1. Ne fakaasi atu pefea ne Apelaamo tena talitonu katoatoa ki te fakamaoni o Ieova? (Onoono ki te ata i te kamataga.)

“A te famasino o te lalolagi kātoa e ‵tau o fai te fakamasinoga tonu.” (Kene. 18:25) Ne fakaasi atu ne Apelaamo me ne talitonu katoatoa a ia ki a Ieova me ka fakamasino mo te fakamaoni ne ia a fa‵kai o Sotoma mo Komolo. Ne talitonu a Apelaamo me ka se mafai o gasuesue a Ieova mo te sē fakamaoni mai te “tamate a tino amio‵tonu fakatasi mo tino agasala.” Ne mafaufau a Apelaamo me “ailoga eiloa” e fai se vaegā mea penā. Kāti i se 400 tausaga mai tua ifo, ne fai mai a Ieova e uiga ki a ia eiloa: “A te Aliki ko te otou ‵puiga malosi, e tonu kae amiotonu i ana auala katoa; a te otou Atua e fakamaoni kae amiotonu; e fai ne ia te mea tonu kae nofogamalie.”—Teu. 31:19; 32:4.

2. Kaia e mafai o fai atu me e se mafai o se fakamaoni a Ieova?

² Kaia ne fakaasi atu ei ne Apelaamo tena talitonu katoatoa me ka fai faeloa ne Ieova se fakamasinoga amiotonu? Me i a Ieova ko te ‵toe fakaakoakoga sili o te fakamaoni mo te amiotonu. A te ‵tonuga loa, a pati Epelu kolā ne ‵fuli ki te “fakamaoni” mo te “amiotonu” e masani o ‵sae fakatasi sāle mai i Tusitusiga Epelu. Kae e seai eiloa se ‵kese i te va o te fai mea tonu mo te mea tonu. Ona  ko Ieova ko te fakavae sili o te amiotonu, ka tonu faeloa tena kilokiloga ki mea katoa. E se gata i ei, e ‵tusa mo tena Muna tusia, “e fiafia te Aliki ki te amiotonu mo te fai mea tonu.”—Sala. 33:5.

3. Fakamatala mai se fakaakoakoga o faifaiga sē fakamaoni i te lalolagi i aso nei.

³ E maua ne tino loto fakamaoni a te fakamafanafanaga i te iloa atu me e ‵tonu faeloa a mea e fai ne Ieova, me ko ‵fonu eiloa te lalolagi i faifaiga sē fakamaoni. Ne iku atu i nisi taimi ki te logo‵mae o tino i faifaiga ‵se. E pelā mo nisi tino ko oti ne ‵pei atu ki te falepuipui i se auala sē fakamaoni. Ona ko fakamaoniga i DNA mō nisi sala, ne mafai o fakasaoloto a nisi tino mai te ‵nofo atu i te falepuipui mō te fia o tausaga ona ko amioga solitulafono kolā e seki fai ne latou. E tiga eiloa e se fakafiafia kae fakakaitaua a te ‵peiga ‵se ki falepuipui, e mafai o fe‵paki a Kelisiano mo nisi faifaiga sē fakamaoni kolā e sili atu i te faigata ke fa‵ki i ei.

4. E mafai pefea o tofotofo aka te fakatuanaki o se Kelisiano?

⁴ E fakamoe‵moe eiloa a Kelisiano ke fe‵paki latou mo nisi faifaiga sē fakamaoni mai tua o te fakapotopotoga Kelisiano. Kae e mafai foki o tofotofo aka ‵tou fakatuanaki māfai e tausi io me fe‵paki mo mea kolā e foliga mai me ne faifaiga sē fakamaoni i te fakapotopotoga. Ka saga atu pefea koe māfai e talitonu koe me ko fepaki eiloa koe mo se faifaiga ‵se i te fakapotopotoga io me se mea i te va o koe mo se taina Kelisiano? E mata, ka talia ne koe te mea tenā ke fai mo fai se pogai e fakavāivāi ei koe?

