Malemba ghakuticenjezga kuti: “Mu mtima mukufuma maghanoghano ghaheni, kukoma ŵanthu, mauleŵi, mauzaghali, maunkhungu, maukaboni ghautesi, miyuyuro.” (Mat. 15:19) Mtima withu wakuyelezgera ungatipuluska na kutikhuŵilizga kuti ticite cinthu ico cikupambana na khumbo la Ciuta. Ndipo nyengo zinyake tikumanya yayi ico tikucita. Tikuzakacilukira kuti tabuda. Kasi nchivici ico cingatovwira kuti timanye makhumbiro gha mtima withu pambere tindabude?

Ŵazgani mazgu gha Ciuta zuŵa lililose na kughanaghanirapo.

Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Mazgu gha Ciuta ngamoyo na ghankhongono, ngakuthwa kuluska lupanga lwa wuyi kosekose, ghakupolota mpaka ghapatulanye umoyo na mzimu.” Mazgu gha Ciuta, Baibolo, “ghakumanya kupanikizga maghanoghano na makhumbiro gha mtima.” (Heb. 4:12) Malemba ghangatovwira kuti timanye makhumbiro gha mtima. Ipo tikwenera kuŵazga Mazgu gha Ciuta zuŵa lililose na kughanaghanirapo kuti timanye maghanoghano gha Yehova.

Usange tikupokera ulongozgi wa mu Malemba na kucita ivyo tikusambira mu Baibolo, tiŵenge na njuŵi yiwemi. Njuŵi ndiyo “yikucitira ukaboni.” (Rom. 9:1) Ivyo njuŵi yithu yikutiphalira vingatovwira  kuti tileke kujigowokera pa vinthu viheni. Kweniso mu Baibolo muli nkhani zinandi izo ni “cenjezgo kwa ise.” (1 Kor. 10:11) Para tikusambira nkhani izi tigegenge kupuluka. kasi waliyose wa ise wakwenera kucitaci?

Lombani Ciuta kuti wamovwirani kumanya makhumbiro gha mtima winu.

Yehova wakusanda panji kuti ‘kuyezga mtima.’ (1 Mid. 29:17) Iyo “ni mukuru kuluska mitima yithu ndipo wakumanya vinthu vyose.” (1 Yoh. 3:20) Ciuta wangapusikika cara. Usange tikumuphalira mu lurombo ivyo tikwenjerwa navyo, umo tikujipulikira, na ivyo tikukhumba, Yehova wangatovwira kuti timanye makhumbiro gha mtima withu. Kweniso tingamulomba kuti ‘walenge mtima wakutowa mwa ise.’ (Sal. 51:10) Ntheura, kuti timanye ivyo vili mu mtima withu, lurombo ndwakuzirwa comene.

Tegherezgani comene pa maungano.

Usange tikutegherezga pa maungano tovwirikenge kuti timanye ivyo vili mu mtima withu. Nangauli tingapulika fundo ziphya pa ungano uliwose yayi, kweni para tiza pa ungano tikupulikiska fundo za mu Baibolo kweniso tikukumbuskika vinthu vyakuzirwa ivyo vingatovwira kusanda makhumbiro gha mtima withu. Fundo izo ŵabali na ŵadumbu ŵakuzgora nazo zingatovwira comene kuti tiyenge mtima withu. (Zinth. 27:17) Tingapwetekeka para tikujipatura na kuleka kucezga na Ŵakhristu ŵanyithu pa maungano. Tingamba ‘kupenja khumbo la tekha.’ (Zinth. 18:1) Ipo tikwenera kujifumba kuti, ‘Kasi nkhuŵapo pa maungano ghose na kusanga nagho candulo?’—Heb. 10:24, 25.

Mtima withu wakupusika ungatipuluska pa vinthu vinandi. Tiyeni tidumbiskane vinthu vinayi: kupenja vinthu vyakuthupi, moŵa, ŵabwezi awo tikusankha, na vyakusanguluska.

Kupenja vinthu vyakuthupi.

Nchakawiro kwa ise kujipenjera vinthu vyakukhumbikwa pa umoyo. Ndipouli, Yesu wakayowoya ntharika yakucenjezga, yakuyowoya za uheni wa kuŵika mtima withu wose pa vinthu vyakuthupi. Mu ntharika iyi, Yesu wakayowoya za munthu musambazi uyo wakazuzga nthamba zake. Ntheura wakaŵavya pakuti wasunge vyakurya vinyake ivyo wakavuna. Munthu uyu wakakhumbanga kupasula nthamba zake kuti wazenge zikuruko. Wakati: “Mwenemumo ndimo nilongenge vuna yane yose na vinthu vyane vyose viwemi; ndipo nitenge ku umoyo wane: ‘Umoyo wane, uli na vinthu viwemi vinandi ivyo vyakuŵikikira vilimika vinandi; fwasa, urye, umwe, usangwe.’” Kweni munthu musambazi uyu wakaghanaghanirapo yayi kuti wangafwa nyengo yiliyose, enya usiku wenewura.—Luka 12:16-20.

Para tikukura tingamba kughanaghanira comene vya kusanga ndalama zinandi zakuti zizakatovwire para tacekura. Tingamba kugwira nchito pa nyengo ya maungano, kutondeka kunjira mu upharazgi, panji kusulako milimo yinyake iyo Mkhristu wakwenera kucita. Kasi nchamahara yayi kugega maghanoghano agha? Panji ndise ŵawukirano ndipo tingaŵa kuti tikukhorwa kuti palije nchito iyo yingaluska uteŵeti wanyengozose.  Kweni kasi tikuzerezga kwamba upayiniya kuti tisange dankha ndalama? Kasi cingaŵa camahara yayi kufwilirapo sono kuti tiŵe ŵasambazi kwa Ciuta? Tamanya wuli kuti namacero tifikengeko?

