Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

Vhabebi, Vhana—Davhidzanani Nga Lufuno

Vhabebi, Vhana—Davhidzanani Nga Lufuno

“Muṅwe na muṅwe u fanela u ṱavhanya u thetshelesa, a lenge u amba, a lenge u sinyuwa.”—YAK. 1:19.

1, 2. Vhabebi na vhana vha dzhiana hani nga tshavho, fhedzi ndi vhuleme vhufhio vhune vha ṱangana naho nga zwiṅwe zwifhinga?

“ARALI na vhudzwa uri vhabebi vhaṋu vha ḓo lovha matshelo, ndi mini zwine na nga takalela u vha vhudza zwone ṋamusi?” Yeneyi ndi mbudziso ye ya vhudziswa vhana vha fhiraho ḓana ngei United States. Nṱhani ha u livhisa ṱhogomelo kha thaidzo dzine dza vha hone na phambano dzine dza khou vha dina, vhana vha phesenthe dza 95 vho amba uri vha ḓo vhudza vhabebi vhavho u ri: “Ndi khou humbela pfarelo” na “ndi a vha funa nga maanḓa.”—U ya nga bugu For Parents Only, yo ṅwalwaho nga Shaunti Feldhahn na Lisa Rice.

2 Nga lwa nzulele, vhana vha funa vhabebi vhavho, na vhabebi vha funa vhana vhavho. Zwenezwi zwo tou ralo zwihuluhulu miṱani ya Vhukriste. Naho vhabebi na vhana vha tshi ṱoḓa u vha na vhukonani vhuhulwane, nga zwiṅwe zwifhinga zwi a konḓa uri vha davhidzane. Naho zwi tshi nga leluwa uri vhabebi na vhana vha ambedzane, ndi ngani vha tshi iledza tshoṱhe u amba nga ha maṅwe mafhungo? Ndi zwifhio zwiṅwe zwithu zwine zwa thivhela vhudavhidzano havhuḓi? Nahone zwi nga iledzwa hani?

Ni songo tendela vhudavhidzano vhu tshi thivhelwa nga zwithithisi zwine zwa ni fhandekanya na muṱa waṋu

WANANI TSHIFHINGA TSHA U DAVHIDZANA

3. (a) Ndi ngani u davhidzana zwavhuḓi zwi khaedu miṱani minzhi? (b) Ndi ngani Vhaisiraele vha kale zwo vha zwi tshi vha lelutshela uri vha fhedze tshifhinga na miṱa yavho?

3 Miṱa minzhi i wana zwi tshi konḓa u wana tshifhinga tsho eḓanaho tsha u davhidzana. Zwo vha zwi songo ralo tshifhinga tshoṱhe. Mushe o laedza vhokhotsi vha Vhaisiraele u ri: “U i kokomedze [milayo ya Mudzimu] kha vhana vhau; U ambe yone wó dzula nḓuni yau, na musi wó fara lwendo, misi U tshi yo’ lala na misi U tshi vuwa.” (Doit. 6:6, 7) Vhana vho vha vha tshi fhedza tshifhinga tshinzhi vhe na vhomme avho mahayani kana vhe na vhokhotsi avho masimuni kana mishumoni. Ho vha hu na tshifhinga tshinzhi tshee vhana na vhabebi vha tshi fhedza vhe  vhoṱhe na musi vha tshi khou ḽa mihani. Nga zwenezwo, vhabebi vho vha tshi ḓivha zwishaiwa zwa vhana vhavho, zwine vha zwi tama na vhumuthu ha vhana vhavho. Zwi fanaho na zwenezwo, ho ha hu na tshifhinga tsho eḓanaho tsha uri vhana vha ḓivhe vhabebi vhavho nga vhuḓalo.

4. Ndi ngani u davhidzana zwi thaidzo miṱani minzhi?

4 Vhutshilo ha ṋamusi ho fhambana lungafhani na ha kale! Kha maṅwe mashango, vhana vha thoma khireshe vha tshee vhaṱuku, nga zwiṅwe zwifhinga vhe na miṅwaha mivhili fhedzi. Vhokhotsi na vhomme vhanzhi vha shuma kule na hayani. Nga tshifhinga tshiṱukuṱuku tshine vhabebi na vhana vha vha vhe vhoṱhe, u davhidzana hu dzhielwa vhudzulo nga dzikhomphyutha, thelevishini, na zwiṅwe zwishumiswa zwa elekitironiki. Kha zwiimo zwinzhi, vhana na vhabebi a vha iti zwithu vhoṱhe; vha tshila sa vhathu vha sa ḓivhani. A vha tsha davhidzana na luthihi.

