HENOXE o tshila miṅwahani ya kale. Zwenezwo zwi nga ri konḓela u zwi vhona nga maṱo a muhumbulo, onoyo munna o tshila miṅwaha ya 365, ndi miṅwaha minzhi vhukuma musi ri tshi i vhambedza na miṅwaha ine ra i tshila ṋamusi! Fhedzi o vha e si muhulwane nga u tou ralo misini yawe. Miṅwahani minzhi-minzhi yo fhiraho, vhathu vho vha vha tshi tshila tshifhinga tshilapfu u fhira ṋamusi. Adamu munna wa u thoma, o vha e na miṅwaha i fhiraho 600 musi Henoxe a tshi bebwa nahone o dovha a tshila miṅwe miṅwaha i fhiraho maḓana mararu! Vhaṅwe vhaḓuhulu vha Adamu vho tshila miṅwaha i fhiraho yeneyo. Nga zwenezwo, musi Henoxe e na miṅwaha ya 365, khamusi o vha a tshee na nungo u fana na muṱhannga o lavhelelaho u ita zwinzhi vhutshiloni. Fhedzi zwo vha zwi songo ralo.

Vhutshilo ha Henoxe ho vha vhu khomboni. Edzani u mu vhona nga maṱo a muhumbulo a tshi khou shavha, a tshi khou humbula nga ha vhathu vhane a kha ḓi tou bva u vha vhudza mulaedza u bvaho ha Mudzimu. Vhenevho vhathu vho vha vho sinyuwa vhukuma. Vho vha vha tshi mu vhenga. Vho vha vha tshi vhenga mulaedza wawe na Mudzimu we a mu ruma. Vho vha vha sa koni u lwa na Yehova Mudzimu wa Henoxe, fhedzi vho vha vha tshi nga kona u lwa na Henoxe we a vha o rumiwa! Khamusi Henoxe o ḓivhudzisa arali a tshi ḓo dovha a vhona muṱa wawe. Naa o humbula nga ha mufumakadzi wawe na vhananyana vhawe kana murwa wawe Methusala kana muḓuhulu wawe Lamexe? (Genesi 5:21-23, 25) Naa o vha a tshi ḓo dovha a vha vhona?

Bivhili i amba mafhungo a si gathi nga ha Henoxe. Ndi ndima tharu fhedzi dzine dza amba nga ha Henoxe. (Genesi 5:21-24; Vhaheberu 11:5; Yuda 14, 15) Naho zwo ralo, dzenedzo ndimana dzi ri thusa u kona u ḓivha nga ha lutendo luhulwane lwe a vha e nalwo. Naa ni khou ṱunḓela muṱa? Naa no no vhuya na ṱangana na vhuimo he na vha ni tshi fanela u imela zwine na ḓivha uri zwo luga? Arali zwo ralo, ni nga guda zwinzhi kha lutendo lwe Henoxe a vha e nalwo.

Vhathu vho vha vha tshi ḓifara nga nḓila i si yavhuḓi misini ya Henoxe. O vha e wa murafho wa vhusumbe u bva kha Adamu. Vhathu vho vha vha tshi kha ḓi vha tsini na u fhelela he Adamu na Eva vha xelelwa ngaho. Ndi ngazwo vhathu vho vha vha tshi tshila tshifhinga tshilapfu. Fhedzi vho vha vha tshi ḓifara nga nḓila i si yavhuḓi nahone vho vha vhe si na vhushaka havhuḓi na Mudzimu. Ho vha ho ḓala vhuvemu. Zwenezwo zwo thoma kha murafho wa vhuvhili musi Kaini a tshi vhulaha murathu wawe Abele. Zwi vhonala u nga muṅwe wa vhaḓuhulu vha Kaini o vha a tshi ḓirwa khana nga u vha na vhuvemu na tshiṱuhu u fhira Kaini! Kha murafho wa vhuraru, vhuvhi ho vha ho ṋaṋa. Vhathu vho thoma u shumisa dzina Yehova nga nḓila i songo teaho. Vho vha vha tshi khou shumisa dzina ḽa Mudzimu ḽo khetheaho nga nḓila i songo teaho na ya lunyadzo.—Genesi 4:8, 23-26.