5. Kaia e se ‵tau ei o poi se Kelisiano māfai e lavea io me fepaki a ia mo faifaiga sē fakamaoni i te fakapotopotoga?

⁵ Ona ko tatou katoa ne tino sē ‵lei katoatoa kae tosina atu faeloa ki te agasala, e iloa ne tatou me e mafai o fe‵paki tatou mo faifaiga sē fakamaoni io me fai tatou mo fai se pogai o faifaiga sē fakamaoni ki se isi tino i te fakapotopotoga. (1 Ioa. 1:8) E tiga eiloa e faigata o ‵tupu a vaegā mea penā, e se ‵poi a Kelisiano fakamaoni io me fakavāivāi māfai ko ‵sae aka a faifaiga sē fakamaoni. Ona ko pogai ‵lei, e tuku mai ne Ieova a fakatakitakiga aoga i tena Muna ke fesoasoani mai ke fakatumau te ‵tou loto fakamaoni, ke oko foki eiloa ki taimi e fe‵paki tatou mo faifaiga ‵se mai taina tali‵tonu.—Sala. 55:12-14.

6, 7. Se a te faifaiga sē fakamaoni ne fepaki mo se taina i te fakapotopotoga, kae ne a uiga ne fesoasoani atu ke fakafesagai faka‵lei atu ki ei?

⁶ Mafaufau ki te tala o Willi Diehl. Talu mai te 1931, ne tavini atu a Willi Diehl mo te fakamaoni i te fale Peteli i Bern, i Suisilani. I te 1946, ne kau atu a ia ki te valu o vasega i te Akoga i Kiliata i Niu Ioki, Amelika. Mai tua o tena pukegā pepa, ne ‵tofi fakamuli aka tou tagata ki te galuega a ovasia o te fenua i Suisilani. I tena tala, ne fai mai a te Taina ko Willi: “I a Me 1949, ne fakailoa atu ne au ki te laumua i Bern me i a au ko mafaufau ke avaga.” Se a te tali mai te ofisa i Bern? “Se toe ai ne tauliaga kae na ko te paenia tumau.” Ne toe fakamatala mai a te Taina ko Willi: “Ne seki toe talia au ke fai a lāuga . . . Ne seki toe fakatalofa mai a tino e tokouke ki a māua, kae ne fai ne latou māua e pelā me ne tino faka‵tea.”

⁷ Ne saga atu pefea a te Taina ko Willi ki te tulaga tenā? Ne fai mai a ia: “Kae ne iloa ne māua me e se ‵teke atu a te avaga ki te Tusi Tapu, tela la, ne maua ne māua a te ‵lafiga e auala i ‵talo kae fakalagolago katoatoa māua ki a Ieova.” Fakamuli ifo, ne faka‵tonu aka ei a te kilokiloga ‵se e uiga ki te avaga telā ne fakamalosi aka ei a faifaiga sē fakamaoni, kae ne toe maua ne te Taina ko Willi a tauliaga. Ne fakamanuiagina tena fakamaoni ki a Ieova. * Se mea ‵lei ke fesili ifo tatou, ‘E mata, ka fakaasi atu ne au se kilokiloga  faka-te-agaga tai ‵pau māfai ko fepaki au mo se vaegā faifaiga sē fakamaoni penā? E mata, ka faka‵tali au mo te kufaki ki a Ieova, io me ka taumafai eiloa au o faka‵lei a te fakalavelave?’—Faata. 11:2; faitau te Mika 7:7.

8. Kaia e mafai ei o fakaiku ‵se aka ne tatou a faifaiga sē fakamaoni ne fai mai ki a tatou io me se isi tino?

⁸ I te suā feitu, e mafai o fakaiku ‵se aka me e isi ne faifaiga sē fakamaoni ne fai atu ki a koe io me ko te suā tino i te fakapotopotoga. E mafai o tupu te mea tenei ona ko ‵tou kilokiloga sē ‵lei katoatoa ki mea io me e se maua ne tatou a fakamatalaga ‵tonu katoa. Faitalia me se a te tulaga, me e ‵tonu io me e ‵se ‵tou malamalama i se mea, a te fakalagolago mo te ‵talo atu ki a Ieova, fakatasi mo te fakamaoni, ka puipui ei tatou mai te ‘‵lou atu ki te Atua me ko te pogai o te ‵tou masei.’—Faitau te Faataoto 19:3.