5, 6. Vhaṅwe vhabebi vha ḓiṋea hani tshifhinga tsha u ṱwa na vhana vhavho?

5 Naa ni nga litsha u ita zwiṅwe zwithu u itela uri ni kone u fhedza tshifhinga tsho engedzeaho ni na muṱa waṋu? (Vhalani Vhaefesa 5:15, 16.) Miṅwe miṱa i fhungudza tshifhinga tsha u ṱalela thelevishini kana u shumisa khomphyutha. Vhaṅwe vha lwela u ḽa vhoṱhe naho lu luthihi fhedzi nga ḓuvha. Ndugiselelo ya vhurabeli ha muṱa ndi tshibuli tshavhuḓi vhukuma ngauri i thusa vhabebi na vhana uri vha vhe na vhukonani ha tsini na uri vha haseledze nga zwithu zwa muya vho dzika. U vhetshela thungo awara nthihi kana dzo engedzeaho luthihi nga vhege ndi zwavhuḓi, fhedzi hu ṱoḓea zwo engedzeaho u itela uri hu vhe na nyambedzano yo dzikaho. Uri zwenezwo zwi konadzee, u davhidzana tshifhinga tshoṱhe ndi zwa ndeme. Musi ṅwana waṋu a sa athu u ya tshikoloni, mu vhudzeni zwithu zwi ṱuṱuwedzaho, ni haseledze ndimana ya ḓuvha nae kana ni rabele nae. U ita ngauralo zwi ḓo mu thusa vhukuma ḓuvha ḽoṱhe.

6 Vhaṅwe vhabebi vho kona u ita tshanduko vhutshiloni havho uri vha kone u fhedza tshifhinga tshinzhi na vhana vhavho. Sa tsumbo, Laura, * mme ane a vha na vhana vhaṱuku  vhavhili, o litsha mushumo wawe wa tshifhinga tsho ḓalaho a tshi itela zwenezwi. O ri: “Nga matsheloni roṱhe ro vha ri tshi bva nga u ṱavhanya ri tshi ya mushumoni kana tshikoloni. Musi ndi tshi vhuya hayani nga madekwana, vhana’nga vho vha vha tshi vha vho no eḓedzwa nga muleli. U litsha hanga mushumo zwo vha zwi tshi amba uri ri tea u tshila nga tshelede ṱhukhu, fhedzi ndi vho pfesesa nḓila ine vhana’nga vha ḓipfa ngayo na thaidzo dzavho. Ndi a thetshelesa zwine vha zwi amba musi vha tshi rabela, u vha livhisa, u vha ṱuṱuwedza na u vha funza.”

‘ṰAVHANYANI U THETSHELESA’

7. Ndi ifhio mbilaelo khulwane vhukati ha vhana na vhabebi?

7 Nga murahu ha u haseledza na vhaswa vhanzhi, vhaṅwali vha bugu For Parents Only vho wana tshiṅwe tshithu tshi thivhelaho u davhidzana. Vha amba u ri: “Mbilaelo khulwane ine ṅwana muṅwe na muṅwe a vha nayo nga ha vhabebi vhawe yo vha i ya uri vhabebi ‘a vha thetshelesi.’” Yeneyo thaidzo a yo ngo tou sendamela kha vhana fhedzi. Vhabebi tshifhinga tshinzhi vha vhilaedziswa nga zwenezwi nga ha vhana vhavho. U itela uri ni dzule ni tshi davhidzana, miraḓo ya muṱa i fanela u thetshelesana—vhukuma—zwi tshi bva mbiluni.—Vhalani Yakobo 1:19.

8. Vhabebi vha nga thetshelesa hani vhana vhavho zwa vhukuma?

8 Vhabebi, naa ni a thetshelesa vhana vha vhoiwe zwa vhukuma? Zwenezwi zwi nga konḓa arali no neta kana musi ni tshi vhona zwi si zwa ndeme uri ni davhidzane. Fhedzi zwine zwa vhonala zwi si zwa ndeme kha inwi zwi nga vha zwi zwa ndeme vhukuma kha ṅwana waṋu. “U ṱavhanya u thetshelesa” zwi amba u thetshelesa nga vhuronwane zwine ṅwana waṋu a khou zwi amba, na nga nḓila ine a khou zwi amba ngayo. Nḓila ine a amba ngayo na mbonalo yawe zwi ni sumbedza nḓila ine a khou ḓipfa ngayo. U vhudzisa dzimbudziso na zwone ndi zwa ndeme. Bivhili i amba u ri: ‘Maano mbiluni ya munna ndi maḓi a tivha; a kiwa nga ane a pfesesa.’ (Mir. 20:5) U pfesesa na u ṱalukanya zwi a ṱoḓea vhukuma musi ni tshi khou ṱoḓa uri vhana vha vhoiwe vha ambe nga ha zwine vha tata u amba nga hazwo.