Honoho vhurereli vhu si havhuḓi ho vha ho ḓowelea misini ya Henoxe. Musi Henoxe a tshi khou aluwa, o vha a tshi fanela u dzhia phetho. Naa o vha a tshi ḓo vha tshipiḓa tsha vhathu vha misini yawe? Kana naa o vha a tshi ḓo ṱoḓa Yehova Mudzimu wa ngoho we a sika ḽiṱaḓulu na ḽifhasi? A nga vha o ṱuṱuwedzea vhukuma u guda nga ha Abele we a vhulahwa nga nṱhani  ha uri o vha a tshi shumela Yehova nga nḓila i mu takadzaho. Henoxe o khetha u tevhela tsumbo ya Abele. Genesi 5:22 i ri: ‘Henoxe o dzula a tshi tshimbila na Mudzimu wa ngoho.’ Eneo maipfi a sumbedza uri ho vha hu Henoxe fhedzi we a vha a tshi ofha Mudzimu shangoni ḽa vhathu vha sa ofhi Mudzimu. Ndi muthu wa u thoma we Bivhili ya mu ṱalusa nga yeneyo nḓila.

Yeneyo ndimana i dovha ya amba uri Henoxe o bvela phanḓa a tshi tshimbila na Yehova musi o no vha na murwa ane a pfi Methusala. Henoxe o vha e na muṱa musi e na miṅwaha ya 65. O vha e na mufumakadzi a songo bulwaho nga dzina na “vhatuka na vhananyana” vha songo bulwaho tshivhalo. Arali khotsi a tshi fanela u tshimbila na Mudzimu musi a tshi khou alusa na u ṱunḓela muṱa, u fanela u lingedza u ṱhogomela muṱa wawe nga nḓila ine Mudzimu a ṱoḓa ngayo. Henoxe o vha a tshi pfesesa uri Yehova u lavhelela uri a dzule a tshi fulufhedzea kha mufumakadzi wawe. (Genesi 2:24) Nahone o ita zwoṱhe zwine a nga kona u gudisa vhana vhawe nga ha Yehova Mudzimu. Ho vha na mvelelo dzifhio?

Bivhili a i ri vhudzi zwidodombedzwa zwinzhi nga ha Henoxe. A i ri vhudzi nga ha lutendo lwa Methusala murwa wa Henoxe, we a tshila tshifhinga tshilapfu u fhira vhathu vhoṱhe vho ṅwalwaho Bivhilini nahone o fa nga ṅwaha we ha vha na Maḓi Mahulu. Naho zwo ralo, Methusala o vha na murwa we a vha a tshi pfi Lamexe. Lamexe o tshila nga tshifhinga tshee makhulu wawe Henoxe vha vha vha tshi kha ḓi tshila. Nahone Lamexe o aluwa e na lutendo luhulwane. Yehova o vhudza Lamexe uri a ṅwale nga ha vhuporofita ha murwa wawe Noaxe nahone honoho vhuporofita ho ḓadzea nga murahu ha Maḓi Mahulu. U fana na makhulukuku wawe Henoxe, Noaxe o vha e ene e eṱhe we a tshimbila na Mudzimu. Noaxe ho ngo vhuya a vhona Henoxe. Fhedzi Henoxe o mu vhetshela tsumbo yavhuḓi. Noaxe o vha a tshi nga vha o guda kha khotsi awe Lamexe kana kha makhulu wawe Methusala kana kha Yarede khotsi a Henoxe we a fa musi Noaxe e na miṅwaha ya 366.—Genesi 5:25-29; 6:9; 9:1.