9. Ne a fakaakoakoga ka mafau‵fau tatou ki ei i te mataupu tenei mo te suā mataupu?

⁹ Ke na mafau‵fau nei tatou ki fakaakoakoga e tolu o faifaiga sē fakamaoni kolā ne ‵tupu i va o tino o Ieova i taimi o te Tusi Tapu. I te mataupu tenei, ka mafau‵fau tatou ki te mokopu o Apelaamo ko Iosefa mo te mea ne tupu ki a ia mo ana taina. I te suā mataupu, ka iloilo aka ne tatou a faifaiga a Ieova ki te Tupu o Isalaelu ko Aapo e pelā foki mo te apositolo ko Petelu i Sulia Anitioka. I te taimi e mafau‵fau ei tatou ki fakaakoakoga konei, onoono ki akoakoga kolā ka fesoasoani atu ke fakatumau tau kilokiloga tonu faka-te-agaga kae fakatumau tou fesokotakiga mo Ieova, maise eiloa māfai ko talitonu koe me ko fepaki koe mo faifaiga sē fakamaoni.

10, 11. (a) Ne a faifaiga sē fakamaoni ne fepaki mo Iosefa? (e) Se a te avanoaga ne maua ne Iosefa i te taimi koi nofo atu ei a ia i te falepuipui?

¹⁰ A Iosefa, se tavini fakamaoni a Ieova, ne fepaki mo faifaiga sē fakamaoni, e se mai tua fua kae penā foki loa mai i ana taina faka-te-foitino, telā e sili atu te fakalogo‵mae. I te taimi koi talavou ei a Iosefa, ne pukemalō ne ana taina tou tagata kae fakatau atu e pelā me se pologa. Ne avatu eiloa tou tagata ki Aikupito faitalia me ne seki manako a ia ki ei. (Kene. 37:23-28; 42:21) Mai tua o se taimi tai leva i te fenua tenā, ne fakasala ‵se a ia e pelā me se tino ne taumafai o pukemalō se tino kae ne ‵pei atu ki te falepuipui e aunoa mo se fono. (Kene. 39:17-20) Ne gata atu eiloa ana logo‵maega e pelā me se pologa mo se pagota kāti mai tua o tausaga e 13. Ne a akoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai te tala o Iosefa telā ka fesoasoani mai māfai e fe‵paki mo faifaiga sē fakamaoni mai i se taina talitonu?

¹¹ Ne maua ne Iosefa se avanoaga ke fakaasi atu tena tala ki se taina pagota. A te pagota tenā se pule mua o tino ave ipu uaina a te tupu. I te taimi ne ‵pei ei a Iosefa mo te tino ave ipu uaina i te falepuipui, ne isi se moemiti a te tino ave ipu uaina, telā ne fakamatala atu ne Iosefa tena uiga. Ne fakamatala atu ne Iosefa ki te tino ave ipu uaina me ka toe fakafoki atu a ia ki tena tulaga mua i te koga fai fono o te Falao. I te taimi ne fakaasi atu ei ne Iosefa a te fakamatalaga mai te Atua, ne fakaaoga faka‵lei ne ia a te avanoaga ke fakamatala atu tena tala. E se maua fua ne tatou a akoakoga tāua mai i pati a Iosefa kae penā foki mai i pati kolā e seki fai atu ne ia.—Kene 40:5-13.

12, 13. (a) Ne fakaasi mai pefea i pati a Iosefa ki te tino ave ipu uaina me ne seki talia lele eiloa ne ia a faifaiga sē fakamaoni kolā ne logo‵mae a ia i ei? (e) Ne a fakamatalaga likiliki ne seki aofia ne Iosefa i tena sau‵talaga mo te tino ave ipu uaina?

¹² Faitau te Kenese 40:14, 15. Mafaufau la me ne fai atu a Iosefa me i a ia ne “puke ‵muni mai.” A te tugapati i te ‵gana mua e fakauiga tonu me i a ia ne “kaisoa mai.” E manino ‵lei, me ne logo‵mae a ia i faifaiga sē fakamaoni. Ne fai atu foki a Iosefa me e seai  se amioga solitulafono ne fai ne ia ke ‵pei ei a ia ki te falepuipui. Ona ko te mea tenā, ne fakamolemole atu a ia ki te tino ave ipu uaina ke taku atu ne ia ki te Falao tena tala. Kaia? Ne fakamatala atu ne tou tagata tena fakamoemoega: “Ke ‵tala au ki tua mo te falepuipui tenei.”

