MARTIN LUTHER KING, JR uyo wakaŵa mulongozgi wa wupu wakuwona vya wanangwa wa ŵanthu ku America wakati: “Nkhalota maloto” pa Ogasiti 28, 1963. Wakayowoya mazgu agha mu nkhani yake yakumanyikwa comene. Pakuyowoya mazgu agha, King wakaphalira ŵanthu kuti wali na cigomezgo kuti nyengo yinyake sankho lizamumara. Nangauli mazgu agha wakaphaliranga ŵanthu ŵa ku America, kweni mu vyaru vinandi ŵanthu ŵakakondwera nagho.

Pakati pajumpha myezi yitatu kufuma apo King wakayowoyera mazgu agha pa Novembala 20, 1963, vyaru vinandi vikamba kulondezga ivyo wupu wa United Nations ukadumura pa nkhani yakumazga sankho la mtundu uliwose. Mu vyaka vyakulondezgapo ŵakambaso kulondezga fundo zinyake. Kasi cikacitika nchivici cifukwa ca kuyezgayezga uku?

Pa Malici 21, 2012, Mulembi mulara wa wupu wa U.N. Ban Ki-moon wakati: “Pali fundo zinandi zakuzirwa izo zingawovwira kuti tigege na kumazga kusankhana mtundu kweniso kutemwera. Ndipouli, ŵanthu ŵanandi ŵakulutilira kusuzgika cifukwa ca sankho.”

Nanga muŵe mu vyaru ivyo ŵakufwilirapo kuti ŵamazge sankho, kweni pali fumbo lakuti: Kasi ŵakuŵasambizga ŵanthu kuti ŵamazge sankho mu mitima yawo? Ŵanji ŵakuti fundo izi zikovwira waka kuti nkhaza zicepeko kweni zingawovwira yayi kuti sankho limare. Cifukwa wuli? Cifukwa nkhaza zingawonekera ndipo dango lingawovwira kuti zimare, apo sankho likufumira mu mtima, ntheura nchakusuzga kuti limare.

Ntheura, kuti sankho limare ŵanthu ŵakwenera kuleka waka nkhaza yayi, kweni ŵakweneraso kuwuskamo maghanoghano ghaheni agho ghakukhuŵilizga kusankhana mtundu. Kasi ici cingacitika? Ndipo cingacitika wuli? Tiyeni tisande vyakucitika vyanadi kuti tiwone ivyo vikulongora kuti nchamacitiko kweniso ico cingawovwira ŵanthu kucita nthena.

Linda wakati: Nkhababikira ku South Africa. Ŵanthu wose awo ŵakaŵa ŵazungu yayi nkhaŵawonanga kuti mbapasi, ŵambura kusambira na ŵambura kugomezgeka ndipo nkhaŵatoranga kuti mbanchito ŵa ŵazungu. Sankho likagandilira mu mtima wane kweni nkhamanyanga yayi. Kweni nati namba kusambira Baibolo nkhamba kusintha. Nkhasambira kuti “Ciuta wakutemwera cara” ndipo mtima uwemi ngwakuzirwa comene kuluska mtundu wa thupi panji ciyowoyero ca munthu. (Milimo 10:34, 35; Zintharika 17:3) Lemba la Ŵafilipi 2:3 likanovwira kuti para nkhuwona waliyose kuti ngwakuzirwa kuluska ine, mbwenu nimazgenge sankho. Fundo za mu Baibolo za nthena izi zanovwira kuti nighanaghanirenge ŵanthu ŵa mtundu uliwose. Sono ndine wakufwatuka ku sankho.

Michael wakati: Nkhakulira ku malo uko ŵanthu ŵanandi ŵakaŵa ŵazungu ŵa ku Australia, ndipo nkhamba kutinkha comene ŵanthu ŵa ku Asia comenecomene Machayina. Para nkhwendeska galimoto ndipo nawona  munthu uyo wakuwoneka nga ngwa ku Asia, nkhakhizganga gilasi na kwamba kuyowoya mwamusinjiro kuti: “Lutaninge kwinu!” Kweni nati namba kusambira Baibolo nkhamba kuwona umo Ciuta wakuwonera ŵanthu. Iyo wakuŵatemwa wose kwambura kuwona uko ŵakufumira panji umo ŵakuwonekera. Nkhakhwaskika comene na citemwa ici, ntheura nane nkhamba kuŵatemwa. Nkhazizwa comene na umo nkhasinthira. Sono nkhukondwa comene kucezga na ŵanthu ŵa mu vyaru vyose. Ici canovwira kuti nisanuzge citemwa cane na kuŵa wakukondwa comene.

