A KOI tupu aka a ia i se kogā koga mativa i Côte d’Ivoire, ne manako malosi a Pascal ki se olaga e ‵lei atu. I te fai mo fai se tino faipele, ne manatu aka tou tagata, ‘Tefea te koga e mafai ei o maua ne au se avanoaga ke fai mo fai se tino takutakua i tafaoga kae mafai o maumea?’ I te taimi ko 20 tupu ei ana tausaga, ne fakaiku aka ne tou tagata ke fano a ia ki Eulopa. Kae ona ko ana pepa fo‵lau e seai, e ‵tau o fano ‵muni a ia ki Eulopa.

I te taimi ko 27 ei ana tausaga i te 1998, ne kamata te malaga a Pascal. Ne fanatu tou tagata ki te suā feitu o te tuakoi ki Ghana, faimalaga atu i loto i Togo o fano ki te suā feitu o Benin, kae i te fakaotiga, ne taunu atu a ia ki te fa‵kai o Birni Nkonni i Niger. Kae ko pili nei o kamata a te vaega tonu o te malaga telā e fakamataku malosi. Ke faimalaga ki matū, e ‵tau o sopo a ia i se motoka o fano i loto i te Sahara Desert. Kae kafai ko oko atu ki te Tai Metitilani, e ‵tau o sopo a ia i se vaka o fano ki Eulopa. Tenā te palani ne fai, kae e lua a mea ne ‵tupu i Niger kolā ne ‵lave ei tou tagata.

A te mea muamua, ko seai ne ana tupe. Te lua o mea, ne fetaui a ia mo Noé, se paenia telā ne kamata ne ia te akoga faka-te-Tusi Tapu a tou tagata. Ne otia malosi a ia i ana mea ne tauloto kae ne ‵fuli ei a tena kilokiloga e uiga ki te olaga. Ne ‵fuli ana fakamoemoega faka-te-foitino ki mea faka-te-agaga. I a Tesema 1999, ne papatiso ei a Pascal. Ke fakaasi a tena loto fakafetai ki a Ieova, ne kamata a ia o paenia i Niger​—i te fa‵kai eiloa telā ne tauloto ne ia te munatonu i ei. E pefea ana lagonaga ki tena taviniga? E fai mai tou tagata, “Ko maua ne au a te ‵toe olaga ‵lei!”

E pelā mo Pascal, ne iloa aka ne tino e tokouke i te lasi o te lotomalie i te olaga e fakavae ki luga i te kausaki atu ki fakamoemoega faka-te-agaga. Ke oko ki fakamoemoega penā, ko oti ne tiakina ne nisi tino a Eulopa kae olo ki Afelika o ga‵lue i kogā koga kolā e lasi atu te manakogina i ei a tino talai o te Malo. A te tonuga loa, ne olo atu a nisi Molimau e toko 65 mai Eulopa​—i te va o te 17 mo te 70 tausaga​—e pelā me ne tino e “lasi te manakogina,” ki atufenua o Afelika ki te Togālā ko Benin, Burkina Faso, Niger, mo Togo. * Se a te mea ne fakamalosi atu ki a latou ke fai se gasuega lasi penā, kae se a te ikuga ne maua mai i ei?

E fai mai a Anne-Rakel mai i Denmark: “Ne ga‵lue oku mātua e pelā me ne misionale i Senegal. Ne safe ma‵tagi lāua o fai‵pati faeloa e uiga ki te olaga fakamisionale telā ne manako foki au ki te vaegā olaga tenā.” Kāti ko 15 tausaga ko ‵teka, i te taimi ko 20 tupu ei tausaga o Anne-Rakel, ne fano tou fafine ki Togo telā ne galue ei a ia i se fakapotopotoga e fai‵pati ki te ‵gana faitāga. Ne fakamalosi atu pefea ki nisi tino a te fanoga  a tou fafine? E fai mai a ia: “Ne tau‵tali fakamuli mai i a au a toku taina foliki mo toku tuagane ki Togo.”

E fai mai a Aurele, se taina avaga ko 70 tausaga te matua mai Falani: “I te taimi ne li‵taea ei au i te lima tausaga ko ‵teka, ne fai ne au se filifiliga: ke ola i se olaga tokagamalie i Falani kae faka‵tali ke oko mai te Palataiso io me fai ne taumafaiga ke fakalauefa taku galuega talai.” Ne fai ne Aurele a taumafaiga ke fakalauefa a tena galuega talai.” E nofo ki se tolu tausaga ko ‵teka, ne ga‵sue a tou tagata mo tena avaga, ko Albert-Fayette, ki Benin. “A te fakaavanoaga o māua ke tavini atu ki a Ieova i konei ko te ‵toe mea ‵lei ne fai ne māua,” ko muna a Aurele. “Kae ko te ikuga,” e toe fai mai tou tagata mo te fakamisikata, “ne fakamasaua mai ki a au a nisi koga o te mā koga talai i tafatafa o te tai e uiga ki te Palataiso.”

