISWESI

9, 10. Kasi Yehova wakaŵagwiliskira wuli nchito ŵanthu ŵake kuti wamarane na ŵankhondo ŵa Ŵaeguputo?

⁹ Tawona kuti Yehova wakusunga nyengo yakucitira vinthu kuti wafiske khumbo lake. Ciyelezgero caciŵiri ico tiwonenge citovwirenge kuwona cifukwa cinyake ico tikwenera kugomezgera kuti Yehova wakuvikilira ŵanthu ŵake. Wagwiliskirenge nchito nkhongono zake zambura cigoti kuwoneseska kuti khumbo lake lafiskika. Yehova wali na nkhongono zakuthaskira ŵateŵeti ŵake mwakuti nyengo zinyake wakuŵagwiliskira nchito kuti wamarane na ŵalwani ŵake. Ndimo wakacitira pakuwombora Ŵaisrayeli ku wuzga ku Eguputo.

¹⁰ Ŵaisrayeli awo ŵakafuma ku Eguputo ŵakwenera kuti ŵakaŵa 3,000,000. Yehova wakaphalira Mozesi kuti waŵalongozgere mu nthowa iyo yikapangiska Faro kughanaghana kuti ŵazgeŵa. (Ŵazgani Exodus 14:1-4.) Faro wakatondeka kuzizipizga nyambo iyi, ndipo wakalongozga ŵankhondo ŵake kuti ŵalonde ŵazga ŵawo kuti ŵaŵakolere pa Nyanja Yiswesi. Vikaŵa nga ni para palije nthowa yiliyose yakuti Ŵaisrayeli ŵangacimbilira. (Ex. 14:5-10) Kweni ndimo vikaŵira yayi. Cifukwa wuli? Cifukwa Yehova wakaŵa pafupi kunjilirapo.

11, 12. (a) Kasi Yehova wakanjilirapo wuli kuti wathaske ŵanthu ŵake? (b) Nchivici cikacitika Ciuta wati wanjilirapo, ndipo nkhani iyi yikutisambizga vici za Yehova?

¹¹ “Mzati wa bingo” uwo ukaŵa panthazi pa Ŵaisrayeli ukawukako kunthazi na kwiza kumasinda, kujanda ŵankhondo ŵa Faro, ndipo ŵakaŵa mu mdima. Kweni mwamunthondwe, mzati uwu ukapeleka ungweru usiku wose ku Ŵaisrayeli. (Ŵazgani Exodus 14:19, 20.) Yehova wakagaŵa  nyanja na mphepo yankhongono ya kumafumiro gha dazi, ‘wakawomizga nyanja.’ Ici cikwenera kuti cikatora nyengo yitali, cifukwa Baibolo likuti mphepo yikaputa “usiku wose wura,” ndipo pamanyuma “Ŵaisrayeli ŵakanjira pakati pa nyanja pomizo.” Para tikuyaniska Ŵaisrayeli na ŵankhondo ŵa Faro awo ŵakaŵa na magaleta gha nkhondo, Ŵaisrayeli ŵakendanga pacokopacoko comene. Nangauli vikaŵa nthena, kweni Ŵaeguputo ŵakatondeka kusanga Ŵaisrayeli cifukwa Yehova wakaŵalweranga. ‘Wakayikweŵeska nkhondo ya Ŵaeguputo. Wakakhwelura malundi gha magaleta ghawo mwakuti ŵakendeska na unonono.’—Ex. 14:21-25.

¹² Ŵaisrayeli ŵakati ŵambuka, Yehova wakaphalira Mozesi kuti: “Nyoloskera woko lako pacanya pa nyanja, kuti maji ghawelere pa Ŵaeguputo, pa magaleta ghawo, na pa ŵapaŵakavalo ŵawo.” Apo ŵasilikari ŵakakhumbanga kucimbira maji agho ghakizanga kwa iwo, “Yehova wakaŵaparanyira Ŵaeguputo mukati mwa nyanja.” Pakaŵavya uyo wakacimbira. “Ntha wakakhalapo na yumo wa iwo.” (Ex. 14:26-28) Ntheura Yehova wakalongora kuti wali na nkhongono zakuthaskira ŵanthu ŵake ku cilicose.

