A zwo ngo leluwa u wana tshifhiwa tshine muṅwe muthu a nga tshi dzhia tshi tsha ndeme. Naho zwo ralo, muthu ane a ṱanganedza tshifhiwa ndi ene ane a sumbedza nḓila ine tsha vha tsha ndeme ngayo. Nahone tshifhiwa tshine muthu a tshi dzhia tshi tsha ndeme, tshi nga vha tshi si tsha ndeme kha muṅwe.

Sa tsumbo, muswa a nga vhona u nga tshishumiswa tsha zwenezwino tsha thekinolodzhi ndi tshifhiwa tsha ndeme khae. Kha ḽiṅwe sia, muthu muhulwane a nga dzhiela nṱha vhukuma tshifhiwa tshine tsha mu humbudza nga ha zwiṅwe zwithu kana muṅwe muthu, zwithu zwi ngaho tshifhiwa tshe tsha vhewa tshine tsha nga fhiriselwa kha murafho na murafho. Kha dziṅwe mvelele, vhathu vhaṱuku na vhahulwane vha takalela tshifhiwa tsha tshelede ngauri tshenetsho tshifhiwa tshi nga ita uri muthu a renge zwine a zwi ṱoḓa.

Hu sa londwi honoho vhuleme, vhathu vhanzhi vha bvela phanḓa vha tshi ṱoḓa u rengela muthu o khetheaho tshifhiwa tshavhuḓi. Naho zwi tshi nga konḓa u wana tshifhiwa tsho raloho, u humbula nga ha zwithu zwine onoyo muthu a zwi takalela zwi nga ni thusa u wana tshifhiwa tsho faneleaho. Kha ri ṱolisise nga ha zwithu zwiṋa zwine zwa nga ni thusa u wana tshifhiwa tshine tsha nga takadza muthu ane na khou mu ṋea.

Zwine a zwi takalela. Muṅwe munna wa ngei Belfast, Devhula ha Ireland o vhuya a ṋewa baisigira musi e na miṅwaha ya 10 kana 11 nahone u dzhia tshenetsho tshifhiwa tshi tsha ndeme vhukuma u fhira zwoṱhe. Ndi ngani? O ri: “Ndi ngauri ndo vha ndi tshi i ṱoḓa vhukuma.” Zwe onoyo munna a zwi amba zwi sumbedza uri zwine muthu a zwi tama ndi zwone zwine zwa ita uri a dzhie tshifhiwa tshi tsha ndeme kana tshi si tsha ndeme. Nga zwenezwo, humbulani nga ha zwithu zwine muthu ane na ṱoḓa u mu ṋea tshifhiwa a zwi takalela. Lingedzani u ḓivha zwine zwa vha zwa ndeme khae ngauri kanzhi zwine muthu a zwi dzhia zwi zwa ndeme ndi zwone zwine zwa ṱuṱuwedza zwine a zwi tama. Sa tsumbo, kanzhi vho-makhulu vha dzhia u fhedza tshifhinga na muṱa zwi zwa ndeme. Vha nga takalela u vhona vhana vhavho na vhaḓuhulu vhavho tshifhinga tshoṱhe. U ṱuwa na vho-makhulu musi ni tshi ya u dala sa muṱa, zwi nga vha takadza vhukuma u fhira u wana tshifhiwa naho hu tshifhio.

Tshithu tsha ndeme tshine tsha nga ni thusa u ḓivha zwine muthu a zwi takalela ndi u mu thetshelesa nga vhuronwane. Bivhili i ri ṱuṱuwedza uri: ‘Ni ṱavhanye u thetshelesa, ni lenge u amba.’ (Yakobo 1:19) Musi ni tshi amba na khonani dzaṋu kana mashaka aṋu tshifhinga  tshoṱhe, thetshelesani nga vhuronwane uri ni kone u ḓivha zwine vha zwi takalela na zwine vha si zwi takalele. Zwenezwo zwi ḓo ita uri ni kone u vha ṋea tshifhiwa tshine vha tshi takalela.

Zwine a zwi shaya. Naho tshifhiwa tshi tshi nga vhonala tshi tshiṱuku kana tshi sa ḓuri, muthu ane a khou ṋewa tshone a nga tshi dzhia tshi tsha ndeme vhukuma arali hu tshithu tshine a tshi shaya. Fhedzi ni nga ḓivha hani zwine muṅwe muthu a zwi shaya?

U itela u ḓivha zwine muthu a zwi ṱoḓa ndi nga u mu vhudzisa. Naho zwo ralo, kha vhathu vhanzhi vhane vha ṋea zwifhiwa, zwenezwi zwi nga ṱhafhisa dakalo ḽine vha vha naḽo ḽa u ṋea, samusi vha tshi ṱoḓa u ṋea muthu tshifhiwa a songo zwi lavhelela. Zwiṅwe hafhu, musi vhathu vha tshi amba nga ha zwine vha zwi takalela kana zwine vha si zwi takalele, kanzhi a vha ambi nga ha zwine vha zwi shaya.

Nga zwenezwo, ṱhogomelani nahone ni ḓivhe vhuimo ha onoyo muthu. Naa ndi muswa, ndi mualuwa, ha ho mbinganoni, u mbinganoni, o ṱala kana o ṱaliwa, o felwa nga mufarisi, u a shuma kana o litsha mushumo? Humbulani nga ha zwifhiwa zwine na nga zwi ṋea vhenevho vhathu u ya nga vhuimo havho.

