Ŵanthu ŵanyake ŵakumwa moŵa unandi para ŵamba kusuzgika maghanoghano, ŵakuchita phukwa panji para ŵasoŵa chakuchita. Kasi mwamba kumwa chomene kuluska umo mukamweranga kumasinda? Para ni nthena, kasi mungachita wuli kuti muleke kuzgoka muloŵevu, panji kufika na pa kutondeka kukhala makora para mundamwe? Wonani fundo zinyake izo zingamovwirani kuti muleke kumwa chomene moŵa.

•  Kasi kumwa pachoko chikung’anamurachi?

•  Kasi mungamanya wuli kuti mukumwa chomene moŵa?

•  Fundo 5 izo zingamovwirani kuti muleke kumwa chomene moŵa

 Fundo ya mu Baibolo: “Ungaŵanga yayi pamoza na awo ŵakutemwa kumwa vinyo linandi.”—Zintharika 23:20.

 Manyani kuti: Baibolo likukanizga yayi kumwapo pachoko waka moŵa. (Mupharazgi 9:7) Kweni likulongora kuti pali mphambano pakati pa kumwa pachoko, kumwa chomene, na kuloŵera. (Luka 21:34; Ŵaefeso 5:18; Tito 2:3) Nanga vingaŵa kuti munthu wandaloŵere, kweni para wamwa chomene moŵa vingakhwaska chomene umo wakuchitira vinthu, umoyo wake kweniso ubwezi wake na ŵanji.—Zintharika 23:29, 30.

 Ŵamazaza ŵanandi ŵamanya mphambano iyo yikuŵapo pakati pa kumwa pachoko moŵa na kumwa chomene, ndipo ŵakuchita nthena mwakuwona unandi wa moŵa uwo munthu wakumwa pa zuŵa na unandi wa mazuŵa agho wakumwa pa sabata. a Ndipouli, ŵanthu ŵakupambana umo ŵakuchitira vinthu para ŵamwa, ndipo nyengo zinyake chikuŵa makora kulekerathu waka na kumwa. Kuyana na ivyo Wupu Wakuwona Vyaumoyo pa Charu Chose ukayowoya:

 “Nyengo zinyake botolo limoza panji ghaŵiri ungaŵa moŵa unandi chomene—mwachiyelezgero:

•   Para mukwendeska galimoto panji mukugwiliskira ntchito mashini ghanyake.

•   Para muli na nthumbo panji mukonkheska.

•   Para mukumwa munkhwala unyake.

•   Para muli na suzgo linyake mu thupi.

•   Para mukutondeka kujikora pa nkhani ya kumwa moŵa.”

 Fundo ya mu Baibolo: “Tiyeni tisande na kupima nthowa zithu.”—Chitengero cha Yeremiya 3:40.

 Manyani kuti: Mungajivikilira ku masuzgo agho ghakwiza chifukwa cha kumwa chomene, usange nyengo zose mukusanda umo mukumwera na kusintha apo mphakwenelera. Wonani fundo zakulondezgapo izi kuti mumanye usange mwamba kumwa chomene.

•   Mukutondeka kuŵa ŵakukondwa para mundamwepo. Mukuwona kuti mukwenera kumwapo kuti mujipulike makora, muŵavye soni, panji kuti mukondwe. Mukumwa kuti muluweko masuzgo ghinu.

•   Mwamba kumwa chomene kuluska kumasinda. Mukumwa pafupipafupi. Mukumwa moŵa wankhongono, kweni kuti mwambe kujipulika nga umo mukajipulikiranga kumasinda, ni para mwamwa unandi.

•   Mwamba kusangana na masuzgo pa nyumba panji ku ntchito chifukwa cha kumwa moŵa. Mwachiyelezgero, mukumalira ndalama zinandi pa moŵa kuluska izo mukusanga.

•   Mukutondeka kusankha makora vyakuchita para mwamwa, vinthu nga kwendeska galimoto, kushuwa, panji kugwiliskira ntchito mashini ghanyake.

