1-2. (a) Ko te taimi fea kāti ka faigata ‵ki ki a tatou ke fakamagalo se tino? (e) Ne fakaasi atu pefea ne Denise a te loto fakamagalo?

 E MATA, e faigata ki a koe ke fakamagalo a nisi tino? E tokouke e fai penā, maise loa māfai e fai ne se tino se mea ke fakalogo‵mae malosi ei tatou. Kae e mafai eiloa o manumalo tatou i lagonaga logo‵mae kae fakaasi atu te loto fakamagalo. E pelā me se fakaakoakoga, mafaufau ki te tala o se tuagane e igoa ki a Denise, a telā ne fakaasi atu ne ia te loto fakamagalo tu ‵kese. I te 2017, ne fatoa asi atu a Denise mo tena kāiga ki te laumua fou o Molimau a Ieova. I te lotou auala o ‵foki ki te fale, ne ‵tui te lotou motoka ne se tulaiva o te suā motoka telā ne seki fakateletele faka‵lei. Ne matapo a Denise i te taimi ne tupu ei te fakalavelave. I te taimi ne ala aka tou fafine, ne iloa aka ne ia me ne pa‵kia malosi ana tama‵liki, kae ko tena avaga ko Brian, ne mate eiloa. Mai te mafaufau ki te taimi tenā, ne fai mai a Denise, “Ne fatifati toku loto kae ‵numi valevale.” Fakamuli ifo, ne iloa aka ne ia me seai loa se pogai tonu ne ‵tui ei ne te suā tulaiva a latou, kae ne ‵talo a ia ki a Ieova ke maua te filemu.

² Ne fakasala a te tulaiva tenā e pelā me ne tamate ne ia se tino i se auala fakafuasei. Kafai e fakaiku aka ne te fono i a ia e ‵se, ko mafai ei o ‵pei ki te falepuipui. Kae ne fakailoa atu ne te fono ki a Denise me i te ikuga o te sala a te tagata tenā e faka‵na eiloa ki te molimau a tou fafine. Ne fai mai a Denise: “Ko pelā eiloa me ne ‵kati ne se tino a ‵suiga o oku pa‵kiaga kae ‵fao ki masima e uke, me ne faipati au e uiga ki te ‵toe taimi masei eiloa i toku olaga.” I se fia vaiaso mai tua, ne sagasaga atu a Denise i se potu fai fono kae fakatoka o tuku atu se molimau e uiga ki te tagata telā ne fakalogo‵mae ne ia tena kāiga. Ne a ana pati ne fai atu?  Ne fakamolemole atu a Denise ki te famasino ke fakamagalo a te tagata tenā. b I te otiga ne faipati tou fafine, ne tagi te famasino. Ana muna: “I te 25 tausaga ne fai ei au pelā me se famasino, ne seki lagona aka eiloa ne au se mea penei i te potu fai fono. Ne seki lagona aka eiloa ne au se tino o te kāiga kolā ne pokotia ke fakamolemole mai ke fakamagalo a te tino sala. Ne seki lagona aka eiloa ne au se tino ke fakaasi mai ne ia te loto fakamagalo fakatasi mo pati a‵lofa.”

 3. Se a te mea ne fakamalosi ne ia a Denise ke fakaasi atu te loto fakamagalo?

³ Se a te mea ne fesoasoani atu ki a Denise ke loto fakamagalo? Ne mafaufau ‵loto a ia ki te loto fakamagalo o Ieova. (Mika 7:18) Kafai e loto fakafetai tatou ki te loto fakamagalo ne fakaasi mai ne Ieova, ka fakamalosi foki ei tatou ke fakamagalo atu a nisi tino.

