1. Ndi ufhio muṅwe mufuda wa ndeme wa lufuno, nahone ndi ngani zwo ralo? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

LUFUNO (a·gaʹpe) lwo thewaho kha zwilinganyo zwo lugaho ndi tshifhiwa tshi bvaho ha Yehova. Lufuno lu bva ha Mudzimu. (1 Yoh. 4:7) Lwonolu lufuno ndi lwa ndeme vhukuma. Naho lu tshi nga katela maḓipfele, fhedzi lu dovha lwa sumbedzwa nga u itela vhaṅwe zwithu zwavhuḓi. Iṅwe bugu yo amba uri lufuno lwa a·gaʹpe “lu vhonala fhedzi nga nyito.” Musi ri tshi sumbedza kana u sumbedzwa lufuno, zwi kwama vhutshilo hashu nahone zwi ita uri ri takale na u vha na zwipikwa vhutshiloni.

2, 3. Yehova o sumbedza hani vhathu lufuno?

² Yehova o sumbedza uri u funa vhathu naho o vha a sa athu u sika Adamu na Eva. O sika ḽifhasi uri vhathu vha tshile khaḽo lwa tshoṱhe vho takala. Yehova o ita zwenezwi u itela u ri vhuyedza, hu si u ḓivhuyedza. Zwiṅwe hafhu, o dovha a sumbedza lufuno nga u fhaṱutshedza vhana vhawe vha re kha ḽifhasi uri vha vhe na tshilavhelelwa tsha u tshila tshoṱhe Paradisoni ye a vha lugiselela yone.

³ Musi Adamu na Eva vha tshi mu shandukela, Yehova o sumbedza lufuno lwawe luhulwane. O dzudzanyela vhaḓuhulu vha eneo mashandukwa mavhili tshirengululi, e na vhungoho ha uri vhaṅwe  vhavho vha ḓo ṱanganedza lufuno lwawe. (Gen. 3:15; 1 Yoh. 4:10) Zwi re zwone ndi uri musi Yehova a tshi fulufhedzisa tshenetsho tshirengululi, o tshi dzhia sa tsho no itwaho. Nga zwenezwo, nga murahu ha miṅwaha ya 4 000, Yehova o kumedza Murwa wawe mubebwa e eṱhe a tshi itela vhathu. (Yoh. 3:16) Ri livhuwa vhukuma nge Yehova a ri sumbedza lufuno!

4. Ndi mini zwine zwa sumbedza uri vhathu vha songo fhelelaho vha nga kona u sumbedza lufuno?

⁴ Na riṋe ri nga kona u sumbedza lufuno ngauri ro sikwa nga tshifanyiso tsha Mudzimu. Tshivhi tshe ra tshi mamela tsho ita uri zwi ri konḓele u sumbedza lufuno, fhedzi a tsho ngo ita uri ri si vhe na vhukoni ha u sumbedza lufuno. Abele o sumbedza uri u funa Mudzimu nga u mu ṋea zwithu zwa khwine zwe a vha e nazwo. (Gen. 4:3, 4) Noaxe o sumbedza uri u funa vhathu nga u huwelela mulaedza wa Mudzimu lwa miṅwaha ya maḓana hu sa londwi nḓila ye vhathu vha aravha ngayo. (2 Pet. 2:5) Abrahamu o sumbedza uri u funa Mudzimu u fhira zwithu zwoṱhe musi a tshi vhudzwa uri a ite murwa wawe Isaka tshiṱhavhelo. (Yak. 2:21) U fana na vhenevho vhanna vha fulufhedzeaho, na riṋe ri ṱoḓa u sumbedza lufuno hu sa londwi khaedu dzine ra sedzana nadzo.