9. Ndi ngani vhana vha tshi fanela u thetshelesa vhabebi vhavho?

9 Vhana, naa ni a thetshelesa vhabebi vha vhoiwe? Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri: “Ṅwana’nga, thetshelesa U tshi laiwa nga vho-khotsi-au; U songo nyadza mulayo wa mme-au.” (Mir. 1:8) Humbulani uri vhabebi vhaṋu vha a ni funa nahone vha ni tamela zwivhuya, ngauralo zwo ḓo vha vhuṱali u vha thetshelesa. (Vhaef. 6:1) Zwi a leluwa u thetshelesa arali hu na u davhidzana havhuḓi nahone ni tshi zwi ḓivha uri ni a funiwa. Vhudzani vhabebi vhaṋu nḓila ine na ḓipfa ngayo nga ha zwiṅwe zwithu. Hezwi zwi ḓo vha thusa uri vha ni pfesese. Vhukuma, na inwi ni fanela u lingedza u vha pfesesa.

10. Ndi mini zwine ra zwi guda kha mafhungo a Rehabeamu a re Bivhilini?

10 Ni tea u vha na vhulondi musi ni tshi ṋewa nyeletshedzo nga thangana dzaṋu dza murole. Vha nga ḓi ni vhudza zwine na ṱoḓa u zwi pfa, fhedzi nyeletshedzo yavho a i nga ḓo ni thusa na luthihi. Zwi re zwone ndi uri nyeletshedzo yavho i nga ni dzhenisa khomboni. Nga ṅwambo wa uri vhaswa a vha na vhuṱali na tshenzhelo ine vhathu vhahulwane vha vha nayo, vhunzhi havho a vha humbuli uri phetho ine vha i ita zwino i nga vha vhaisa tshifhingani tshi ḓaho. Humbulani nga tsumbo ya Rehabeamu murwa wa Khosi Solomo. Musi a tshi vha khosi ya Isiraele, zwo vha zwi tshi ḓovha zwi vhuṱali u thetshelesa nyeletshedzo ya vhahulwane. Nṱhani hazwo, o thetshelesa nyeletshedzo ya vhutsilu ye a ṋewa nga thangana dzawe dza murole dze a aluwa nadzo. Nga nṱhani ha zwenezwo, vhathu vhanzhi vhe a vha a tshi khou vha vhusa vho mu ṱanutshela. (1 Dzikh. 12:1-17) Nṱhani ha u tevhela tsumbo ya Rehabeamu ya vhutsilu, itani nga nungo dzoṱhe u itela uri hu dzule hu na vhudavhidzano vhukati haṋu na vhabebi  vhaṋu. Vha vhudzeni zwine na zwi humbula. Vhuyelwani nga nyeletshedzo dzavho nahone ni gude kha vhuṱali havho.—Mir. 13:20.

11. Ndi mini zwine zwa nga itea arali vhabebi vha sa dzhenei?

11 Vhabebi, arali ni sa ṱoḓi uri vhana vha vhoiwe vha thetshelese nyeletshedzo dza thangana dzavho dza murole, itani uri ni dzhenee, zwi vha lelutshele uri vha ambe na inwi. Muṅwe wahashu wa tshisadzini a re miṅwahani ya vhufumi o ṅwala u ri: “Arali nda tou amba dzina ḽa mutukana, mme anga a vha tsha dzulisea. Zwenezwi zwi ita uri ndi tshuwe ndi si tsha ṱoḓa u bvela phanḓa ndi tshi amba ngazwo.” Munwe wahashu wa tshisadzini o ṅwala u ri: “Vhaswa vhanzhi vha ṱoḓa nyeletshedzo i bvaho kha vhabebi vhavho, fhedzi arali vhabebi vha sa vha dzhieli nṱha, vha ḓo ya kha vhaṅwe vhane vha ḓo vha thetshelesa, naho vhenevho vhe na tshenzhelo ṱhukhu.” Arali no ḓiimisela u thetshelesa vhana vhaṋu nga vhuronwane kha zwoṱhe zwine vha amba ngazwo, ni ḓo wana vha tshi amba na inwi nga zwiṅwe na zwiṅwe nahone vha ṱanganedza nyeletshedzo ine na vha ṋea yone.