 4. Se a te mea e manako a Ieova ke fai ne tatou? (Efeso 4:32)

⁴ E manako a Ieova ke fakamagalo ne tatou a nisi tino e pelā mo te fakamagaloga ne ia o tatou. (Faitau te Efeso 4:32.) E fakamoemoe a ia ke toka tatou o fakamagalo a tino kolā e fakalogo‵mae ne latou a tatou. (Sala. 86:5; Luka 17:4) I te mataupu tenei, ka sau‵tala tatou ki mea e tolu kolā ka fesoasoani mai ke fakaasi atu te loto fakamagalo i se auala tai lasi atu.

KE MO A MA SE SAGA ATU KI OU LAGONAGA

 5. E ‵tusa mo te Faataoto 12:​18, pefea ‵tou lagonaga māfai e fai ne se tino ke kaitāua tatou?

⁵ Kāti e logo‵mae ‵ki tatou ona ko pati io me ko faifaiga a se tino ki a tatou, maise loa māfai se taugasoa io me se kāiga pili o tatou. (Sala. 55:​12-14) I nisi taimi, a ‵tou lagonaga logo‵mae e mafai o fakatusa ki se tino telā ne ‵suki ki se pelu. (Faitau te Faataoto 12:18.) Kāti e taumafai tatou o fakagata io me se fia ‵saga ki ‵tou lagonaga logo‵mae. Kae ko te faiga penā kāti e ‵pau mo te ‵suki ki se pelu ko tuku ei ke lave penā i te pakiaga. I se auala tai ‵pau, e se fakamoe‵moe tatou ke ‵lei ‵tou lagonaga logo‵mae māfai e se ‵saga atu tatou ki ei.

 6. E ‵saga atu pefea tatou māfai ko fai ne se tino ke kaitāua tatou?

⁶ Kafai e fai ne se tino ke kaitāua tatou, e mafai eiloa o kaitāua tatou i te kamataga. E fai mai te Tusi Tapu me kāti ka kaitāua tatou. Kae e fakailoa mai foki ke mo a e talia ke pule tatou ne lagonaga kaitāua. (Sala. 4:4; Efe. 4:26) Kaia? Me masani o iku atu a lagonaga konā ki te faiga ne koe o se mea. Kae faigata o maua a ikuga ‵lei mai te kaitaua. (Iako. 1:20) Masaua, a te kaitaua se lagonaga, kae e mafai o filifili koe ke tumau i te kaitaua io me ikai.

 7. Ne a nisi lagonaga e mafai o maua ne tatou māfai e fakalogo‵mae tatou ne se tino?

⁷ Kafai ne fai fakamasei tatou, kāti ka maua ne tatou nisi lagonaga logo‵mae. Pelā me se fakaakoakoga, ne fai mai te tuagane e igoa ki a Ann: “I taku folikiga, ne tiaki ne toku tamana a toku mātua kae avaga ki te fafine ne tausi ne ia au. Ne maua ne au a lagonaga me i a au ko tuku tiaki. I te taimi ne isi ne lā tama‵liki, ne fai eiloa pelā me ko sui ne latou a toku tulaga. Ne tupu aka au mo lagonaga me i a au e se aoga.” Ne fakamatala mai ne te tuagane e igoa ki a Georgette ana lagonaga i te taimi ne seki fakamaoni tena avaga ki a ia: “Māua ne taugasoa talu mai te mā fo‵likiga. Ne paenia tasi māua! Ne ‵mae ‵ki toku loto.” Kae ne fai mai te tuagane ko Naomi, penei: “Ne seki mafaufau au me ka fakalogo‵mae au ne taku avaga. Tela la, i  te taimi ne fakaasi mai ne ia me ko leva ne onoono sāle a ia ki ata ma‵sei kae ‵funa ne ia mai i a au, ne maua ne au a lagonaga me ne fakaloiloigina kae fakatogafiti au ne ia.”

 8. (a) Ne a nisi pogai e ‵tau ei o fakamagalo ne tatou a nisi tino? (e) Ne a mea aoga e maua ne tatou māfai e loto fakamagalo? (Onoono ki te pokisi “ E a Māfai e Fai ne se Tino ke Kaitāua Tatou?”)