¹³ E mata, e fakaasi mai i pati a Iosefa me i a ia se tagata telā ko talia fua ne ia te mea ne tupu ki a ia? Ikai, e se taitai eiloa. Ne iloa ‵lei ne ia a te uke o faifaiga sē fakamaoni ne logo‵mae a ia i ei. Ne fakamatala faka‵lei atu ne ia a manatu ‵tonu ki te tino ave ipu uaina, telā kāti e mafai o fesoasoani atu ki a ia. Kae mafaufau la me e seai eiloa se mea e fakaasi mai i te Tusi Tapu me ne fai atu ne Iosefa ki se tino—e se ki te Falao foki—me ko ana taina kolā ne ave ‵muni ne latou a ia. A te ‵tonuga loa, i te taimi ne olo atu ei ana taina ki Aikupito kae faka‵lei mo Iosefa, ne talia mo te fiafia ne te Falao a latou kae ‵kami latou ki tena fenua i Aikupito ke fakaaoga fakatasi a “mea ‵lei katoa e maua i te fenua.”—Kene. 45:16-20.

14. Se a te mea ka puipui ei tatou mai te matāsele ko te faiga o pati sē ‵lei ke oko foki eiloa māfai e fe‵paki tatou mo faifaiga sē fakamaoni i te fakapotopotoga?

¹⁴ Kafai e talitonu se Kelisiano me ko logo‵mae a ia i faifaiga sē fakamaoni, e ‵tau o fakaeteete tatou ke mo a ma aofia i pati fakamasei. E tonu, se mea ‵lei ke ‵sala se fesoasoani mai toeaina kae ke fakailoa atu māfai ko fai ne se tino i te fakapotopotoga se mea ‵se ‵ki. (Levi. 5:1) Kae i te ukega o mea kolā e se aofia i ei a mea ‵se ‵ki, e mafai fua o faka‵lei aka e aunoa mo te aofia o se isi tino, ke oko foki eiloa ki toeaina. (Faitau te Mataio 5:23, 24; 18:15.) Ke na fakatoka faka‵lei eiloa ne tatou a mea penā e ‵tusa mo akoakoga fakavae i te Tusi Tapu. I nisi taimi, e mafai o iloa aka ne tatou me e seai eiloa ne faifaiga sē fakamaoni ne fai mai ki a tatou. Ko oko eiloa i te fakafiafia me ne seki fai ne tatou ke momea aka te masei o te tulaga mai te fakamasei ne tatou se taina Kelisiano! Masaua, faitalia me e tonu io me ‵se tatou, a te aofia i pati fakalogo‵mae ka se mafai eiloa o faka‵lei aka a te tulaga. A te fakamaoni ki a  Ieova mo ‵tou taina ka puipui ei tatou mai te faiga o se mea ‵se. Ne fai mai te faisalamo e uiga ki se “tino telā e fai ne ia mea katoa e loto ki ei te Atua,” me e “e se fakaitaita foki ne ia a nisi tino. E se fai ne ia amioga sē ‵lei ki ona taugasoa kae se fakasalalau foki ne ia ne pati fakalumaluma e uiga ki ona tuakoi.”—Sala. 15:2, 3; Iako. 3:5.

15. Ne fai pefea te va fakataugasoa o Iosefa mo Ieova mo fai se fakamanuiaga ki a ia?

¹⁵ E maua ne tatou se akoakoga telā e sili atu i te tāua i te fesokotakiga o Iosefa mo Ieova. I te 13 tausaga kātoa o ana puapuaga, ne fakaasi atu ne Iosefa me ne maua ne ia te kilokiloga a Ieova ki mea. (Kene. 45:5-8) Ne seki ‵losi lele eiloa ne ia ki a Ieova te tulaga ne oko a ia ki ei. E tiga eiloa ne seki puli i a ia a mea ‵se ne logo‵mae a ia i ei, ne seki maua ne ia te loto ita ki a latou. E sili atu i te tāua, ne seki talia ne ia a vāivāiga mo faifaiga ‵se a nisi tino ke ‵vae keatea ei a ia mai i a Ieova. Ne tuku atu ne te fakamaoni o Iosefa a te avanoaga ke lavea ne ia a te faka‵tonuga ne Ieova a faifaiga sē fakamaoni mo ana fakamanuiaga ki a ia mo tena kāiga.