Humbulani nga ha nḓila ye Henoxe na Adamu vha vha vho fhambana ngayo. Naho Adamu o vha e muthu o fhelelaho, ho ngo thetshelesa Yehova nahone ho ngo vhetshela vhaḓuhulu vhawe tsumbo yavhuḓi. Naho Henoxe o vha e muthu a songo fhelelaho, fhedzi o tshimbila na Mudzimu nahone o vhetshela vhaḓuhulu vhawe tsumbo yavhuḓi ya u vha na lutendo. Adamu o fa musi Henoxe e na miṅwaha ya 308. Naa muṱa wa Adamu wo kulea nungo nga nṱhani ha zwe zwa itwa nga makhulukuku wavho? A ri ḓivhi. Naho zwo ralo, Henoxe ‘o dzula a tshi tshimbila na Mudzimu wa ngoho.’—Genesi 5:24.

Arali ni tshi khou ṱunḓela muṱa, ṱhogomelani zwine na nga zwi guda kha lutendo lwa Henoxe. Naho zwi zwa ndeme u ṱunḓela muṱa nga lwa ṋama, fhedzi zwa ndeme u fhira zwoṱhe ndi u gudisa muṱa uri u vhe na vhushaka havhuḓi na Mudzimu. (1 Timotheo 5:8) Zwenezwo a ni zwi iti nga u zwi amba fhedzi, fhedzi ni fanela u zwi sumbedza nga nyito. Arali na khetha u tshimbila na Mudzimu u fana na Henoxe nahone na tendela Bivhili i tshi ni livhisa vhutshiloni, ni ḓo vhetshela muṱa waṋu tsumbo yavhuḓi ine wa nga i edzisa.

Khamusi Henoxe o vhona hu ene fhedzi we a vha e na lutendo kha vhathu vha si na lutendo. Fhedzi naa Yehova Mudzimu wawe o vhona lutendo lwawe? O lu vhona. Tshifhinga tsho swika tshee Yehova a davhidzana na mushumeli wawe a fulufhedzeaho. Mudzimu o  ṋea Henoxe mulaedza we a vha a tshi fanela u u vhudza vhathu vha misini yawe. Nga zwenezwo, Mudzimu o ita uri Henoxe a vhe muporofita nahone ndi muthu wa u thoma we vhuporofita hawe ha dzumbululwa Bivhilini. Ri ḓivha zwenezwi ngauri Yuda murathu wa Yesu a si wa malofhani o hevhedzwa uri a ṅwale nga ha vhuporofita ha Henoxe nga murahu ha miṅwaha minzhi. *

Ndi mini zwe Henoxe a porofita ngazwo? Honoho vhuporofita vhu ri: “Vhonani! Yehova o ḓa na mavhuthu awe a vharuṅwa vhakhethwa, uri a haṱule vhoṱhe, na u vhona mulandu vhoṱhe vha sa ofhi Mudzimu malugana na zwe vha zwi ita zwi sumbedzaho u sa ofha Mudzimu, na zwithu zwoṱhe zwi tshuwisaho zwe vhaitazwivhi vha sa ofhi Mudzimu vha zwi amba nga hae.” (Yuda 14, 15) Tshithu tsha u thoma tshine na tshi ṱhogomela ndi uri Henoxe o amba zwa tou nga Mudzimu o no ita zwe zwa porofitwa. Vhuporofita vhunzhi he ha tevhela ho ṅwalwa nga yeneyo nḓila. Zwi re zwone ndi uri: Muporofita o amba zwithu zwine a vha na vhungoho ha uri zwi ḓo itea nahone o zwi ṱalusa sa zwithu zwo no iteaho!—Yesaya 46:10.