⁸ E se mafai o pule faka‵lei atu tatou ki pati mo mea e fai ne se tino ki a tatou, kae e mafai o pule faka‵lei tatou ki a tatou eiloa mai te auala e ‵saga atu tatou ki ei. Kae ko te ‵toe tali ‵lei eiloa ki ei, ko te fakamagalo. Kaia? Me e a‵lofa tatou ki a Ieova, kae manako a ia ke loto fakamagalo tatou. Kafai e tumau tatou i te kaitāua kae sē loto fakamagalo, kāti ka fai ne tatou a mea va‵lea kae e mafai o pa‵kia tatou i ei. (Faata. 14:​17, 29, 30) Mafaufau ki te tuagane ko Christine. Ana muna: “Kafai ko maua ne au a lagonaga logo‵mae, e faigata au o fakamisikata. E se manako au o kai faka‵lei. E se tō ‵lei taku moe, kae faigata ‵ki ke pule faka‵lei atu ki oku lagonaga, telā ne fai ei ke pokotia toku olaga avaga mo toku fesokotakiga mo nisi tino.”

 9. Kaia e ‵tau ei o tapale kea‵tea mai i a tatou a te ita fakamoemoe?

⁹ Kafai foki loa e se fakatāua ne te tino telā e fakalogo‵mae ne ia tatou a ana faifaiga, e mafai eiloa o fakafeoloolo aka ne tatou a ‵tou lagonaga logo‵mae kolā ne fakamāfua aka ne ia. Pefea la? Ne fai mai a Georgette, telā ne sae muamua mai, penei: “Ne leva ‵ki te taimi ne manakogina ke tapale kea‵tea te ita fakamoemoe mo te kaitaua ki taku avaga mua. Ona ko te mea tenā, ne lasi ‵ki te filemu ne maua ne au.” Kafai ko tapale kea‵tea ne tatou a te ita fakamoemoe, ko puipui eiloa ne tatou a ‵tou loto ke mo a ma fakamaseigina ne te loto ita. Ko fai foki i ei ne tatou se mea ‵lei mō tatou eiloa—ko se fia ‵saga tatou ki te fakalavelave kae ga‵sue ke toe maua te fiafia i te olaga. (Faata. 11:17) Kae ne a au mea e ‵tau o fai māfai seki toka koe o fakamagalo?

FAKAFESAGAI ATU KI OU LAGONAGA

10. Kaia e ‵tau ei o fakaavanoa ne tatou se taimi ke fai ei ke ‵lei ‵tou lagonaga? (Onoono foki ki ata.)

¹⁰ E mafai pefea o manumalo koe i ou lagonaga logo‵mae? Tasi te auala mai te fakaavanoa ne koe se taimi ke fai ei ke ‵lei ou lagonaga. Kafai ko oti ne maua ne se tino pakia a togafiti fakatokita, e manakogina se taimi ke mafu faka‵lei tena pakiaga. I se auala tai ‵pau, kāti e  manakogina ne tatou se taimi ke fai ke ‵lei ‵tou lagonaga mai mua o fakamagalo ne tatou se tino mo te loto kātoa.—Fai. 3:3; 1 Pe. 1:22.

11. E mafai pefea o fesoasoani atu te ‵talo ke loto fakamagalo koe?

¹¹ ‵Talo o fakamolemole ki a Ieova ke fesoasoani atu ke maua ne koe te loto fakamagalo. c A Ann, telā ne sae muamua mai, ne fakamatala mai ne ia te auala ne fesoasoani atu te ‵talo ki a ia. Ana muna: “Ne fakamolemole au ki a Ieova ke fakamagalo a tino taki tokotasi o te motou kāiga ona ko mea kolā seki fai faka‵lei ne matou. Oti aka, tusi atu ei ne au se tusi ki toku tamana mo tena avaga fou kae fai atu me ko oti ne fakamagalo ne au a lāua.” Ne fai ‵tonu mai a Ann me seki faigofie ke fai ne ia te mea tenā, kae ne toe fai mai a ia: “E fakamoemoe au me mai te taumafai o fakaakoako ki te loto fakamagalo o Ieova, ka fai ei ke ga‵sue a toku tamana mo tena avaga o tauloto ki mea e uke e uiga ki a Ieova.”