‘LENGANI U AMBA’

12. Nḓila ine vhabebi vha aravha ngayo, i nga ita hani uri zwi konḓe u davhidzana na vhana vhavho?

12 Tshiṅwe tshithivheli tsha u davhidzana tshi dovha tsha vha hone arali vhabebi vha aravha nga nḓila i si yavhuḓi zwine vhana vhavho vha vha vhudza zwone. Zwi a pfala musi vhabebi vha Vhakriste vha tshi ṱoḓa u tsireledza vhana vhavho. Anea ‘maḓuvha a vhufhelo’ o ḓala khombo dzo fhamba-fhambanaho. (2 Tim. 3:1-5) Naho zwo ralo, zwine vhabebi vha vhona zwi tshi nga tsireledza vhana vhavho, vhana vha nga zwi dzhia hu u dzivhiswa mbofholowo.

13. Ndi ngani vhabebi vha songo fanela u amba mahumbulele avho nga u ṱavhanya?

13 Ndi zwa vhuṱali uri vhabebi vha si ambe maḓipfele avho nga u ṱavhanya. Ndi ngoho uri nga zwiṅwe zwifhinga zwi a konḓa u fhumula musi vhana vhaṋu vha tshi amba nga zwithu zwine zwa vhilaedzisa. Ndi zwa ndeme u thetshelesa nga vhuronwane ni sa athu u fhindula. Khosi ya vhuṱali Salomo yo ṅwala u ri: “Mu-ṱavhanyedza-u-fhindula á songó pfa u ita zwa vhutsilu, u ḓo shona.” (Mir. 18:13) Arali na dzika, ni ḓo pfa zwo engedzeaho nahone zwi ḓo ṱuṱuwedza vhana vhaṋu uri vha bvele phanḓa vha tshi amba. Ni fanela u pfa mafhungo nga vhuḓalo ni sa athu vha thusa. Musi mbilu ya muthu i vhuṱunguni a nga kha ḓi ‘khakhisea’ musi a tshi amba. (Yobo 6:1-3) Sa vhabebi vha re na lufuno, thetshelesani uri ni kone u pfesesa nahone ni ambe nga nḓila ine ya ḓo vha khuthadza.

14. Ndi ngani vhana vha songo fanela u ṱavhanyedzela u amba?

14 Na vhoiwe vhana, a no ngo fanela u ṱavhanya u amba, na ṱavhanyedzela u hanedza zwine vhabebi vhaṋu vha zwi amba, ngauri Mudzimu o vha hwesa vhuḓifhinduleli ha uri vha ni dededze. (Mir. 22:6) Vha nga vha vho no tshenzhela vhuimo vhu fanaho na vhune na khou ṱangana naho zwino. Zwiṅwe hafhu, vha a ḓisola nga vhukhakhi he vha vhu ita musi vha tshee vhaṱuku nahone vha ṱoḓa u ni tsireledza nga mbilu yoṱhe uri ni si ite vhukhakhi vhu fanaho. Nga zwenezwo, dzhiani vhabebi vhaṋu sa khonani, hu si sa maswina; sa vhaeletshedzi, hu si vhapikisi. (Vhalani Mirero 1:5.) “Hulisa khotsi au na mme au” nahone ni vha sumbedze uri ni a vha funa samusi na vhone vha tshi ni funa. Zwi ḓo vha lelutshela uri vha ‘ni aluse nga u ni laya na u ni ṱuṱuwedzela zwa Yehova.’—Vhaef. 6:2, 4.

NI “LENGE U SINYUWA”

15. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa uri ri sa fheli mbilu na uri ri si sinyutshele vhane ra vha funa?

15 Kanzhi ri fhelela mbilu vhane ra vha funa. Muapostola Paulo o ṅwala u ri: “Ndi ṅwalela vhakhethwa vhoṱhe na vhahashu vha fulufhedzeaho vha re vhathihi na Kristo vha re ngei Kolosa.” A dovha a ri: “Inwi vhanna, dzulani ni tshi funa vhasadzi vhaṋu nahone ni songo vha sinyutshela nga ho kalulaho.  Inwi vhokhotsi, ni songo sinyusa vhana vhaṋu, uri vha sa ḓo ṱungufhala.” (Vhakol. 1:1, 2; 3:19, 21) Paulo o ṱuṱuwedza Vhaefesa u ri: “Bvulani mufuda muṅwe na muṅwe wa vhuhali, tsinyuwo, mbiti, u zhamba, na maṱamba.” (Vhaef. 4:31) U ṱahulela u sa fhela mbilu, u vuḓa na u ḓifara—zwiaṋwiwa zwa muya wa Mudzimu—zwi ḓo ri thusa u dzula ro dzika musi ro tsikeledzea.—Vhagal. 5:22, 23.