16. Kaia e ‵tau ei o fakapili‵pili malosi atu tatou ki a Ieova māfai ko fe‵paki tatou mo faifaiga sē fakamaoni i te fakapotopotoga?

¹⁶ I se auala tai ‵pau, e ‵tau o fakatāua kae puipui ne tatou ‵tou fesokotakiga mo Ieova. Ke mo a eiloa ma talia ne tatou a vāivāiga o ‵tou taina ke ‵vae keatea ei tatou mai te Atua telā e a‵lofa kae tapuaki tatou ki ei. (Loma 8:38, 39) I lō te fai penā, kafai e fe‵paki tatou mo faifaiga sē fakamaoni mai i se taina tapuaki, ke na fai eiloa tatou pelā mo Iosefa kae ke fakapili‵pili malosi atu tatou ki a Ieova, mai te taumafai ke ‵pau ‵tou kilokiloga ki mea. Kafai ko oti ne fai ne tatou a mea katoa e ‵tusa mo te Tusi Tapu ke fakafeoloolo aka ei te tulaga, e ‵tau o tuku atu ne tatou te mea tenā ki lima o Ieova, mo te loto talitonu me ka faka‵tonu aka ne ia i tena taimi mo tena auala tonu.

17. E fakaasi atu pefea ne tatou me e maua te loto talitonu ki “te Famasino o te lalolagi kātoa”?

¹⁷ Kae koi ‵nofo tatou i te olaga masei tenei, e mafai eiloa o fakamoe‵moe tatou ke fe‵paki mo faifaiga sē fakamaoni. I nisi taimi mauagatā pena, e mafai o fepaki io me lavea ne koe io me se isi tino se mea telā e foliga mai me se faifaiga sē fakamaoni i te fakapotopotoga. Ke mo a ma fakavāivāi koe. (Sala. 119:165) I lō te fai penā, e pelā me ne tavini fakamaoni a te Atua, e fakalagolago eiloa tatou mo te fakamaoni fakatasi mo te faiga o ‵talo ki a ia. Kae e talia foki ne tatou mo te agamalu me kāti e se maua ne tatou a fakamatalaga ‵tonu katoa. E mafai o iloa faka‵lei ne tatou me e mafai o ‵losi mai a te ‵se ki ‵tou kilokiloga sē ‵lei katoatoa ki mea. E pelā mo te mea ne tauloto ne tatou mai i a Iosefa, e ma‵nako tatou ke ‵kalo keatea mai pati fakamasei, ona ko te iloa atu me ka fakamasei aka fua i ei a te tulaga tenā. Ako te ‵toe mea, i lō te taumafai o tatou o faka‵lei te tulaga, ke na fakaiku aka ne tatou ke fakamaoni ki a Ieova ke faka‵tonu aka a mea. E mautinoa eiloa me ka iku atu a te faifaiga tenā ki te taliaga mo te fakamanuiaga a Ieova, e pelā eiloa mo te mea ne fai ne ia ki a Iosefa. Ao, e mafai o mautioa i a tatou me i a Ieova ko “te Famasino o te lalolagi kātoa,” ka fai faeloa ne ia te mea tonu, me “e ‵tonu kae amiotonu i ana auala katoa.”—Kene. 18:25; Teu. 32:4.

18. Ne a mea ka mafau‵fau tatou ki ei i te suā mataupu?

¹⁸ I te suā mataupu, ka mafau‵fau tatou ki nisi faifaiga sē fakamaoni e lua kolā ne ‵tupu i va o tino o Ieova i taimi o te Tusi Tapu. A te ‵toe mafaufau ki tala konei ka fakaasi mai ei a te auala e fetaui ‵lei ei a te loto maulalo mo te loto fiafia o fakamagalo mo te kilokiloga a Ieova ki te fakamaoni.