Sandra wakati: Amama ŵakaŵa ŵa ku Nigeria. Kweni adada mba ku Japan ndipo ŵakuyowoya ciyowoyero ca Esan. Ntheura mbumba ya kwa dada yikatinkhanga comene amama mpaka apo ŵakafwira. Ntheura nkhalapa kuti nizamupulikanapo yayi panji kutorana na munthu wa ciyowoyero ca Esan. Kweni nati namba kusambira Baibolo, nkhamba kuwona vinthu mwakupambanako. Pakuti Baibolo likuti Ciuta wakutemwera cara, na kuti waliyose uyo wakumopa ngwakuzomerezgeka kwa iyo, nkhajifumba kuti, Ipo ndine njani kuti nitinkhe ŵanthu cifukwa ca fuko panji ciyowoyero? Ntheura, nkhasintha kaghanaghaniro kane na kwamba kuŵa pa mtende na mbumba ya kwa dada. Ndine wakukondwa kweniso nili na mtende wa mu mtima cifukwa ca kulondezga fundo za mu Baibolo. Baibolo lanovwiraso kuti nikhalenge makora na ŵanji nanga tingapambana mtundu, ciyowoyero panji vyaru. Wuli pakuyowoya za munthu uyo nili kutorana nayo? Ngwa ku Japan ndipo ngwaciyowoyero ca Esan.

Cifukwa wuli Baibolo lawovwira ŵanthu aŵa na ŵanji ŵanandi kuti ŵamazge sankho? Nchifukwa cakuti Baibolo ni Mazgu gha Ciuta. Lili na nkhongono yakusintha kaghanaghaniro kweniso umo munthu wakuwonera ŵanji. Nakuti likutiphaliraso  ico cikukhumbikwa kuti munthu wamazge sankho la mtundu uliwose.

Nangauli Baibolo lingatovwira kuti tileke kutinkha ŵanji, kweni paliso vinthu vinyake viŵiri ivyo vikwenera kufumapo kuti sankho limalirethu. Cakwamba, tili ŵakwananga na ŵambura kufikapo. Baibolo likuti: “Palije uyo wakuleka kwananga.” (1 Mathemba 8:46) Ntheura, nangauli tingafwilirapo, kweni nase tikulimbana na vinthu ivi nga umo Paulosi wakayowoyera apo wakati: “Para nkhukhumba kucita ico nchakwenelera, ico nchiheni cikuŵa nane.” (Ŵaroma 7:21) Lekani kanandi mtima withu wambura kufikapo ukudemelera ku “maghanoghano ghakupweteka” agho ghangakhuŵilizga kusankhana mtundu.—Mariko 7:21.

Caciŵiri, tikupuluskika na Satana Dyabulosi. Baibolo likumulongosora kuti “wakukoma ŵanthu” ndipo “wakupuluska caru cose.” (Yohane 8:44; Uvumbuzi 12:9) Lekani sankho lili palipose kweniso ŵanthu ŵakutondeka kumazga maghanoghano ghaheni, kutinkhana, kukomana, kweniso sankho cifukwa ca mtundu, cisopa panji masambiro.

Ntheura, kuti sankho limare, Satana Dyabulosi wakwenera kuwuskikapo, ntheura pera kwananga na kuwura kufikapo. Baibolo likuti Ufumu wa Ciuta ndiwo uzamucita ici.

Yesu Khristu wakasambizga ŵasambiri ŵake kuti ŵalombenge kwa Ciuta kuti: “Ufumu winu wize. Khumbo linu licitike, umo kuliri kucanya, ntheura pera pa caru capasi.” (Mateyu 6:10) Ufumu wa Ciuta ndiyo ni nthowa yekha yakumazgira sankho la mtundu uliwose.

Para Ufumu wa Ciuta wiza na kwamba kuwusa caru capasi, Satana ‘wazamukakika,’ mwakuti waleke “kupuluskaso mitundu.” (Uvumbuzi 20:2, 3) Panyengo iyo pazamuŵa “caru capasi ciphya,” (ŵanthu ŵakugomezgeka) umo “muzamukhala urunji.” *—2 Petrosi 3:13.

Ŵanthu awo ŵazamukhala mu caru ico, ŵazamuŵaso ŵakufikapo na ŵambura kwananga. (Ŵaroma 8:21) Pakuti ŵazamujirambika ku Ufumu wa Ciuta, ‘ŵazamupwetekana yayi nesi kuparanyana.’ Cifukwa wuli? “Cifukwa caru camkuzura na kumumanya Yehova.” (Yesaya 11:9) Panyengo iyo, ŵanthu wose ŵazamusambira nthowa za Yehova na kulondezga citemwa cake. Pa nyengo iyi, sankho la mtundu uliwose lizamumara, “Pakuti kwa Ciuta kulije kutemwera.”—Ŵaroma 2:11.