5. Ri nga sumbedza hani lufuno lwa vhukuma?

⁵ Bivhili i ṱalutshedza uri lufuno lwa vhukuma a lu sumbedzwi “nga u amba fhedzi, fhedzi ri zwi [sumbedza] nga mishumo na nga ngoho.” (1 Yoh. 3:18) Naa zwenezwi zwi amba uri ri nga si kone u sumbedza lufuno nga zwine ra zwi amba? Na khathihi! (1 Vhathes. 4:18) Nṱhani hazwo, zwenezwi zwi amba uri a ro ngo fanela u sumbedza lufuno nga zwine ra zwi amba fhedzi, zwihuluhulu musi hu na zwo engedzeaho zwine ra nga zwi ita. Sa tsumbo, musi Mukriste nga riṋe a tshi ṱahelelwa nga zwithu zwa ndeme vhutshiloni, u ṱoḓa zwo engedzeaho u fhira maipfi a u khuthadza. (Yak. 2:15, 16) Nga hu fanaho, u funa hashu Yehova na vhahura vhashu zwi ri sudzulusela uri ri humbele Mudzimu uri a “rumele vhashumi khaṋoni” na u shela mulenzhe nga vhuḓalo kha mushumo wa u huwelela.—Mat. 9:38.

6, 7. (a) “Lufuno lu si na muhoyo” ndi mini? (b) Ndi dzifhio dziṅwe tsumbo dza vhathu vhe vha sumbedza lufuno lwa muhoyo?

⁶ Muapostola Yohane o ṅwala uri ri fanela u funa “nga mishumo na nga ngoho.” Nga zwenezwo, lufuno lwashu a lwo ngo fanela u “vha lwa muhoyo.” (Vharoma 12:9; 2 Vhakor. 6:6) Zwenezwo zwi amba uri ri nga si kone u sumbedza lufuno lwa vhukuma ngeno ri tshi khou ḓiita vhathu vhane ra si vhe vhone, zwa tou nga ro ambara tshithu tsha u thivha khofheni. Ri nga ḓivhudzisa uri, ‘Naa hu na lufuno lwa muhoyo?’ A huna lufuno lwo raloho. Zwenezwo zwi amba uri muthu u vha a si na lufuno, fhedzi u vha a tshi khou ḓiita u nga u na lufuno.

⁷ Ṱhogomelani dziṅwe tsumbo dza vhathu vhe vha sumbedza lufuno lwa muhoyo. Ngei tsimuni ya Edeni, Sathane o ita u nga u ṱoḓela Eva zwithu zwa khwine, fhedzi zwe a zwi ita zwo sumbedza uri u ḓihumbulela ene muṋe fhedzi nahone u na muhoyo. (Gen. 3:4, 5) Misini ya Davida, Ahitofele o sumbedza uri vhushaka he a vha e naho na khosi ho vha vhu ha muhoyo. Ahitofele o vha tshifheṱi musi a tshi ṱoḓa u ḓivhuyedza. (2 Sam. 15:31) U fana na ṋamusi, vhagunei na vhaṅwe vhane vha ita uri hu vhe na khuḓano tshivhidzoni vha shumisa “maipfi a kungaho na a ḓifhelelaho” u itela uri vha vhonale sa vhathu vhane vha vha na lufuno, ngeno vha tshi ṱoḓa u ḓivhuyedza.—Vharoma 16:17, 18.

8. Ndi mbudziso ifhio ine ra fanela u ḓivhudzisa yone?

⁸ Lufuno lwa muhoyo kanzhi lu a shonisa ngauri ndi lwa mazwifhi nahone a si pfaneleo ya Mudzimu ya u sumbedza lufuno. Lwonolo lufuno lwa muhoyo lu nga fhura vhathu, fhedzi hu si Yehova. Zwi re zwone ndi uri, Yesu o  amba uri vhane vha vha na muhoyo vha ḓo pfiswa “vhuṱungu vhuhulu.” (Mat. 24:51) Vhukuma, vhashumeli vha Yehova a vha ṱoḓi u sumbedza lufuno lwa muhoyo. Naho zwo ralo, ri ita zwavhuḓi musi ri tshi ḓivhudzisa uri, ‘Naa lufuno lwanga ndi lwa vhukuma tshifhinga tshoṱhe, hu si lwa u ṱoḓa u ḓivhuyedza kana u fhura?’ Kha ri ṱolisise nḓila dza ṱahe dzine ra nga lwela ngadzo u sumbedza lufuno “lu si na muhoyo.”