12. Kaia e ‵tau ei mo tatou o tali‵tonu ki a Ieova i lō ‵tou lagonaga totino? (Faataoto 3:​5, 6)

¹² Talitonu ki a Ieova, kae e se ki ou lagonaga. (Faitau te Faataoto 3:​5, 6.) E iloa faeloa ne Ieova a te ‵toe mea ‵lei mō tatou. (Isa. 55:​8, 9) Kae ka se fakamolemole mai a ia ke fai ne tatou se mea telā ka fakalogo‵mae mai. Tela la, kafai e fakamalosi mai a ia ke loto fakamagalo tatou, e tali‵tonu tatou me ka aoga eiloa ki a tatou. (Sala. 40:4; Isa. 48:​17, 18) Kae kafai e tali‵tonu tatou ki ‵tou lagonaga, kāti ka se mafai eiloa o loto fakamagalo tatou. (Faata. 14:12; Iele. 17:9) Ne fai mai a Naomi, telā ne taku muamua mai: “Ne mafaufau au i te taimi muamua me ‵lei taku mea ne fai ke se fakamagalo taku avaga ona ko te onoono ki ata ma‵sei. Ne mataku au i te mea ma toe fakalogo‵mae ne ia au io me puli i a ia a te lasi o te fakamaseiga ne fai ne ia. Kae ne mafaufau au me e malamalama a Ieova i oku lagonaga. Kae ne iloa aka ne au me faitalia loa e malamalama a Ieova i oku lagonaga, e se fakauiga i ei me e ‵lago a ia ki ei. E iloa ne ia a oku lagonaga mo te leva o te taimi e manakogina ke mafai o toe faka‵lei aka, kae e manako foki a ia ke fakaasi atu ne au a te loto fakamagalo.” d

 ATI AKA A LAGONAGA ‵LEI

13. E ‵tusa mo te Loma 12:​18-21, ne a mea e manakogina ke fai ne tatou?

¹³ Kafai e fakamagalo ne tatou se tino telā ne fakalogo‵mae malosi ne ia tatou, ka ma‵nako tatou o fai a mea e uke atu i lō fua te fakaiku aka ke se fai‵pati ki te mea ne tupu. Kafai foki te tino ne fakalogo‵mae ne ia tatou se taina io me se tuagane Kelisiano, e fakamoe‵moe eiloa tatou ke maua se va filemu mo ia. (Mata. 5:​23, 24) I lō te kaitāua, e fakaiku aka ke fakaasi atu ne tatou a te alofa fakamagalo. (Faitau te Loma 12:​18-21; 1 Pe. 3:9) Se a te mea ka fesoasoani mai ke fai ne tatou te mea tenā?

14. Se a te mea e ‵tau o taumafai tatou o fai, kae kaia?

¹⁴ E ‵sala faeloa a Ieova ki mea ‵lei i tino. Tela la, e ‵tau mo tatou o taumafai ke ‵pau ‵tou kilokiloga mo Ieova mai te kilo atu ki uiga ‵lei o te tino telā ne fai ne ia ke kaitāua tatou. (2 Nofo. 16:9; Sala. 130:3) Ka isi faeloa ne uiga ‵lei mo uiga ma‵sei e lavea ne tatou i tino. Kafai e ‵kilo tatou ki uiga ‵lei o te tino, ka faigofie o fakamagalo ne tatou a latou. E pelā mo te taina ko Jarrod telā ne fai mai, “E faigofie o fakamagalo  ne au se taina māfai e mafaufau au ki mea ‵gali e uke e uiga ki a ia i lō te mafaufau ki tena mea ‵se.”