Henoxe o ḓipfa hani musi a tshi amba honoho vhuporofita, khamusi nga u vhudza vhathu vhoṱhe vhe vha vha vha tshi ḓo thetshelesa? Ṱhogomelani zwe honoho vhuporofita ha zwi ombedzela—luraru lwoṱhe ho shumiswa maipfi ane a ri “u sa ofha Mudzimu,” u itela u kaidza vhathu kha zwe vha vha vha tshi khou zwi ita na nḓila ye vha vha vha tshi zwi ita ngayo. Nga zwenezwo, honoho vhuporofita ho vha vhu tshi khou tsivhudza vhathu vhoṱhe uri nḓila ye vha vha vha tshi ḓifara ngayo u bva musi Adamu a tshi pandelwa Edeni yo vha yo tshinyala. Vhenevho vhathu vho vha vha tshi ḓo fheliswa musi Yehova a tshi ḓa na “mavhuthu awe a vharuṅwa vhakhethwa”—tshigwada tshihulwane tsha vharuṅwa tshe tsha vha tshi tshi ḓo ḓisa ndozwo. Nga tshivhindi Henoxe o vhudza vhathu yeneyo tsevho nahone o zwi ita e eṱhe! Khamusi Lamexe we a vha a tshee muṱuku o mangadzwa nga nḓila ye makhulu wawe vha vha vhe na tshivhindi ngayo. Arali zwo ralo, ri nga kona u pfesesa zwavhuḓi uri ndi ngani.

Lutendo lwa Henoxe lu nga ri ṱuṱuwedza uri ri ḓivhudzise arali ri tshi vhona shango ḽine ra khou tshila khaḽo nga nḓila ine Mudzimu a ḽi vhona ngayo. Vhuporofita he Henoxe a vhu amba nga tshivhindi a vhu athu u shanduka; vhu kha ḓi shuma na ṋamusi samusi ho shuma misini yawe. Samusi Henoxe o porofita, Yehova Mudzimu o fhelisa vhathu vha sa mu ofhi nga Maḓi Mahulu misini ya Noaxe. Zwe zwa itea misini ya Noaxe, zwi sumbedza zwine zwa ḓo itea tshifhingani tshi ḓaho. (Mateo 24:38, 39; 2 Petro 2:4-6) U fana na tshifhingani tsho fhiraho, Mudzimu na mavhuthu awe a vharuṅwa vhakhethwa vho lindela tshifhinga tsho teaho tsha u fhelisa vhathu vha sa ofhi Mudzimu. Roṱhe ri fanela u thetshelesa tsevho ya Henoxe na u vhudza vhaṅwe nga hayo. Muṱa na khonani dzashu vha nga ri hanedza. Nga zwiṅwe zwifhinga ri nga ḓipfa ro laṱedzwa. Fhedzi Yehova ho ngo vhuya a laṱedza Henoxe; nahone a nga si vhuye a laṱedza vhashumeli vhawe vha fulufhedzeaho ṋamusi!

Henoxe o fa hani? Nḓila ye a fa ngayo i a mangadza nahone a i pfesesei. Mafhungo a re kha Genesi a ri: “Huno nga u’ Henoxe dzinḓila dzawe ha vha u tshimbila e na Mudzimu, Mudzimu a mu dzhia a sa tsha vhonwa.” (Genesi 5:24) Mudzimu o dzhia hani Henoxe? Muapostola Paulo o ri: “Nga lutendo Henoxe o ṱuwiswa a si tsha vhona lufu, hu si tsha ḓivhea hune a vha hone ngauri Mudzimu o vha o mu ṱuwisa; fhedzi musi a sa athu ṱuwiswa ho ṱanzielwa uri o takadza nga maanḓa Mudzimu.” (Vhaheberu 11:5) Paulo o vha a tshi khou amba mini musi a tshi ri Henoxe “o ṱuwiswa a si tsha vhona lufu”? Dziṅwe ṱhalutshedzelo dza Bivhili  dzi amba uri Mudzimu o isa Henoxe ṱaḓulu. Fhedzi a zwo ngo ralo. Bivhili i sumbedza uri Yesu Kristo ndi muthu wa u thoma we a vuselwa ṱaḓulu.—Yohane 3:13.