U itela u ḓivha zwine muthu ane na ṱoḓa u mu ṋea tshifhiwa a zwi shaya, ambani na vhaṅwe vhe vha vhuya vha vha kha vhuimo vhu fanaho na ha onoyo muthu. Vha nga ni vhudza nga ha zwiṅwe zwithu zwine vhaṅwe vha sa zwi ḓivhe. U ḓivha zwenezwo zwi nga ita uri ni kone u ṋea muthu tshifhiwa tshine a tshi shaya.

Tshifhinga tsho teaho. Bivhili i ri: “Ḽo naka fhungo, ḽó ḓa nga tshifhinga tshaḽo.” (Mirero 15:23) Lwonolu luṅwalo lu sumbedza uri u amba nga tshifhinga tsho teaho zwi nga ita uri hu vhe na tshanduko khulwane. Zwi fana na zwine ra zwi ita. Samusi maipfi o ambiwaho nga tshifhinga tsho teaho a tshi nga takadza muthetshelesi, tshifhiwa tsho ṋewaho nga tshifhinga tsho teaho kana kha tshiitea tsho khetheaho tshi nga takadza vhukuma muthu ane a khou ṋewa tshone.

Khonani i khou tshata. Muswa u khou ḓo pembelela u ṱhaphudza pfunzo dzawe hu si kale. Vhavhingani vha khou ḓo vha na ṅwana. Zwenezwi ndi zwiitea zwi si gathi hune ha ṋewa hone zwifhiwa. Vhaṅwe vha wana zwi tshi shuma u ṅwala fhasi zwenezwo zwiitea zwo khetheaho zwine zwa ḓo vha hone hu si kale. Zwenezwo zwi ḓo ita uri vha kone u dzudzanya hu tshee nga phanḓa tshifhiwa tsho teaho tshine vha ḓo tshi ṋea kha zwenezwo zwiitea. *

Ndi ngoho uri a no ngo fanela u ṋea tshifhiwa nga zwiitea zwo khetheaho fhedzi. Ni nga ṋea tshifhiwa tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe. Fhedzi ri fanela u ṱhogomela zwiṅwe zwithu. Sa tsumbo, arali munna a nga ṋea musadzi tshifhiwa hu si na tshiitisi tsha u ita nga u ralo, onoyo musadzi a nga humbula uri tshenetsho tshifhiwa tshi sumbedza uri onoyo munna u na dzangalelo khae. Tshenetsho tshifhiwa tshi nga vha tsho tea arali hu na zwe zwa lavhelelwa, fhedzi tshenetsho tshifhiwa tshi nga ita uri hu si vhe na u pfesesana kana hu vhe na u sa vhona nga iṱo ḽithihi. Zwenezwi zwithu zwi ita uri ri ṱolisise iṅwe mbuno ya ndeme—tshiṱuṱuwedzi tsha muṋei.

Tshiṱuṱuwedzi tsha muṋei. Samusi zwo sumbedzwa kha tsumbo yo fhiraho, ndi zwavhuḓi uri muthu ane a khou ṋea tshifhiwa a ṱhogomele uri tshenetsho tshifhiwa tshi si ite uri muṋeiwa a humbule nga iṅwe nḓila. Kha ḽiṅwe sia, zwi ḓo vha zwavhuḓi uri muṋei a humbulisise nga ha zwiṱuṱuwedzi zwawe zwa u ṋea tshenetsho tshifhiwa. Naho vhathu vhanzhi vha tshi humbula uri vha vha vha tshi khou ṋea zwi tshi bva mbiluni, vhaṅwe vha pfa vha tshi kombetshedzea u ṋea zwifhiwa nga zwiitea zwo khetheaho. Naho zwo ralo, vhaṅwe vha ṋea zwifhiwa vha tshi lavhelela uri vha ḓo farwa nga nḓila i fanaho kana na vhone vha ḓo ṋewa-vho.

Ni nga vha hani na vhungoho ha uri ni khou ṋea tshifhiwa ni na zwiṱuṱuwedzi zwavhuḓi? Bivhili i ri: “Zwoṱhe zwine na zwi ita ni zwi ite nga lufuno.” (1 Vhakorinta 16:14) Arali ni tshi ṋea zwi tshi bva mbiluni nahone ni na ndavha na muthu ane na khou mu ṋea, tshifhiwa tshaṋu tshi ḓo takadza muthu ane na khou mu ṋea nahone ni ḓo takala nga nṱhani ha u vha na mafunda. Musi ni tshi ṋea zwi tshi bva mbiluni, ni vha ni tshi khou takadza na Khotsi ashu wa ṱaḓulu. Muapostola Paulo o khoḓa Vhakriste vha ngei Korinta ḽa kale musi vha tshi sumbedza mafunda na u tikedza Vhakriste ngavho vha ngei Yudea musi  vho welwa nga khombo. Paulo o vha vhudza uri “Mudzimu u funa ane a ṋea o takala.”—2 Vhakorinta 9:7.

U humbulisisa nga ha zwe ra zwi haseledza zwi ḓo ni thusa vhukuma uri ni ṋee tshifhiwa tshine tsha ḓo takadza muthu ane na khou mu ṋea. Zwenezwi zwithu na zwiṅwe zwo shuma vhukuma kha nzudzanyo ya Mudzimu ye a i ṋea vhathu uri vha ṱanganedze tshifhiwa tshihulwanesa tshi fhiraho zwoṱhe. Ri humbela uri ni ṱhogomele uri tshenetshi tshifhiwa ndi tshifhio nga u vhala thero i tevhelaho.