15. Kaia e aoga ei ke fai atu ki se tino me ko oti ne fakamagalo ne koe a ia?

¹⁵ A te suā mea tāua e ‵tau o fai ne tatou, ko te fai atu ki te tino me ko oti ne fakamagalo ne koe a ia. Kaia? Mafaufau ki pati a Naomi, telā ne sae mai muamua: “Ne fesili mai taku avaga, ‘E a ko oti ne fakamagalo ne koe au?’ I te taimi ne ‵tala ei toku gutu ke fai atu, ‘Ko fakamagalo ne au koe,’ kae ne seki mafai ne au o fai atu. Ne iloa aka ei ne au me ne seki fakamagalo katoatoa ne au a ia mai toku loto. Fakamuli loa, ne mafai o toe fai atu ne au a pati eiloa konā, ‘Ko fakamagalo ne au koe.’ Au seki talitonu i te kiloatuga ki taku avaga ko kamata o tagi. Ne poi au me ne fai ne te mea tenā ke maua ne ia se fakatapūga kae penā foki au. Talu mai te taimi tenā, ne kamata o ati aka ne au te loto talitonu ki a ia, kae ko toe taugasoa nei māua.”

16. Ne a mea ne tauloto ne koe e uiga ki te loto fakamagalo?

¹⁶ A Ieova e manako ke loto fakamagalo tatou. (Ko. 3:13) E ui i ei, kāti e faigata ke fakamagalo ne tatou a nisi tino. Kae e mafai ne tatou o fai te mea tenā māfai e ‵saga tonu tatou ki ‵tou lagonaga kae taumafai ke fakafesagai atu ki ei. Ko mafai ei ne tatou o ati aka a lagonaga ‵lei.—Onoono ki te pokisi “ Auala e Tolu ke Loto Fakamagalo.”

MAFAUFAU KI TE AOGA O TE LOTO FAKAMAGALO

17. E aoga pefea ki a tatou a te loto fakamagalo?

¹⁷ E uke a pogai e ‵tau ei mo tatou o loto fakamagalo. Mafaufau ki nai pogai. Muamua la, me e fakaakoako kae fakafiafia ne tatou a te ‵tou Tamana alofa fakamagalo, ko Ieova. (Luka 6:36) Te lua, me e fakaasi atu ei ne tatou te loto fakafetai ki te loto fakamagalo telā ne fakaasi mai ne Ieova mo te alofa ki a tatou. (Mata. 6:12) Kae ko te tolu, me maua ne tatou se olaga tai ‵lei atu kae ma‵losi a ‵tou va fakataugasoa.

18-19. Se a te mea e mafai o iku mai ona ko te loto fakamagalo?

¹⁸ Kafai e fakamagalo ne tatou a nisi tino, kāti ka maua ne tatou a fakamanuiaga seki fakamoemoegina. E pelā me se fakaakoakoga, mafaufau ki te mea ne tupu ki a Denise, telā ne taku muamua mai. Ne seki iloa ne tou fafine i te taimi tenā me ne manako te tagata telā ne fakamāfua ne ia te fakalavelave ke fakamate māfai ko oti tena fono. Kae ona ko te otia o tena loto i te alofa fakamagalo ne fakaasi atu ne Denise, ne fakamalosi ei tou tagata ke kamata o sukesuke ki te Tusi Tapu mo Molimau a Ieova.

¹⁹ Kāti e mafau‵fau tatou i te fakamagalo atu o se tino se tasi o toe mea faigata ke fai ne koe—kae kāti se tasi foki o fakamanuiaga sili e mafai o maua ne koe. (Mata. 5:7) Tela la, ke fai te ‵toe mea e mafai ke fakaakoako tatou ki te loto fakamagalo o Ieova.