KUPONA PHARANYIKO LA YERUSALEMU

13. Ni ulongozgi wuli uwo Yesu wakapeleka, ndipo ŵalondezgi ŵake ŵakwenera kuti ŵakaghanaghanirangapo vici?

¹³ Yehova wakumanya umo vinthu vicitikirenge kuti wafiske cilato cake. Fundo iyi yikuwoneka makora mu ciyelezgero cacitatu ico tiwonenge: ivyo vikacitika apo Yerusalemu wakabwangandukira mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira. Kwizira mwa mwana wake, Yehova wakapeleka ulongozgi uwo Ŵakhristu awo ŵakakhalanga mu Yerusalemu na Yudeya ŵakeneranga kulondezga pambere Yerusalemu wandaparanyike mu 70 C.E. Yesu wakati: “Ntheura, para mwawona cinthu cakuseluska ico cikucitiska phasulo, umo cikayowoyekera mwa Daniyeli nchimi, cikwimilira mu malo ghatuŵa, . . . penepapo awo ŵali mu Yudeya ŵambe kucimbilira ku mapiri.” (Mat. 24:15, 16) Kweni kasi ŵalondezgi ŵa Yesu ŵakate ŵamanyenge wuli kuti nyengo yakuti ucimi uwu ufiskike yakwana?

14. Kasi ivyo vikacitika vikawovwira wuli kuti ng’anamuro la ulongozgi wa Yesu limanyikwe makora?

¹⁴ Apo vinthu ivyo vikayowoyeka vikamba kucitika, ŵasambiri ŵakamanya makora kuti ndivyo Yesu wakayowoya. Mu 66 C.E., ŵasilikari ŵa Rome mwakulongozgeka na Cestius Gallus ŵakafika mu Yerusalemu kuzakamazga ucigaluka wa Ŵayuda. Apo Ŵayuda ŵakugaluka aŵa, awo ŵakamanyikwanga kuti Ŵazelote, ŵakabisama mu tempile, ŵasilikari ŵa Rome ŵakamba kuwiska viliŵa vya tempile. Ŵakhristu awo ŵakaŵa maso ŵakamanya ng’anamuro la vinthu ivi: Ŵasilikari ŵambura kopa Ciuta awo ŵakasopanga vikozgo (“cinthu cakuseluska”) ŵakafika pafupi na viliŵa vya tempile (“malo ghatuŵa”). Yikaŵa nyengo yakuti ŵalondezgi ŵa Yesu “ŵambe kucimbilira ku mapiri.” Kweni kasi ŵakate ŵacimbirenge wuli apo msumba ukaŵa  wakuzingilizgika na ŵankhondo? Cinthu cinyake cikeneranga kucitika.

15, 16. (a) Ni ulongozgi wuli uwo Yesu wakapeleka, ndipo cifukwa wuli cikaŵa cakuzirwa kuti ŵalondezgi ŵake ŵawupulikire? (b) Kasi kuti tizakathaskike, vizamuthemba pa vici?

¹⁵ Kwambura cifukwa, Cestius Gallus na ŵasilikari ŵake ŵakafumako ku Yerusalemu ŵakawelera kwawo. Ŵazelote ŵakamba kucimbizga ŵasilikari aŵa. Ŵasilikari ŵakati ŵaluta, ndipo ŵalondezgi ŵa Yesu ŵakaŵa na mwaŵi wa kufumamo mu msumba. Yesu wakaŵaphalilirathu kuti ŵakwenera kucimbira mwaluŵiro kwambura kuyegha katundu wawo. (Ŵazgani Mateyu 24:17, 18.) Kasi kucimbira mwaluŵiro kukaŵa kwakukhumbikwira nadi? Zgoro likasangika pati pajumpha nyengo yicoko waka. Pakati pajumpha mazuŵa ghacoko waka Ŵazelote ŵakawelera, na kwamba kucicizga ŵanthu ŵa mu Yerusalemu na Yudeya kuti ŵanjire mu magulu ghawo. Vinthu vikahenipa comene mu msumba uwu cifukwa magulu gha Ŵayuda ghakamba kulimbana mazaza. Cikamba kuŵa cakusuzga comene kucimbira. Ŵaroma ŵakati ŵizaso mu 70 C.E., cikaŵa cambura macitiko kucimbira. (Luka 19:43) Wose awo ŵakaziwulika ŵakakoreka. Ŵakhristu awo ŵakalondezga ulongozgi wa Yesu wakuti ŵacimbilire ku mapiri, ŵakaponoska umoyo wawo. Ŵakajiwonera ŵekha kuti Yehova wakuthaska ŵanthu ŵake. Kasi ise tikusambirapo vici?