Moŵa.

Pa Zintharika 23:20 pakuti: “Ungakhalanga nawo ŵakumwakumwa vinyo.” Usange munthu wakutemwa comene moŵa, ŵangamba kuwona kuti nchiwemi waka kumwa nyengo zose. Wangayowoya kuti wakumwa na cilato cakuti waloŵere yayi, kweni kuti wasangwepo waka. Usange tikumwa moŵa na cilato cakuti tisangwepo, tikwenera kujisanda kuti timanye ivyo vili mu mtima withu.

Ŵabwezi awo tikusankha.

Para tili ku sukulu, ku nchito, na para tili mu uteŵeti, tikucezga na ŵanthu awo Mbakaboni yayi. Kweni ivi vikupambana na kwendezgana nawo na kuŵa nawo paubwezi. Kasi tikujikhungulufya na kuyowoya kuti ŵali na nkharo zinandi ziwemi? Baibolo likucenjezga kuti: “Mungapuluskikanga cara. Mendezgano ghaheni ghakunanga makhaliro ghawemi.” (1 Kor. 15:33) Poyizoni mucoko waka wangananga maji ghawemi. Mwakuyana waka, kukorana ubwezi na ŵanthu awo ŵakuteŵetera Ciuta yayi kungananga ubwezi withu na Ciuta, ndipo tingamba kutolera maghanoghano, kavwaliro, kayowoyero, na nkharo yawo.

Vyakusanguluska.

Sayansi yapangiska kuti vyakusanguluska visangikenge palipose. Vinandi mwa vyakusanguluska ivi ni viwemi yayi kwa Mkhristu. Paulosi wakalemba kuti: ‘Ukazuzi wa mtundu uliwose uleke nanga nkhuzunulika pakati pinu.’ (Efe. 5:3) Wuli usange mtima withu ukukhumbisiska kuti uwone panji kutegherezga cinthu cinyake cakufipirwa? Tingaghanaghana kuti kukondwa nkhwakukhumbikwa kwa waliyose, ndipo munthu wangatisankhira cakucita yayi pa nkhani iyi. Kweni tikwenera kukumbuka ulongozgi wa Paulosi. Tileke kuwona panji kupulikizga vinthu vyaukazuzi.

Usange tamba kwendera ivyo mtima withu wakupusika ukukhumba na kuŵa na cizgoŵi ca kujigowokera pa nkharo ziheni, tingasintha. (Efe. 4:22-24) Wonani ŵanthu ŵaŵiri awo ŵakasintha.

Miguel a wakeneranga kusintha pa umo wakawoneranga vinthu vyakuthupi. Wakati: “Mu caru ico ine, muwoli wane, na mwana wane msepuka tikufuma, ŵanthu ŵakuwona kuti kuŵa na vinthu viphya ndiposo umoyo wapacanya nchinthu cakuzirwa comene. Nyengo yinyake nane nkhakhumbanga kuti niŵe na cilicose ico ningafiska. Nkhaghanaghananga kuti ningacita nthena kwambura kuŵa na mzimu wa kutemwa vinthu vyakuthupi. Mwaluŵiro, nkhamanya kuti munthu wakukhorwa yayi na vinthu vyakuthupi. Nkhaphalira Yehova maghanoghano ghane na makhumbiro gha mtima wane. Nkhamuphalira kuti tose mu mbumba yithu tikukhumba kumuteŵetera mwakukwana. Tikasankha kukhala umoyo wambura kukhumba vinandi ndipo tikasamira ku malo agho ŵapharazgi ŵakaŵa ŵacoko. Tikamba kucita upayiniya. Sono tamanya kuti tikukhumbikwira kuŵa na vinthu vinandi yayi kuti tiŵe ŵakukondwa.”

Ivyo vikacitikira Lee vikulongora umo kujisanda kungatovwilira kuti tileke mendezgano ghaheni. Lee wakati: “Cifukwa ca nchito iyo nkhagwiranga, nyengo zinandi nkhacezganga na ŵanthu ŵa ku vyaru vinyake awo ŵakizanga na katundu. Nkhamanyanga kuti uko tamukumana kwamuŵa moŵa, kweni cifukwa ca nchito yane nkheneranga kuluta nipera. Kanandi nkhakhalanga pacoko waka kuloŵera, kweni pamasinda nkhajinyumwa. Nkhajisanda kufumira pasi pa mtima. Ulongozgi wa mu Mazgu gha Ciuta na masacizgo gha ŵalara vikanovwira kuti nimanye kuti nkhatemwanga kwendezgana na ŵanthu awo ŵakatemwanga Yehova yayi. Sono para nkhukhumba kugwira nchito na ŵanthu aŵa nkhuyezgayezga kuti niŵayimbirenge waka foni ndipo nkhukumana nawo viŵi yayi maso na maso.”

Tikwenera kuŵa ŵanenesko mtima na kumanya makhumbiro gha mtima withu. Pakujisanda, tikwenera kulomba Yehova kuti watovwire, cifukwa iyo “wakumanya vyakubisika vyamumtima.” (Sal. 44:21) Kweniso Ciuta wali kutipa Mazgu ghake, agho ghali nga ni gilasi lithu. (Yak. 1:22-25) Cinyake ico cingatovwira ni ulongozgi uwo tikupokera mu mabuku na pa maungano ghithu. Vinthu ivi vingatovwira kuti tivikilire mtima withu na kulutilira kwenda mu nthowa zaurunji.