I te 16 tausaga ko ‵teka, ne olo a Clodomir mo tena avaga, ko Lysiane, mai Falani ki Benin. I te taimi muamua, ne sē sologa ‵ki lāua ki kāiga mo taugasoa i Falani, kae ne manava‵se i a lāua ma sē masani mo te lā olaga fou. E ui i ei, e seai se pogai e manava‵se ei lāua. Ne maua ne lāua te fiafia lasi. “I tausaga e 16 konei,” e fai mai a Clodomir, “ne taulia māua o fesoasoani, i se aofaki masani, ki se tino e tokotasi i te tausaga ke talia ne ia te munatonu.”

I te 2010, ne olo a Sébastien mo Johanna, se tauavaga mai Falani ki Benin. “Ko oko eiloa i te uke o mea e ‵tau o fai i te fakapotopotoga,” ko pati a Sébastien. “A te galue i konei e manakogina ke vave a te tauloto ki mea i ei!” E pefea te ‵saga mai o tino ki te galuega talai? Muna a Johanna: “E fia inu malosi a tino ki te munatonu. Kafai foki e se olo matou o talai, e taofi matou ne tino i te auala o ‵sili mai a fesili faka-te-Tusi Tapu kae puke motou tusi.” Ne pokotia pefea olotou olaga avaga i ei? E fai mai a Sébastien: “Ne fakamalosi ‵ki mai ki te mā olaga avaga. Se mea fakafiafia ke ga‵lue fakatasi mo taku avaga i te galuega talai i aso kātoa.”

Ne ga‵lue a Eric mo tena avaga, ko Katy, e pelā me ne paenia i te kogā koga e se tokouke a tino i ei i te feitu ki mātū o Benin. I te fia sefulu tausaga ko ‵teka, ne fai‵tau lāua ki mataupu e uiga ki te tavini atu i koga kolā e lasi te manakoga i ei kae fai‵pati atu ki tino kolā e ga‵lue i te taviniga tumau, a koi ‵nofo lāua i Falani. Ne maua ne lāua se manakoga ke olo ki fenua tai ‵mao atu, kae ne olo eiloa lāua i te 2005. Ne fakaofoofogia ‵ki a te fanakaga telā ne lavea ne lāua. Muna a Eric: “I te lua tausaga ko ‵teka, a te potukau a matou i te fa‵kai o Tanguiéta e toko 9 fua a tino talai i ei; kae nei ko 30. I te Aso Sa, e nofo ki te 50 ki te 80 tino e ‵kau mai ki te fakatasiga. Mafaga o fiafia sē fuafuagina ke kilo atu ki te fanakaga tenā!”

Ne a mea faiga‵ta ne fakafesagai mo nisi tino kolā e “lasi te manakogina”? A Benjamin, telā ko 33 ana tausaga, ko te tuagane o Anne-Rakel. I te 2000 i Denmark, ne fetaui tou tagata mo se misionale ne galue i Togo. E fai mai a Benjamin: “I te taimi ne fai atu ei au ki te misionale i a au e manako o paenia, ana muna: ‘E iloa ne koe, a koe e mafai o paenia i Togo.’” Ne mafaufau a Benjamin ki ei. Muna a tou tagata: “I te taimi tenā, e seki kātoa toku 20 tausaga, kae ko oku tuagane ma‵tua e tokolua ko leva ne tavini atu i Togo. Ne fakafaigofie aka i ei a toku fanatu ki konā.” Tenā ne fano ei a ia. Kae koi isi eiloa se fakalavelave. E fakamatala mai a Benjamin: “E seai eiloa se pati Falani e iloa ne au. Ne faigata a te ono masina muamua me e se mafai ne au o fesokotaki faka‵lei.” E seki leva, kae ko gasolo a ia o ‵lei. Ko tavini nei a Benjamin i te Peteli i Benin, o ave a tusi kae fesoasoani ki te matagaluega o komipiuta.

A Eric mo Katy kolā ne taku muamua atu, ne ga‵lue i se koga e fai‵pati ki se ‵gana fakaa‵tea i Falani a koi tuai o olo ki Benin. Kae ne ‵kese pefea a Afelika ki Togālā? Muna a Katy: “Ne seki faigofie ke maua se koga ‵lei ke ‵nofo i ei. E uke masina ne ‵nofo ei māua i se fale e seai se iti mo paipa vai i loto i te fale.” E toe fai mai a Eric: “A pese fakatagitagi e maluga ‵ki kae fai eiloa penā ke oko ki te valuapo. E ‵tau o lava tou kufaki ki mea penā kae ke loto fiafia o fakamasani ki ei.” E fai mai lāua tokolua mo te lotomalie: “A te fiafia o tavini atu i se koga telā ne toeitiiti kae seai se talaiga ne oko ki ei ne faka‵galo aka ei so se mea faigata.”