9. Lufuno lwa vhukuma lu ḓo ri sudzulusela u ita mini?

⁹ Takalelani u shuma naho zwi sa vhonwi nga vhaṅwe. Ri fanela u ḓiimisela u sumbedza vhahashu uri ri a vha funa hu sa londwi uri ri zwi ita “tshiphirini” kana ri tshi khou vhonwa nga vhathu. (Vhalani Mateo 6:1-4.) Anania na Safira vho kundelwa u ita nga u ralo. Vho vha vha tshi ṱoḓa vhathu vhoṱhe vha tshi ḓivha nga ha muṋeelo wavho, nga zwenezwo, vho zwifha nga ha tshelede ye vha i ṋeela nahone ha vha na masiandoitwa a si avhuḓi nga nṱhani ha u vha havho na muhoyo. (Mish. 5:1-10) Zwo fhambanaho na zwenezwo, musi ri tshi funa vhahashu zwi tshi bva mbiluni ri ḓo takalela u vha itela zwithu zwavhuḓi nahone a ri nga ṱoḓi uri vhaṅwe vhathu vha ḓivhe zwe ra vha itela zwone. Sa tsumbo, vhahashu vhane vha tikedza Tshigwada tshi Langaho kha u lugiselela zwiḽiwa zwa lwa muya vha ita zwenezwo tshiphirini, a vha ṱoḓi u vhonwa nga vhaṅwe vhathu kana u amba nga ha zwithu zwe vha zwi ita.

10. Ni nga vha hani wa u thoma u hulisa vhaṅwe?

¹⁰ Ivhani wa u thoma u hulisa vhaṅwe. (Vhalani Vharoma 12:10.) Yesu o ri vhetshela tsumbo ya u hulisa vhaṅwe nga u ita mishumo ya fhasi. (Yoh. 13:3-5, 12-15) Zwi ṱoḓa uri ri shume nga nungo dzoṱhe uri ri kone u ḓiṱukufhadza u itela uri ri hulise vhaṅwe nga yeneyi nḓila. Na vhaapostola vho vha vha sa koni u pfesesa nga vhuḓalo zwe Yesu a zwi ita u swika vha tshi wana muya mukhethwa. (Yoh. 13:7) Ri sumbedza uri ri hulisa vhaṅwe nga u sa humbula uri ri khwine u vha fhira nga nṱhani ha uri ro funzea, zwithu zwi vhonalaho zwine ra vha nazwo kana ndugelo dzine ra vha nadzo tshumeloni ya Yehova. (Vharoma 12:3) Nṱhani ha u vha na vhutshivha ngauri vhaṅwe vha khou khoḓiwa, ri takala navho naho ri tshi vhona u nga na riṋe ri fanela u khoḓiwa nga nḓila i fanaho nga mushumo we ra u ita.

11. Ndi ngani u khoḓa vhaṅwe zwi tshi fanela u bva mbiluni?

¹¹ Khoḓani vhahaṋu zwi tshi bva mbiluni. Ri fanela u ṱoḓa tshibuli tsha u khoḓa vhaṅwe ngauri musi ri tshi ita ngauralo ri vha ri tshi khou ‘fhaṱana.’ (Vhaef. 4:29) Naho zwo ralo, ri fanela u ita zwithu zwi tshi bva mbiluni. Arali ra sa ita ngauralo ri ḓo vha ri tshi khou fhura vhathu kana u sa hwala vhuḓifhinduleli ha u vha khoḓa. (Mir. 29:5) U khoḓa muthu ngeno ni tshi mu amba luvhi zwi sumbedza muhoyo. Muapostola Paulo o iledza tshenetsho tshikwekwe nahone a vhea tsumbo yavhuḓi ya u sumbedza lufuno lwa vhukuma musi a tshi khoḓa vhaṅwe. Sa tsumbo, o khoḓa Vhakriste vha ngei Korinta zwi tshi bva mbiluni nga nḓila ye vha vha vha tshi ḓifara ngayo. (1 Vhakor. 11:2) Fhedzi zwe vha zwi ita zwo ita uri a sa vha khoḓe nahone o vha ṱalutshedza tshiitisi tsha u sa vha khoḓa nga nḓila ya vhuthu na i pfalaho.—1 Vhakor. 11:20-22.