¹⁶ Panyengo ya suzgo yikuru, Ŵakhristu ŵakwenera kuzakalondezga ulongozgi wakufuma mu Mazgu gha Ciuta na gulu lake. Mwaciyelezgero, languro la Yesu la kwamba “kucimbilira ku mapiri” lifiskikengeso mu nyengo yithu yino. Kuti waka tikumanya yayi nthowa iyo tizamucimbilira. b Nangauli vili nthena, tikumanya kuti Yehova wazamutiphalira ng’anamuro la ulongozgi uwu wa Yesu para nyengo yakwana yakuti tiwulondezge. Pakuti tizamuthaskika cifukwa ca kupulikira, tikwenera kujifumba kuti: ‘Kasi nkhupulikira ulongozgi uwo Yehova wakupeleka ku ŵanthu ŵake sono? Kasi nkhupulikira luŵiro, panji nkhuziwulika kupulikira?’—Yak. 3:17.

NOZGEKERANI IVYO VIKWIZA MUNTHAZI

17. Kasi ucimi wa Habakuku ukuvumburaci pa nkhani ya kuwukira uko kucitikirenge ŵanthu ŵa Ciuta?

¹⁷ Tiyeni sono tidumbiskaneso za kuwukira kwa Gogi uko tanguyowoyapo pauyambiro wa nkhani yino. Mwakukolerana na ucimi wa mu buku la Ezekiel uwu, Habakuku wakati: “Nkhupulika, ndipo thupi lane likutenthema, milomo yane yikumbwambwantha pa lizgu; kuvunda kukunjira mu viwangwa vyane, nkhutenthema mukati mwane. Ndilindilire cisisi zuŵa la suzgo ilo [Ciuta wakwiza nalo ku] awo ŵakunjilira ise na nkhondo.” (Hab. 3:16) Nchimi iyi yikati yapulika waka kuti ŵanthu ŵa Ciuta ŵawukilikenge, thupi lake likatenthema, milomo yake yikambwambwantha, ndipo nkhongono zake zikamara. Umo Habakuku wakajipulikira vikulongora kofya kwa zuŵa ilo ŵanthu ŵa Gogi ŵazamuwukira ŵanthu ŵa Ciuta. Kweni nchimi yikaŵa yakunozgeka kulindilira mwacisisi zuŵa likuru la Yehova, kugomezga kuti Yehova wathaskenge ŵanthu ŵake. Nase tikwenera kuŵa na cigomezgo cenecici.—Hab. 3:18, 19.

18. (a) Cifukwa wuli tikwenera kopa yayi kuti tizamuwukilika sonosono apa? (b) Kasi mu nkhani yakulondezgapo tidumbiskanenge vici?

¹⁸ Viyelezgero vitatu ivyo tawona vyatisimikizgira kuti Yehova wakumanya kuŵathaska ŵanthu ŵake. Khumbo lake lingatondeka yayi; licitikenge nadi. Kweni kuti tizakawone vinthu ivi vikucitika, tikwenera kugomezgeka mpaka paumaliro. Kasi Yehova wakutovwira wuli kuti tilutilire kuŵa ŵakugomezgeka? Fundo iyi ndiyo tidumbiskanenge mu nkhani yakulondezgapo.

[Mazgu ghamusi]

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 24]

Ŵaisrayeli ŵakaŵa pa ngozi yayi yakuti ŵangakomeka na ŵasilikari ŵa Faro