E nofo ki te lima tausaga ko ‵teka, ne olo ei a Michel mo Marie-Agnès, se tauavaga ko taki 50 tupu a lā tausaga mai Falani ki Benin. Ko oko eiloa lāua i te manava‵se i te taimi muamua. E fai mai a Michel: “Ne faka‵tusa ne nisi tino a te olo atu o māua ki se tino e masani o sasale i te lopu e usu te uilipalo​—kae ko māua e saga‵saga i ei! E mafai o fakamataku māfai e se iloa ne koe i te tino telā e masani o sasale i te lopu koIeova. Tela la, ne olo māua mō Ieova kae olo fakatasi mo Ieova.”

Ne faka‵mafa mai ne latou kolā ko masani e pelā me ne tino kolā e “lasi te manakogina” a te tāua o te fakatoka o te tino mai te fakaaogaga o auala konei: Fai au aofaga koi ‵mao. Tauloto ke fakamasani ki ei. Sa fakamāumāu a tupe ke silia atu i te mea ko oti ne aofaga ne koe. Fakalagolago ki a Ieova.​—Luka 14:28-30.

E fai mai a Sébastien, telā ne taku muamua atu: “A koi tuai māua o olo, e lua tausaga ne ‵teu ei ne māua mo Johanna a tupe mai te ‵kati ki lalo a tupe e fakamāumāu ki fakafiafiaga kae sē ‵togi valevale a mea kolā e se manakogina.” Ko te mea ke tumau i te taviniga i nisi fenua, ne ga‵lue lāua mō nāi masina i tausaga takitasi i Eulopa,  tenā ne fesoasoani atu ei ki a lāua ke paenia i Benin i te tausaga kātoa.

A Marie-Thérèse se tokotasi o te toko 20 tuagane seki a‵vaga mai tua atu kolā ne ga‵lue e pelā me ne tino kolā e “lasi te manakogina” i Afelika ki Togālā. Ne galue a ia pelā me se tino fakatele pasi i Falani; kae i te 2006 ne puke a tena malologa e tasi tausaga ko te mea ke fano a ia o paenia i Niger. Ko leva ne iloa ne tou fafine me tenei te vaegā olaga ne manako tonu a ia o kausaki ki ei. Muna a Marie-Thérèse: “I taku fokiga ki Falani, ne faipati atu au ki toku pule e uiga ki toku manakoga ke fakamafuli aka te fakasologa o aku galuega, kae ne loto fiafia tou tagata o ‵fuli. Nei la, mai i a Me ki Aokuso, e galue au pelā me se tino fakatele pasi i Falani, kae mai i a Setema ki Apelila, e galue au pelā me se paenia i Niger.”

E tali‵tonu a latou kolā e “‵sala muamua faeloa . . . te Malo” me ka tuku atu ne Ieova ki a latou a ‘nisi mea aka katoa kolā e manakogina.’ (Mata. 6:33) Ke fai se fakatusaga: Mafaufau ki te mea ne tupu ki a Saphira, se tuagane seki avaga mai i Falani ko 20 tupu ana tausaga kae galue pelā me se paenia i Benin. Ne toe foki a ia ki Falani i te 2011 o galue ke maua a tupe e lava mo ana tausi i te suā tausaga (ko te ono o ana tausaga) i Afelika. E fai mai a Saphira: “Ko oko ki te Aso Lima, toku toe aso i te galuega, kae koi manakogina ne au te suā sefulu aso ga‵lue ko te mea ke lava ‵lei a tupe mō te suā tausaga. E toe lua fua oku vaiaso koi ‵toe i Falani. Ne ‵talo atu au ki a Ieova o fakamatala ki ei a te tulaga ko tu au i ei. E seki leva, kae telefoni mai se potukau fakaga‵lue tino o fakamolemole mai ke sui aka ne au se tino i vaiaso e lua.” I te Aso Gafua, ne fano a Saphira ki te koga ga‵lue ke fakaakoako a ia ne te tino telā e sui ne ia. E fai mai tou fafine: “Se mea fakapoi ‵ki i te iloaga ne au i tou fafine se tuagane Kelisiano telā e manako o puke ana aso malōlō e sefulu ke kau atu a ia ki Te Akoga mō Paenia! Ne seki talia ne tena pule ke malōlō tou fafine vaganā ke isi sena sui. Ne fakamolemole atu a ia ki a Ieova ke fesoasoani mai​—e pelā eiloa mo te mea ne fai ne au.”

Ko oti ne ga‵lue a nisi taina mo tuagane i tausaga e uke i Afelika ki Togālā kae ne fai ne latou mō olotou koga ‵nofo. A nisi tino ne mafai o ‵nofo mo nāi tausaga kae toe ‵foki ki olotou fenua tonu. Ke oko mai foki ki aso nei, koi maua eiloa ne tino mua penā kolā e “lasi te manakogina” a mea aoga mai i tausaga ne ga‵lue ei latou i nisi fenua. Ne tauloto ne latou i te lotomalie tonu i te olaga e maua mai i te taviniga ki a Ieova.