12. Ri nga sumbedza hani lufuno lwa vhukuma musi ri tshi ṱanganedza vhaeni?

¹² Ivhani na muya wa u ṱanganedza vhaeni. Yehova o ri ṋea ndaela ya uri ri vhe na mafunda kha vhahashu. (Vhalani 1 Yohane 3:17.) Naho zwo ralo, ri fanela u ita zwenezwi ri na zwi ṱuṱuwedzi zwavhuḓi nahone ri iledze u ḓihumbulela riṋe vhaṋe. Ri nga ḓivhudzisa uri: ‘Naa ndi sumbedza muya wa mafunda kha khonani dza tsini, vhathu vha vhuimo ha nṱha kana vhane vha nga nnyitela zwiṅwe zwithu? Kana naa ndi sumbedza muya wa mafunda kha vhahashu vhane nda sa vha ḓivhe  zwavhuḓi kana vhathu vhane vha nga si kone u nndifhela?’ (Luka 14:12-14) Kana hu pfi mini arali Mukriste nga riṋe a nga ṱoḓa thuso nga nṱhani ha phetho dzi si dzavhuḓi dze a dzi dzhia kana ho ngo ri livhuwa musi ro mu sumbedza muya wa u ṱanganedza vhaeni. Kha vhuimo ho raloho, ri fanela u shumisa nyeletshedzo i tevhelaho: “Ni ṱanganedzane ni si na lugungulo.” (1 Pet. 4:9) Arali na tevhela yeneyo nyeletshedzo, ni ḓo takala musi ni tshi ṋea ni na tshiṱuṱuwedzi tshavhuḓi.—Mish. 20:35.

13. (a) Ndi ngafhi hune ra fanela u sumbedza u sa fhela mbilu? (b) Ndi mini zwine ra nga zwi ita u itela u tikedza vha shayaho nungo?

¹³ Tikedzani vha shayaho nungo. Musi ri tshi tevhela ndaela i re Bivhilini ya u ‘tikedza vha shayaho nungo, na u sa fhelela vhathu vhoṱhe mbilu,’ zwi vha zwi tshi khou sumbedza uri ri na lufuno lwa vhukuma. (1 Vhathes. 5:14) Naho nga u ya ha tshifhinga vhaṅwe vha si na nungo vha tshi khwaṱha lutendoni, vhaṅwe vha fanela u sa fhelelwa mbilu na u tikedzwa tshifhinga tshoṱhe. Zwenezwi zwi katela u haseledza navho zwithu zwi fhaṱaho zwi bvaho Maṅwaloni, u vha ramba uri ri shume navho vhuḓinḓani kana u ḓiṋea tshifhinga tsha u vha thetshelesa. Zwiṅwe hafhu, nṱhani ha u humbulela uri vhahashu vha a kona u konḓelela kana vha a ṱavhanya u kulea nungo, ri fanela u ṱhogomela uri roṱhe ri na nungo na vhushayanungo. Na muapostola Paulo o tenda uri u na vhushayanungo. (2 Vhakor. 12:9, 10) Nga zwenezwo, roṱhe ri nga vhuyelwa musi ri tshi tikedzana.

14. Ri fanela u sumbedza hani u vha na mulalo na vhahashu?

¹⁴ Ivhani na mulalo. Ri ita zwoṱhe zwine zwa vha maanḓani ashu uri ri dzule ri na mulalo na vhahashu, naho ri tshi vhona u nga a ro ngo farwa zwavhuḓi. (Vhalani Vharoma 12:17, 18.) U humbela pfarelo zwi nga thusa muthu we ra mu khakhela uri a ḓipfe e khwine, fhedzi zwi fanela u vha hu zwithu zwine zwa bva mbiluni. Sa tsumbo, nṱhani ha u amba uri, “Ni mpfarele arali ni tshi ḓipfa nga yeneyo nḓila,” ni nga tenda mulandu nga u amba uri, “Ndi khou humbela ni mpfarele nga zwe nda zwi amba.” Ndi zwa ndeme uri hu vhe na mulalo mbinganoni. Munna na mufumakadzi a vho ngo fanela u ita u nga vha a funana musi vhe vhukati ha vhathu, ngeno vhe vhavhili hu tshilomo-ndundundu, vha tshi ṱhavhana nga maipfi kana u pfisana vhuṱungu nga u rwana.