Arali zwo ralo, Henoxe “o ṱuwiswa” a si tsha “vhona lufu” nga nḓila-ḓe? Khamusi Yehova o ita uri Henoxe a fe a sa pfi vhuṱungu. Fhedzi tsha u thoma, Henoxe o “ṱanzielwa uri o takadza nga maanḓa Mudzimu.” Nga nḓila-ḓe? Musi Henoxe a sa athu u fa, a nga vha o vhona bono ḽi bvaho ha Mudzimu, khamusi ḽo mu sumbedza ḽifhasi ḽo no vha paradiso. Samusi zwenezwo zwo vha zwi tshi sumbedza uri Yehova u a mu takalela, Henoxe o eḓela khofhe dza lufu. Musi Paulo a tshi ṅwala nga ha Henoxe na vhaṅwe vhathu vha fulufhedzeaho o ri: “Vhoṱhe vho fa vhe na lutendo.” (Vhaheberu 11:13) Nga murahu, maswina awe a nga vha o ṱoḓa tshitumbu tshawe, fhedzi a ho ngo “ḓivhea hune [tsha] vha hone,” khamusi ndi nga nṱhani ha uri Yehova o tshi ngalangadza u itela uri maswina awe a si tshi tshinye kana u tshi shumisa kha vhurereli ha mazwifhi. *

Samusi Luṅwalo lwo zwi sumbedza, kha ri lingedze u humbula nḓila ye Henoxe a fa ngayo. Kha ri vhone nga maṱo a muhumbulo zwine zwa nga vha zwo itea. Henoxe o vha a tshi khou shavha nahone o neta. Maswina awe o vha o mu sala murahu, o vha o sinyuswa nga mulaedza we a vha vhudza wone. Henoxe o wana fhethu ha u dzumbama na u awela lwa tshifhinganyana, fhedzi o vha a tshi zwi ḓivha uri vha ḓo mu wana. O vha e tsini na u vhulahwa. Samusi o vha o awelanyana, o amba na Mudzimu nga thabelo. Nga zwenezwo, o pfa o no vha na mulalo. Bono ḽe Henoxe a ḽi vhona ḽo vha ḽi tshi tou nga u khaḽo.

Kha ḽenelo bono, o vhona shango ḽo fhambanaho vhukuma na ḽine a ḽi ḓivha. Zwo vha zwi tshi tou nga tsimu ya Edeni, fhedzi ho vha hu si na vhakerube vho lindaho uri hu si dzhene muthu. Ho vha hu na vhathu vhanzhi vha re na mutakalo wavhuḓi nahone vhe na nungo. Vho vha vhe na mulalo. Ho vha hu si na vengo na vhurereli ha mazwifhi he Henoxe a vha a tshi vhu ḓivha. Zwenezwo zwo ita uri Henoxe a vhe na vhungoho ha uri Yehova u a mu funa nahone u a mu takalela. O vha na vhungoho ha uri henefho fhethu ndi hune a fanela u vha hone; nahone hu ḓo vha haya hawe. Samusi nga zwiṱuku nga zwiṱuku Henoxe o ḓipfa e na mulalo, o bonya maṱo nahone a eḓela khofhe khulu vhukuma.

U tshee o eḓela khofhe dza lufu nahone Yehova Mudzimu u ḓo mu humbula! Samusi Yesu o fulufhedzisa, hu ḓo ḓa ḓuvha ḽine vhoṱhe vha re mavhiḓani vha ḓo pfa ipfi ḽa Kristo nahone vha ḓo bva mavhiḓani, vha tshila shangoni ḽavhuḓi na ḽi re na mulalo.—Yohane 5:28, 29.

Naa ni nga takalela u tshila henefho? Edzani u humbula nḓila ine zwa ḓo takadza ngayo u vhona Henoxe. Humbulani nga ha zwithu zwi takadzaho zwine ra nga zwi guda khae! A nga ri ṱalutshedza nga vhuḓalo nḓila ye a fa ngayo. Fhedzi hu na zwithu zwo ṱavhanyiswaho zwine ra fanela u zwi guda khae. Musi Paulo o no amba nga ha Henoxe, o dovha a ri: “U nga si kone u takadza Mudzimu arali u si na lutendo.” (Vhaheberu 11:6) U nga ri roṱhe ri nga edzisa nḓila ye Henoxe a vha e na lutendo ngayo!