16. Yesu o khakhulula hani vhafunziwa vhawe, nahone ndi ngani zwenezwo zwo vha zwi tshi swayea?

16 Ṱhogomelani tsumbo ya Yesu. Edzani u humbula nga ha mutsiko we a vha o sedzana nawo kha tshilalelo tshawe tsha u fhedza e na vhaapostola vhawe. Yesu o vha a tshi zwi ḓivha uri hu si kale u ḓo fa lwa vhuṱungu. U khethwa ha dzina ḽa Khotsi awe na u tshidzwa ha vhathu zwo vha zwo ḓitika nga u fulufhedzea hawe. Naho zwo ralo, kha tshenetsho tshilalelo, “ho vuwa khani vhukati havho [vhaapostola] ya uri ndi nnyi we a vha a tshi vhonala e muhulwane khavho.” Yesu ho ngo vha zhambela kana u vha sinyutshela. Nṱhani hazwo, o amba navho o dzika. Yesu o vha humbudza uri vho konḓelela nae milingoni. Naho Sathane o vha tshi khou ṱoḓa u vha fhefhera sa goroi, Yesu o vha e na fulufhelo ḽa uri vha ḓo dzula vha tshi fulufhedzea. O ita na u vhofha mulanga navho.—Luka 22:24-32.

Naa ni a thetshelesa vhana vhaṋu nga vhuronwane?

17. Ndi mini zwine zwa ḓo thusa vhana uri vha dzule vho dzika?

17 Na vhana vha tea u dzula vho dzika. Zwihuluhulu musi vha tshi swika miṅwahani yavho ya vhufumi, vha nga kha ḓi vhona u nga vhabebi vhavho vha vha ṋea vhulivhisi nga nṱhani ha uri a vha vha fulufheli. Naho nga zwiṅwe zwifhinga zwi tshi nga vhonala u nga zwo ralo, musi vhabebi vhaṋu vha tshi vhilaela zwi sumbedza uri vha a ni funa. Musi ni tshi vha thetshelesa na u shumisana navho no dzika, vha ḓo ni ṱhonifha nahone vha ni dzhia sa muthu ane a vha na vhuḓifhinduleli. Arali na ḓifara nga nḓila yo raloho vha ḓo ni ṋea mbofholowo khulwane ya u ita zwiṅwe zwithu. U ḓifara ndi buḓo ḽa vhuṱali. Murero wa vhuṱali uri: “Tsilu ḽi bula zwoṱhe zwa mbiluni yaḽo; wa vhuṱali u zwi vhulungela ḽa matshelo.”—Mir. 29:11.

18. Lufuno lu ḓisa hani vhudavhidzano havhuḓi?

18 Nga zwenezwo vhoiwe vhabebi na vhana, ni songo kulea nungo arali vhudavhidzano vhu si nga nḓila ine na ṱoḓa ngayo muṱani wa vhoiwe. Bvelani phanḓa ni tshi shumela khaho nahone ni songo neta u tshimbila ngohoni. (3 Yoh. 4) Shangoni ḽiswa, vhathu vho fhelelaho vha ḓo kona u davhidzana zwavhuḓi, hu si na u sa pfesesana na u vhangisana. Fhedzi zwino roṱhe ri ita zwithu zwine ra ḓisola nga murahu. Nga zwenezwo, ni songo timatima u humbela pfarelo. Hangwelani zwi tshi bva mbiluni. Ivhani “na vhuthihi lufunoni.” (Vhakol. 2:2) Lufuno lu na maanḓa. ‘Lufuno a lu fheli mbilu, lu na vhuthu. A lu sinyuwi. A lu vhaleli muthu vhukhakhi. Lu fukedza zwoṱhe, lwa tenda zwoṱhe, lwa fulufhela zwoṱhe, lwa konḓelela zwoṱhe.’ (1 Vhakor. 13:4-7) Bvelani phanḓa ni tshi ṱahulela lufuno, nahone vhudavhidzano vhu ḓo vha havhuḓi, ha ḓisa dakalo muṱani waṋu na u hulisa Yehova.

^ par. 6 Dzina ḽo shandulwa.