15. Ri nga sumbedza hani uri ri hangwela zwi tshi bva mbiluni?

¹⁵ Hangwelani zwi tshi bva mbiluni. Arali muthu o ri khakhela ri fanela u mu hangwela na u sa mu fara nga mbilu. Musi ri tshi “konḓelelana nga lufuno, na u lwela nga mbilu yoṱhe uri [ri] dzule [ri] na vhuthihi he [ra] vhu ṋewa nga muya mukhethwa une wa ita uri [ri] vhe na mulalo,” ri nga hangwela vhathu zwi tshi bva mbiluni vhe vha ri khakhela vha sa zwi ḓivhi. (Vhaef. 4:2, 3) U itela uri ri hangwele zwi tshi bva mbiluni, ri fanela u langa zwine ra zwi humbula u itela uri ri si “[vhalele] muthu vhukhakhi.” (1 Vhakor. 13:4, 5) Musi ri tshi fara muthu nga mbilu, zwenezwo zwi ḓo ita uri ri si vhe na vhushaka havhuḓi na vhahashu u katela na Yehova. (Mat. 6:14, 15) Ri nga dovha  ra sumbedza u hangwela zwi tshi bva mbiluni nga u rabelela vhe vha ri khakhela.—Luka 6:27, 28.

16. Ri fanela u dzhia hani ndugelo dzine ra vha nadzo tshumeloni ya Yehova?

¹⁶ U ṱoḓa zwine zwa vhuyedza vhaṅwe. Arali ra wana ndugelo tshumeloni ya Yehova, ri fanela u zwi dzhia sa tshibuli tsha u sumbedza lufuno lwa vhukuma nga u ‘ṱoḓa zwine zwa vhuyedza vhaṅwe, hu si zwine zwa vhuyedza riṋe fhedzi.’ (1 Vhakor. 10:24) Sa tsumbo, maguvhanganoni na mabuthanoni ashu, vhalindi vha na mushumo wa u lugisa zwidulo nahone vha ita zwenezwo vhathu vha sa athu u dzhena. Nṱhani ha u dzhia wonoyo mushumo sa tshibuli tsha u ḓivhetshela zwidulo zwa khwine na miṱa yavho, vhunzhi ha vhenevho vhahashu vha khetha u dzula fhethu hune vhathu vhanzhi vha si takalele u dzula hone. Nga u ṱoḓa zwine zwa vhuyedza vhaṅwe, vha vha vha tshi khou sumbedza lufuno lu si na muhoyo. Ni nga edzisa hani tsumbo yavho yavhuḓi?

17. Lufuno lwa vhukuma lu nga sudzulusela muthu we a ita tshivhi tshihulwane uri a ite mini?

¹⁷ U bula zwivhi na u zwi laṱa. Vhaṅwe Vhakriste vhe vha ita tshivhi tshihulwane, vha lingedza u tshi dzumba u itela uri vha si shone kana u pfisa vhaṅwe vhuṱungu. (Mir. 28:13) Naho zwo ralo, zwenezwo zwithu a zwi sumbedzi lufuno nahone a zwi vhaisi fhedzi muthu we a ita tshivhi, fhedzi zwi dovha zwa vhaisa na vhaṅwe. Zwi nga thivhela muya wa Mudzimu u tshi shuma nahone zwi nga ita uri tshivhidzoni hu si tsha vha na mulalo. (Vhaef. 4:30) Lufuno lwa vhukuma lu sudzulusela Mukriste we a ita zwivhi zwihulwane uri a ambe na vhahulwane u itela uri vha kone u mu ṋea thuso i ṱoḓeaho.—Yak. 5:14, 15.

18. Lufuno lwa vhukuma ndi lwa ndeme lungafhani?

¹⁸ Lufuno ndi iṅwe ya pfaneleo khulwanesa vhukuma. (1 Vhakor. 13:13) Lu ri ṱalusa sa vhatevheli vha Yesu na vhane vha edzisa Yehova ane a vha Muṋei wa lufuno. (Vhaef. 5:1, 2) Paulo o ṅwala uri: “Arali ndi . . . si na lufuno, a thi tshithu.” (1 Vhakor. 13:2) U nga ri ri nga bvela phanḓa ri tshi sumbedza lufuno, hu si “nga u amba fhedzi” fhedzi nga “mishumo na nga ngoho.”