•   Ŵanyinu ŵakudandawura namwe chifukwa cha umo mukumwera. Para ŵamuyowoyeskani, mbwenu mukusanga tuvifukwa twakugwenthera. Mukwamba kupusikizgira kuti ŵanyinu ndiwo ŵakumupangiskani nthena, panji mukuteta kuti mundamwe chomene yayi.

•   Mukutondeka kuleka kumwa moŵa. Mwayezga kuchepeskako unandi wa moŵa uwo mukumwa panji kuleka waka, kweni mukutondeka nipera kulekerathu.

 1. Pangani ndondomeko.

 Fundo ya mu Baibolo: “Maghanoghano gha munthu wachitatata ghakovwira kuti vinthu vyende makora.”—Zintharika 21:5.

 Yezgani kuchita ivi: Sankhani mazuŵa mu sabata agho mukuwona kuti mungamwapo. Ŵikiranithu unandi wa moŵa uwo muzamumwa pa mazuŵa agho. Patulani mazuŵa ghaŵiri mukati mwa sabata yiliyose agho mulekenge kumwa.

 Wupu unyake uwo ukuwona vya kumwa moŵa ku U.K., ukati “Para mazuŵa ghanyake ukupumura kumwa moŵa, vikovwira kuti wamunthu uleke kuzgoka muloŵevu.”

 2. Londezgani ndondomeko yinu.

 Fundo ya mu Baibolo: “Fiskani ivyo mukamba kuchita.”—2 Ŵakorinte 8:11.

 Yezgani kuchita ivi: Manyani unandi wa moŵa wakuzomerezgeka uwo mukwenera kumwa kuti chiŵe chipusu kumanya umo mungachitira kuti muleke kumwa chomene. Sangani vyakumwa vinyake vyambura kuloŵezga ivyo mukutemwa, ndipo nyengo zose muŵenge navyo.

 Wupu wa U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism ukuti, “Tunthu tuchokotuchoko uto mukusintha tungawovwira chomene kuti muleke kusangana na masuzgo agho ghakwamba chifukwa cha kumwa chomene.”

 3. Lekani kusintha ivyo mwasankha.

 Fundo ya mu Baibolo: “‘Enya’ winu waŵenge enya, ndipo ‘Yayi,’ yayi.”—Yakobe 5:12.

 Yezgani kuchita ivi: Usange munyinu wamupani moŵa pa zuŵa ilo likukolerana yayi na ndondomeko yinu, muŵe ŵakunozgeka kuyowoya kuti “Yayi” kweni mwantchindi.

 Wupu wa U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism ukuti, “Para mukuchitapo kanthu mwaluŵiro kuti mukane kupoka moŵa uwo munyinu wamupani pa zuŵa ilo imwe mwasankha kuleka kumwa, chiŵenge chipusu kuti muleke kuthera.”

 4. Ŵikani mtima pa viwemi ivyo musangenge chifukwa cha ivyo mwasankha kuchita.

 Fundo ya mu Baibolo: “Umaliro wa chinthu nguwemi kuluska wambiro wake.”—Mupharazgi 7:8.

 Yezgani kuchita ivi: Lembani vifukwa ivyo mwasankhira kuleka kumwa chomene moŵa. Mungalemba vinthu nga kuti mugonenge mwakukwana, muŵe na umoyo uwemi, muleke kusakaza ndalama, na kuŵa paubwezi uwemi na ŵanji. Para mukuphalira ŵanyinu ivyo mwasankha kuchita, muyowoyenge chomene uwemi wake m’malo mwa masuzgo agho ghalipo.

 5. Lombani wovwiri kwa Chiuta.

 Fundo ya mu Baibolo: “Mu vinthu vyose, nkhusanga nkhongono mwa uyo wakunipa nkhongono.”—Ŵafilipi 4:13.

 Yezgani kuchita ivi: Para mukufipa mtima na umo mukumwera moŵa, lombani kwa Chiuta kuti wamovwirani. Mulombani kuti wamupani nkhongono kweniso kuti wamovwirani kujikora. b Patulani nyengo yakuti musambire vinjeru ivyo vikusangika mu Mazgu ghake, Baibolo. Na wovwiri wa Chiuta, namwe mungatonda suzgo la kumwa chomene moŵa.